خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) ـ رضا آشفته: بزرگمهر در رشته نمايش از دانشگاه آستين تگزاس فارغ التحصيل شده و اكنون عضو هيأت علمى دانشگاه هنر است. وی در دهه 80 مدیر گروه تئاتر دانشکده سینما-تئاتر شد که این خود عاملی برای بروز وجه دیگری از شخصیت سختکوش بزرگمهر بود و همه آن دانشجویان معترف اند که یکی از بهترین دوره های آموزشی را این دانشکده پشت سر گذارده است.
بزرگمهر علاوه بر سخنوری، اهل قلم است و واژگان را با منطق و نگاه علمی می آراید تا داشته هایش را به نحو بهتری برای ترویج هنر اصیل در اختیار اهلش قرار دهد. او تالیفات و ترجمه های در خور تاملی را به جامعه تئاتری و دانشگاهی ارائه کرده که هر یک از این آثار به چندمین چاپ رسیده اند و این نشانه استقبال از آثار و بهره مندی جامعه دانشگاهی از این آثار به عنوان منبع درسی و پژوهشی است. «نمايش و فنون نمايشى»، «تئاتر خيابانى»، «تأثير ترجمه متون نمايشى بر تئاتر ايران»، «تاريخ لباس جهان» و «تئاتر فمينيستى از ایده تا اجرا» و «هنرنمايش يا آموزش تئاتر» از جمله آثاری هستند که بزرگمهر منتشر کرده یا آماده برای انتشار کرده است.
تاریخ لباس
تاریخ لباس تاکنون به پنجمین چاپ خود رسیده و یکی از منابع مطالعاتی برای دانشجویان هنر(طراحی صحنه و لباس، طراحی لباس و...) است. این کتاب برای نخستین چاپ در سال 1373 به قیمت 730 تومان در 527 صفحه و 4000 نسخه منتشر شد. پنجمین چاپش هم کماکان توسط انتشارات توس در سال 91 به قیمت15000 تومان و در 2200 نسخه و 530 صفحه منتشر شده است.
روت ترنر ویل کاکس در اين كتاب طي 49 فصل، مقوله پوشاك و ضمايم مربوط به آن را از زمان نخستين تمدن‌هاي بشري تا قبل از دهه پنجاه ميلادي در كشورهاي مختلف جهان تشريح کرده است. وی از تصاوير متعددي بهره جسته و درباره جنس و رنگ بخش‌هاي مختلف هر لباس، نکاتي را بيان مي‌كند. برخي از كشورها و دوره‌هاي مورد بحث در كتاب بدين قرار است: "مصريان 3000ـ 525ق.م"، "رم باستان، سده اول قبل از ميلاد تا پنجم ميلادي"، "ايران باستان، از 550م .تا جنگ‌هاي صليبي"، "ايتاليايي قرون وسطي يا گوتيك"، "رنسانس ايتاليا"، "اسپانيا در سده شانزدهم"، طرح‌هاي انگليسي 1830ـ 1790 و طرح‌هاي فرانسوي 1890ـ 1880.
کتاب تاريخ لباس، مرجع معتبري در پوشاك مردان، زنان و كودكان جهان از 3000 سال پيش از ميلاد تا سال 1958 است. در این کتاب مي‌توان از ويژگي‌هاي رداهاي مادها و رومي‌ها، و كنديس بنفش پارس‌ها تا نيم‌تنه‌هاي قهوه‌اي رنگ كرامولي، و نيز شنل‌هاي فيروزه‌اي پادشاهان سده‌هاي مياني، تا پيراهن‌هاي تافته و ارگاندي كريستين ديور، كت و دامن‌هاي شانل آگاه شد. همچنين به چگونگي ساخت بادبزن‌هاي ملكه نفرتي‌تي و نیز استفاده از گردن‌پوش‌ها و كلاه‌هاي بلند ابريشمي عصر ويكتوريايي و عمّامه‌هاي مغربي، پي برد. كتاب به لباس‌هاي باب روز دوره‌هاي تاريخي، تجديد حيات آنها و نيز واژه‌هاي مربوطه پرداخته و با تصويرهايي واضح و دقيق، آنها را به نمايش گذارده‌است. تاريخ لباس مأخذ ارزشمندي است براي پژوهشگران و دانشجويان تاريخ، ادبيات و تئاتر و نيز راهنماي مفيدي براي علاقه‌مندان طراحي و لباس است.
