خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ـ محمد آسیابانی:‌ حضرت ثامن‌الحجج امام رضا(ع) چهره‌اي محبوب در میان عموم مسلمانان و حتی غیرمسلمانان است. بر این اساس شیعه و سنی کتاب‌ها و مکتوباتي بسیار در شرح فضايل آن امام نوشته‌اند. کشور عزیز ما از دیرباز تاکنون پیرو مکتب اهل‌بیت بوده و افتخار میزبانی حضرت امام علی بن موسی الرضا (ع) را داشته است. اما پرسش اينجاست كه ما تا چه اندازه توانسته‌ایم از این برکت عظیم استفاده کنیم؟ پژوهشگران تا چه میزان توانسته‌اند این امام همام را معرفی کنند؟ 

حجت‌الاسلام محمدمحسن مروجی طبسی یکی از پژوهشگرانی است که بیشترین حجم کار فکری خود را بر پژوهش بر موضوع «رضوی‌پژوهی» گذاشته است. کتاب «امام رضا (ع) به روایت اهل سنت» این نویسنده از شهرتي خاصی برخوردار است. از اين رو به مناسبت تولد حضرت امام رضا (ع) و هفته رضوی گفت‌وگویی با این محقق داشته‌ایم:

چرا تصمیم به نگارش کتاب «امام رضا (ع) به روایت اهل سنت» گرفتید؟ چه کمبودهایی باعث شد که این کتاب نوشته و منتشر شود؟
پس از مطالعه کتاب «احقاق الحق و ازهاق الباطل» قاضی نورالله شوشتری مشهور به شهید ثالث تصمیم به نگارش این کتاب گرفتم. شوشتری این کتاب را در رد کتاب فضل بن روزبهان نوشته بود. قاضی شوشتری در این کتاب بر اساس منابع اهل سنت حقانیت حضرت امیرالمومنین علی بن ابی‌طالب و سایر اهل بیت را اثبات کرده است. این جرقه‌ای در ذهن من روشن کرد تا حقانیت 12 امام شیعه را از منابع اهل سنت اثبات کنم. در نخستین قدم مقالاتی چون «امام سجاد(ع) از نگاه اهل سنت» و... نوشتم.

جالب است که اهل سنت در میان دیگر اهل بیت بیشترین کتاب‌ها را درباره فضايل حضرت امام رضا (ع) نوشته‌اند. این دومین دلیل من برای نگارش کتاب «امام رضا (ع) به روایت اهل سنت» بود. گفتنی است که این کتاب‌ها تنها نقل گزارش از رویدادهای مرتبط با امام نبوده بلکه درباره شخصیت، سیاست، روش سیر و سلوک امام و دیگر ویژگی‌های ايشان نيز اظهارنظر کرده‌اند. همچنین این منابع از سوی تمامی فرقه‌های اهل سنت اعم از حنفی‌ها، حنابله، مالکیان، شافعیان، اشاعره، معتزله و... نوشته شده‌اند. این نشان می‌دهد که تمام بزرگان و اندیشمندان اهل سنت بر شخصیت اخلاقی امام رضا اتفاق نظر داشته‌اند. بر این اساس حضرت ثامن‌الحجج نقطه شروعی برای تقریب مذاهب اسلامی است. 

درباره روش پژوهش و نگارش این کتاب و همچنین منابع مورد استفاده خود توضیح دهید.
من سه سال برای این پژوهش زمان گذاشتم. در قدم نخست به مطالعه مصادر و مآخذ کتاب‌های «احقاق الحق» شوشتری و «ملحقات احقاق الحق» آیت‌الله مرعشی نجفی پرداختم و در ادامه عبارت‌های بسیاری را استخراج، دسته بندی و تحلیل کردم. در نهایت کتاب در هفت دفتر ساماندهی شد. جالب است بدانید که آنقدر این کتاب با برکت بود که از دل آن دو کتاب دیگر با نام‌های «حدیث سلسله الذهب از دیدگاه اهل سنت» و «زیارت امام رضا به روایت اهل سنت» پديد آمد. این سه کتاب به همت بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی منتشر شد. همچنین پس از انتشار برای ترجمه این آثار به 9 زبان‌ زنده دنیا نیز برنامه‌ریزی شد که از این تعداد تاکنون ترجمه‌های عربی، فرانسه، انگلیسی، اردو و تاجیکی آن منتشر شده است. ترجمه به زبان عربی را خودم به سرانجام رساندم. 

آیا این ترجمه‌ها در میان طیف مخاطب اصلی خود توزیع شده است؟
امور بین‌الملل حرم امام رضا (ع) این کتاب‌ها را به صورت رایگان بین زوار خارجی توزیع می‌کند، اما مخاطبان فارسی این کتاب توجه زیادی به آن نشان دادند، هرچند که در رسانه‌های دینی و مذهبی هیچ تبلیغی از این کتاب‌ها نشد. به طور خاص کتاب «زیارت امام رضا به روایت اهل سنت» نیز بسیار مورد استقبال قرار گرفت و ناشر آن یعنی بوستان کتاب از سال 1391 تاکنون در سه نوبت با شمارگان 6 هزار نسخه، دست به انتشار و توزیع مناسب این کتاب زده است. ضرورتی که در تجدید چاپ و توزیع مناسب این کتاب وجود داشت، به دلیل نقد عقاید وهابیت در موضوع زیارت امام رضا (ع) است. وهابیون مدام در کتاب‌ها و رسانه‌های خود تبلیغ می‌کنند که نباید به زیارت امام رضا (ع) رفت، اما این کتاب از دیدگاه اهل سنت که مورد قبول وهابیت هستند، وجوب زیارت امام رضا (ع) را اثبات می‌کند. گفتنی است که همین مساله باعث شد مُبَلِغان دینی نیز از این کتاب استقبال بسیار کنند. 