روت ترنر ويل كاكس در 29 آوريل 1888 در نيويورك به دنيا آمد. او تحصيلات ابتدايي و متوسطه خود را در نيويورك وتحصيلات عالي را در مدارس و مراكز هنري مونيخ و پاريس گذارانيد. در سالهاي 1910 - 1914 مسووليت سردبيري روزنامه ويژه لباس چاپ نيويورك را به عهده داشت. علاقه او به تحقيق درباره پوشاك موجب شد تا به گردآوري كتابهاي ارزشمندي در زمينه تاريخ پوشاك اروپا و امريكا بپردازد. درسال 1912 موفق به دريافت جايزههاي به نام فهرست امريكن فشن اعطا شده از سوي ليديز هم جورنال چاپ نيويورك شد.
نمايش و فنون نمايشي
نمايش و فنون نمايشي نوشته دیوید سلف، کتابی آموزشی است که در سال75 منتشر شد. ناشر آن دانشگاه هنر (معاونت پژوهشی) است که بر پشت جلدش 500 تومان قیمت گذاشته که در 3000 نسخه و 116 صفحه منتشر شده است. این کتاب در سال 83 تجدید چاپ شده که قیمتش 1500 و صفحاتش به 124 رسیده و تعداد نسخه های چاپ شده اش هم 2200 بوده است.
نقش و تاثیر ترجمه متون نمایشی بر تئاتر ایران
در اولين شماره از مجموعه كتابهاي هنر، "نقش و تاثير ترجمه متون نمايشي بر تئاتر ايران" بررسي و تبيين مي‌شود. این کتاب را شیرین بزرگمهر در اولین چاپ در سال 79 در 2000 نسخه و به قیمت 3200 تومان در 536 صفحه توسط موسسه فرهنگی و انتشاراتی تبیان منتشر کرده است. در بخشي از كتاب آمده است: «ترديدي نيست كه آثار نمايشي ترجمه شده، تاثير بسزايي در پيدايش و رشد نمايش‌نامه‌نويسي در ايران داشت و دست كم راهي را براي حركت به سمت و سوي تئاتر ملي باز كرده است. بررسي اين آثار مي‌توانست به شناخت عواملي كه تئاتر امروز ما را ساخته است، كمك كند».
مولف در اين كتاب تحليلي از تئاتر ايران در دوره‌هاي مختلف ارائه کرده است. در بخشي از كتاب نيز چكيده‌اي از نمايش‌نامه‌هاي ترجمه و تاليف شده ـ كه اغلب آنها در دسترس نيست ـ فراهم آورده است. اين مطالب در دو بخش تدوين شده است. در بخش نخست، تئاتر ايران قبل و بعد از مشروطيت ( 1304ـ 1175ه.ش) و تاثيرپذيري آن از ترجمه متون نمايشي بررسي و ارزيابي مي‌شود و در بخش دوم، تئاتر ايران در سالهاي 1300تا 1357ـ دوران پهلوي ـ و تاثيرپذيري آن از ترجمه متون نمايشي غرب نقد و بررسي مي‌شود.
این کتاب فعلا نایاب است و ضرورت چاپ مجددش به دلیل منبعی تحلیلی و تاریخی بودن برای دیگر پژوهشگران الزامی است.
تئاتر خیابانی
"تئاتر خیابانی و انواع دیگر نمایش های بیرونی" نوشته بیم میسون است که بزرگمهر ترجمه آن را برای اولین بار در سال 80 به قیمت 1800 تومان و در 3000 نسخه و 288 صفحه توسط انشارات دانشگاه هنر روانه بازار کتاب کرد. این کتاب در زمان نشر با بازتاب بسیاری مواجه شد چرا که از یک سو منابع مربوط به تئاتر خیابانی در ایران نزدیک به صفر بود و از سوی کارگردانان جوان به هر دلیلی راغب شده بودند که بیشتر از پیش تئاتر خیابانی را در سطح شهرهای ایران به نمایش درآورند. بنابراین ضرورت این ترجمه از همان روزهای اول نشر بر همگان به ویژه اهل تئاتر مسجل بود. چون پس از این می توانستند با تعریف های درست تر و بهره مندی از شیوه های متنوع تر و خلاقه پا در قلمرو این نوع تئاتر تاثیرگذار و معترض بگذارند.
مطالب آغازين كتاب درباره چگونگي پيدايش و رواج تئاتر خياباني است. سپس با اشاره به اجراهاي متعددي از تئاتر خياباني در كشورهاي مختلف، درباره شيوه‌ها، ابزارها و پيش نيازهاي اين نوع تئاتر، سخن به ميان آمده است. عناوين فصل‌هاي كتاب بدين شرح است: "بيگانه تقدير نشده"، "مفاهيم و نگرش‌ها"، "سرگرم كنندگان"، "تماشاگر گردان"، "آشوبگران"، "رسانش گران"، "نمايشگران هنرمند"، "نمايش ساكن"، "نمايشگران تك نفره و دو نفره"، "گروه‌هاي كوچك"، "نمايش‌هاي بزرگ"، "نمايش در محل مشخص"، "نمايش‌هاي سيار"، "حركت‌هاي جمعي"، "نمايش سر زده"، "رويداد زنده "و "نگاهي به افق".
دكتر شيرين بزرگمهرمعتقد است: برخي به اشتباه مي‌پندارند كه تئاتر خياباني، بايد مُبلغ تئاتر صحنه‌اي باشد، در صورتي كه تئاتر خياباني هيچ وظيفه‌اي براي خدمت به تئاتر صحنه‌اي ندارد. چرا كه تئاتر خياباني براي اين به وجود نيامده كه به تئاتر صحنه‌اي كمك كند بلكه هدف تئاتر خياباني، جدا كردن خودش از تئاتر صحنه‌اي و قراردادهاي دائمي آن بوده است.
وی ضمن مخالفت با اين نظر كه "برخي به خاطر كمبود امكانات صحنه‌اي مجبورند نمايش خود را به خيابان‌ها بياورند" می افزاید: تئاتر خياباني، شخصيتي مستقل از تئاتر صحنه‌اي دارد و من فكر نمي‌كنم هنرمنداني كه در كشور ما تئاتر خياباني كار مي‌كنند، به اين خاطر به اين گونه‌ي نمايشي روي آورده‌اند كه فرصت اجرا در صحنه را ندارند؛ خير. كسي كه تئاتر خياباني كار مي‌كند، مي‌داند كه اين تئاتر از مقوله‌ي ديگري است و با تئاتر صحنه‌اي متفاوت است. در تئاتر خياباني رهايي و آزادي عملي وجود دارد كه در تئاتر صحنه‌اي وجود ندارد.
تئاتر امروز و نوشته های دیگر
شيرين بزرگمهر چندی پیش خبر از ترجمه و معرفی «تئاتر امروز ايران» به زبان انگليسي داد. اين كتاب دربردارنده معرفي نمايشنامه‌نويسان معاصر ايراني و متون نوشته شده در زمان معاصر است. اين كتاب از زمان قاجاريه تا امروز به تئاتر ايران و معرفي آن مي‌پردازد و در اين كتاب عوامل شكل‌گيري نمايشنامه‌ها، شرايط فرهنگي، سياسي و اجتماعي ذكر شده، همچنين در اين كتاب درباره نمايش‌هاي اجرا شده، و نمايشنامه‌ها نيز سخن گفته شده است. بنا بر نظر وی، تئاتر به شيوه غربي با ترجمه و اقتباس در زمان ناصرالدين شاه وارد ايران شد و با طي سير تحول خود تبديل به تئاتر ايراني شد. اين اثر در واقع بازنويسي انگليسي كتاب قبلي من - «تاثير ترجمه متون نمايشي بر تئاتر ايران» - است كه در انتشارات تبيان به چاپ رسيده است.