واقعا هیچ کدام از رسانه‌های تخصصی هیچ اشاره‌ای به این سه کتاب نداشتند؟
خیر. از سال 1385 که این کتاب‌ها نخستین انتشار خود را تجربه کردند، نه رسانه‌ها و نه حتی بنیاد فرهنگی امام رضا (ع) توجهی به این آثارنکردند و این در صورتی است که این کتاب‌ها در جشنواره‌ها حایز رتبه شدند. به عنوان مثال کتاب «زیارت امام رضا به روایت اهل سنت» در جشنواره کتاب سال رضوی، کتاب سال دانشجویی و همچنین کتاب سال جشنواره طلاب جوان مقام آورد و حتی این کتاب را خدمت مقام معظم رهبری هم بردند و آقا از این کتاب تقدیر و تجلیل کردند. به نظر من حداقل در دهه کرامت باید این کتاب معرفی می‌شد که نشد. امام رضا (ع) نگین ایران است ما باید درباره ایشان بیشتر و بهتر فعالیت کنیم. 

چند کتاب دیگر هم در موضوع آثار شما و حتی همنام با اسامی کتاب‌های شما منتشر شده‌اند. نظر شما درباره کیفیت پژوهشی این کتاب‌ها چیست؟
باید عرض کنم که متاسفانه این کتاب‌هایی که شما می‌فرمایید همنام کتاب‌های من هستند، سرقت علمی کسانی است که نامشان به عنوان نویسنده در کتاب درج شده است. شايان اطلاع‌رسانی است که با پیگیری‌های من از طریق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این دو کتاب لغو مجوز شدند. جالب است که دوستان، بسیار امانت‌دار بودند و حتی یک ویرگول این کتاب‌ها را نیز تغییر ندادند. حتی برخی اشکالات چاپی کتاب من نیز در کتاب‌های آنها وجود دارد. 

نظر شما نسبت به نهادهای پژوهشی که کتاب‌هایی را با موضوع حضرت امام رضا (ع) منتشر کرده‌اند، چیست؟
نخست باید این خبر را به شما اعلام کنم که یک کتابخانه تخصصی امام رضا (ع) در قم چند سالی است که شروع به فعالیت كرده است و اعضای هیات علمی آن مشغول نگارش دانشنامه‌ای درباره حضرت امام رضا (ع) هستند. این گروه کار خود را بدون هیچ گونه مقررات دست و پاگیر و بدون جنجال دارند انجام می‌دهد. موسس این کتابخانه با هزینه شخصی خود تمام کتاب‌ها و پژوهش‌های منتشر شده درباره این امام همام در همه کشورها را گردآوری کرده است.

با این اوصاف ما دو مشکل بزرگ در زمینه پژوهش‌های رضوی داریم. نخست این که دو متولی در این حوزه مشغول به فعالیت هستند که ارتباطی با هم ندارند. به نظر می‌رسد این دو متولی ــ بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی و جشنواره امام رضا (ع) ــ، بايد مدیریت علمی هماهنگي داشته باشند. جشنواره که تماما ترویجی است و حرکت علمی بنیاد با این که بنمایه علمی و پژوهشی قدرتمندی دارد، جوابگوی نیاز جامعه علمی نیست.

اکنون بیش از 30 سال است که از انقلاب اسلامی ما می‌گذرد؛ انقلابی که پیوندی ناگسستنی با امام رضا (ع) داشته است و دارد. این خیلی زشت است که ما هنوز نتوانسته‌ایم امام رضا (ع) را حتی به تمامی اهالي مشهد درست معرفی کنیم چه برسد به تمامی ایران و خاورمیانه و یا جهان.

با توجه به آن چه گفتيد، جاي چه فعاليتهايي را در عرصه نشر رضوي خالي مي‌بينيد؟
جای خالی یک دایرةالمعارف درباره امام رضا (ع) به چهار زبان زنده دنیا به‌شدت به چشم می‌خورد. این در صورتی است که امام رضا موقوفات بسیاری دارد و قاعدتا نباید برای این کار و انتشار این کتاب‌ها مشکل مالی وجود داشته باشد. در کتاب‌های درسی هم حتی امام رضا به‌خوبی و از تمام وجوه معرفی نشده است.

مشکل دیگر در مشابه بودن بسیاری از کتاب‌هاست. برای پیشگیری از اين مشكل و ديگر مشکلات باید بین جشنواره امام رضا (ع) و آستان قدس رضوی تعامل برقرار شود. باید یک اتاق فکر برای این دو نهاد تشکیل شود. این اتاق فکر می‌تواند یک سند چشم‌انداز تدوين كند و بدون دغدغه به کار پژوهش بپردازد.

برای مطالعه درباره زندگینامه و آثار پژوهشی حجت‌الاسلام محمدمحسن مروجی طبسی در پایگاه اندیشوران حوزه اینجا را کلیک کنید.