بزرگمهر همچنین ترجمه كتاب «تئاتر فمنيستي از ايده تا اجرا» اثر الين آستون از سالها قبل آماده برای نشر دارد. اين اثر كه نوعي كتاب آموزشي است به متن‌هاي دراماتيك، تئاتر فمينيستي و زنان در كارگاه نمايش پرداخته است.
بزرگمهر علاوه بر سخنوری، اهل قلم است و واژگان را با منطق و نگاه علمی می آراید تا داشته هایش را به نحو بهتری برای ترویج هنر اصیل در اختیار اهلش قرار دهد. او تالیفات و ترجمه های در خور تاملی را به جامعه تئاتری و دانشگاهی ارائه کرده که هر یک از این آثار به چندمین چاپ رسیده اند و این نشانه استقبال از آثار و بهره مندی جامعه دانشگاهی از این آثار به عنوان منبع درسی و پژوهشی است. «نمايش و فنون نمايشى»، «تئاتر خيابانى»، «تأثير ترجمه متون نمايشى بر تئاتر ايران»، «تاريخ لباس جهان» و «تئاتر فمينيستى از ایده تا اجرا» و «هنرنمايش يا آموزش تئاتر» از جمله آثاری هستند که بزرگمهر منتشر کرده یا آماده برای انتشار کرده است.
تاریخ لباس
تاریخ لباس تاکنون به پنجمین چاپ خود رسیده و یکی از منابع مطالعاتی برای دانشجویان هنر(طراحی صحنه و لباس، طراحی لباس و...) است. این کتاب برای نخستین چاپ در سال 1373 به قیمت 730 تومان در 527 صفحه و 4000 نسخه منتشر شد. پنجمین چاپش هم کماکان توسط انتشارات توس در سال 91 به قیمت15000 تومان و در 2200 نسخه و 530 صفحه منتشر شده است.
روت ترنر ویل کاکس در اين كتاب طي 49 فصل، مقوله پوشاك و ضمايم مربوط به آن را از زمان نخستين تمدن‌هاي بشري تا قبل از دهه پنجاه ميلادي در كشورهاي مختلف جهان تشريح کرده است. وی از تصاوير متعددي بهره جسته و درباره جنس و رنگ بخش‌هاي مختلف هر لباس، نکاتي را بيان مي‌كند. برخي از كشورها و دوره‌هاي مورد بحث در كتاب بدين قرار است: "مصريان 3000ـ 525ق.م"، "رم باستان، سده اول قبل از ميلاد تا پنجم ميلادي"، "ايران باستان، از 550م .تا جنگ‌هاي صليبي"، "ايتاليايي قرون وسطي يا گوتيك"، "رنسانس ايتاليا"، "اسپانيا در سده شانزدهم"، طرح‌هاي انگليسي 1830ـ 1790 و طرح‌هاي فرانسوي 1890ـ 1880.
کتاب تاريخ لباس، مرجع معتبري در پوشاك مردان، زنان و كودكان جهان از 3000 سال پيش از ميلاد تا سال 1958 است. در این کتاب مي‌توان از ويژگي‌هاي رداهاي مادها و رومي‌ها، و كنديس بنفش پارس‌ها تا نيم‌تنه‌هاي قهوه‌اي رنگ كرامولي، و نيز شنل‌هاي فيروزه‌اي پادشاهان سده‌هاي مياني، تا پيراهن‌هاي تافته و ارگاندي كريستين ديور، كت و دامن‌هاي شانل آگاه شد. همچنين به چگونگي ساخت بادبزن‌هاي ملكه نفرتي‌تي و نیز استفاده از گردن‌پوش‌ها و كلاه‌هاي بلند ابريشمي عصر ويكتوريايي و عمّامه‌هاي مغربي، پي برد. كتاب به لباس‌هاي باب روز دوره‌هاي تاريخي، تجديد حيات آنها و نيز واژه‌هاي مربوطه پرداخته و با تصويرهايي واضح و دقيق، آنها را به نمايش گذارده‌است. تاريخ لباس مأخذ ارزشمندي است براي پژوهشگران و دانشجويان تاريخ، ادبيات و تئاتر و نيز راهنماي مفيدي براي علاقه‌مندان طراحي و لباس است.
روت ترنر ويل كاكس در 29 آوريل 1888 در نيويورك به دنيا آمد. او تحصيلات ابتدايي و متوسطه خود را در نيويورك وتحصيلات عالي را در مدارس و مراكز هنري مونيخ و پاريس گذارانيد. در سالهاي 1910 - 1914 مسووليت سردبيري روزنامه ويژه لباس چاپ نيويورك را به عهده داشت. علاقه او به تحقيق درباره پوشاك موجب شد تا به گردآوري كتابهاي ارزشمندي در زمينه تاريخ پوشاك اروپا و امريكا بپردازد. درسال 1912 موفق به دريافت جايزههاي به نام فهرست امريكن فشن اعطا شده از سوي ليديز هم جورنال چاپ نيويورك شد.
نمايش و فنون نمايشي
نمايش و فنون نمايشي نوشته دیوید سلف، کتابی آموزشی است که در سال75 منتشر شد. ناشر آن دانشگاه هنر (معاونت پژوهشی) است که بر پشت جلدش 500 تومان قیمت گذاشته که در 3000 نسخه و 116 صفحه منتشر شده است. این کتاب در سال 83 تجدید چاپ شده که قیمتش 1500 و صفحاتش به 124 رسیده و تعداد نسخه های چاپ شده اش هم 2200 بوده است.
نقش و تاثیر ترجمه متون نمایشی بر تئاتر ایران
در اولين شماره از مجموعه كتابهاي هنر، "نقش و تاثير ترجمه متون نمايشي بر تئاتر ايران" بررسي و تبيين مي‌شود. این کتاب را شیرین بزرگمهر در اولین چاپ در سال 79 در 2000 نسخه و به قیمت 3200 تومان در 536 صفحه توسط موسسه فرهنگی و انتشاراتی تبیان منتشر کرده است. در بخشي از كتاب آمده است: «ترديدي نيست كه آثار نمايشي ترجمه شده، تاثير بسزايي در پيدايش و رشد نمايش‌نامه‌نويسي در ايران داشت و دست كم راهي را براي حركت به سمت و سوي تئاتر ملي باز كرده است. بررسي اين آثار مي‌توانست به شناخت عواملي كه تئاتر امروز ما را ساخته است، كمك كند».
مولف در اين كتاب تحليلي از تئاتر ايران در دوره‌هاي مختلف ارائه کرده است. در بخشي از كتاب نيز چكيده‌اي از نمايش‌نامه‌هاي ترجمه و تاليف شده ـ كه اغلب آنها در دسترس نيست ـ فراهم آورده است. اين مطالب در دو بخش تدوين شده است. در بخش نخست، تئاتر ايران قبل و بعد از مشروطيت ( 1304ـ 1175ه.ش) و تاثيرپذيري آن از ترجمه متون نمايشي بررسي و ارزيابي مي‌شود و در بخش دوم، تئاتر ايران در سالهاي 1300تا 1357ـ دوران پهلوي ـ و تاثيرپذيري آن از ترجمه متون نمايشي غرب نقد و بررسي مي‌شود.
این کتاب فعلا نایاب است و ضرورت چاپ مجددش به دلیل منبعی تحلیلی و تاریخی بودن برای دیگر پژوهشگران الزامی است.
تئاتر خیابانی
"تئاتر خیابانی و انواع دیگر نمایش های بیرونی" نوشته بیم میسون است که بزرگمهر ترجمه آن را برای اولین بار در سال 80 به قیمت 1800 تومان و در 3000 نسخه و 288 صفحه توسط انشارات دانشگاه هنر روانه بازار کتاب کرد. این کتاب در زمان نشر با بازتاب بسیاری مواجه شد چرا که از یک سو منابع مربوط به تئاتر خیابانی در ایران نزدیک به صفر بود و از سوی کارگردانان جوان به هر دلیلی راغب شده بودند که بیشتر از پیش تئاتر خیابانی را در سطح شهرهای ایران به نمایش درآورند. بنابراین ضرورت این ترجمه از همان روزهای اول نشر بر همگان به ویژه اهل تئاتر مسجل بود. چون پس از این می توانستند با تعریف های درست تر و بهره مندی از شیوه های متنوع تر و خلاقه پا در قلمرو این نوع تئاتر تاثیرگذار و معترض بگذارند.
مطالب آغازين كتاب درباره چگونگي پيدايش و رواج تئاتر خياباني است. سپس با اشاره به اجراهاي متعددي از تئاتر خياباني در كشورهاي مختلف، درباره شيوه‌ها، ابزارها و پيش نيازهاي اين نوع تئاتر، سخن به ميان آمده است. عناوين فصل‌هاي كتاب بدين شرح است: "بيگانه تقدير نشده"، "مفاهيم و نگرش‌ها"، "سرگرم كنندگان"، "تماشاگر گردان"، "آشوبگران"، "رسانش گران"، "نمايشگران هنرمند"، "نمايش ساكن"، "نمايشگران تك نفره و دو نفره"، "گروه‌هاي كوچك"، "نمايش‌هاي بزرگ"، "نمايش در محل مشخص"، "نمايش‌هاي سيار"، "حركت‌هاي جمعي"، "نمايش سر زده"، "رويداد زنده "و "نگاهي به افق".
دكتر شيرين بزرگمهرمعتقد است: برخي به اشتباه مي‌پندارند كه تئاتر خياباني، بايد مُبلغ تئاتر صحنه‌اي باشد، در صورتي كه تئاتر خياباني هيچ وظيفه‌اي براي خدمت به تئاتر صحنه‌اي ندارد. چرا كه تئاتر خياباني براي اين به وجود نيامده كه به تئاتر صحنه‌اي كمك كند بلكه هدف تئاتر خياباني، جدا كردن خودش از تئاتر صحنه‌اي و قراردادهاي دائمي آن بوده است.
وی ضمن مخالفت با اين نظر كه "برخي به خاطر كمبود امكانات صحنه‌اي مجبورند نمايش خود را به خيابان‌ها بياورند" می افزاید: تئاتر خياباني، شخصيتي مستقل از تئاتر صحنه‌اي دارد و من فكر نمي‌كنم هنرمنداني كه در كشور ما تئاتر خياباني كار مي‌كنند، به اين خاطر به اين گونه‌ي نمايشي روي آورده‌اند كه فرصت اجرا در صحنه را ندارند؛ خير. كسي كه تئاتر خياباني كار مي‌كند، مي‌داند كه اين تئاتر از مقوله‌ي ديگري است و با تئاتر صحنه‌اي متفاوت است. در تئاتر خياباني رهايي و آزادي عملي وجود دارد كه در تئاتر صحنه‌اي وجود ندارد.
تئاتر امروز و نوشته های دیگر
شيرين بزرگمهر چندی پیش خبر از ترجمه و معرفی «تئاتر امروز ايران» به زبان انگليسي داد. اين كتاب دربردارنده معرفي نمايشنامه‌نويسان معاصر ايراني و متون نوشته شده در زمان معاصر است. اين كتاب از زمان قاجاريه تا امروز به تئاتر ايران و معرفي آن مي‌پردازد و در اين كتاب عوامل شكل‌گيري نمايشنامه‌ها، شرايط فرهنگي، سياسي و اجتماعي ذكر شده، همچنين در اين كتاب درباره نمايش‌هاي اجرا شده، و نمايشنامه‌ها نيز سخن گفته شده است. بنا بر نظر وی، تئاتر به شيوه غربي با ترجمه و اقتباس در زمان ناصرالدين شاه وارد ايران شد و با طي سير تحول خود تبديل به تئاتر ايراني شد. اين اثر در واقع بازنويسي انگليسي كتاب قبلي من - «تاثير ترجمه متون نمايشي بر تئاتر ايران» - است كه در انتشارات تبيان به چاپ رسيده است.
بزرگمهر همچنین ترجمه كتاب «تئاتر فمنيستي از ايده تا اجرا» اثر الين آستون از سالها قبل آماده برای نشر دارد. اين اثر كه نوعي كتاب آموزشي است به متن‌هاي دراماتيك، تئاتر فمينيستي و زنان در كارگاه نمايش پرداخته است.
نظر شما