اکرم روشنفکر مولف «عاشورا در مصاف با استیلا» در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره مفاهیم اصلی به کار برده شده در این اثر گفت: این کتاب بررسی دو طرز تفکر برپایه دو منش سیاسی است که از آن با عنوان «دکترین علوی» و «دکترین استیلا» یاد می‌شود. دکترین علوی متکی بر ارزیابی علمی رفتارها و استراتژی‌های حضرت علی (ع) است و به ما کمک می‌کند که توضیحاتی علمی درباره منش و رفتار ایشان داشته باشیم. در مقابل دکترین استیلا درباره منش معاویه به عنوان پایه‌گذار یک نگرش در جامعه اسلامی است. بر این اساس می‌توان تحلیل کرد که معاویه با چه تدابیر و سیاست‌هایی در جامعه اسلامی تنش ایجاد کرد و توانست با چه استراتژی‌ها و تاکتیک‌هایی بر جامعه حکومت کند.

وی ادامه داد: موضوع اصلی در این کتاب این است که عاشورا به عنوان یک عنصر مقتدر توانسته با دکترین استیلا برخورد کند و آن را به زیر بکشد. 

استادیار دانشگاه گیلان درباره مفهوم لغوی دکترین نیز توضیحاتی ارائه کرد و گفت: دکترین به عنوان ایده‌ای است که توسط پژوهشگران در دانشگاه‌ها پرورده می‌شود و به عنوان یک روش کاربردی برای تحلیل و ارزیابی رفتار‌ها و منش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور مثال مطالبی که درباره حضرت علی (ع) مطرح می‌شود اگرچه صبغه مذهبی دارد اما رفتار ایشان پیش از حکومت تا لحظه شهادت براساس دکترین علوی،‌ یک روش ارزیابی علمی به ما می‌دهد که قابل تحلیل است. به عبارت دیگر ما براساس دکترین علوی می‌توانیم ابزارهایی علمی داشته‌ باشیم تا رفتارهای ایشان را بازشناسی کنیم.

به گفته روشنفکر، درباره دکترین استیلا نیز همین مسئله مطرح است و اگرچه از دکترین استیلا به عنوان جبهه‌ای علیه حق و باورهای مذهبی یاد می‌شود اما طرز تفکر فردی مانند معاویه و استراتژی‌ها و تاکتیک‌های او با استفاده از دکترین استیلا قابل شناسایی و تحلیل است. 

این استاد دانشگاه تاکید کرد: باید توجه کنیم که تاریخ محل عبرت است و ما بر اساس اعتقادات دینی‌مان می‌گوییم که مولا علی (ع) در جبهه حق و معاویه در جبهه باطل قرار داشت. با این وجود باید روشی علمی وجود داشته باشد که فرهیختگان براساس آن باور کنند که بسیاری از رفتارهای افراد در این دو جبهه بر اساس برنامه و استراتژی‌هایی بوده است. بر همین اساس نیز جبهه حق می‌تواند با یک برنامه‌ریزی مناسب جبهه باطل را به پایین بکشد.

مولف «عاشورا در مصاف با استیلا» درباره انگیزه خود از تالیف این کتاب اظهار کرد: من بیش از یک دهه روی مسائل مرتبط با عاشورا کار کردم. کار روی این موضوع من را به این تلقی رساند که باید تحلیلی متفاوت از عاشورا ارائه کرد تا موجب شود که صاحب‌نظران بتوانند تحلیل علمی‌تری از واقعه ارائه کنند. از سوی دیگر بر اساس بازخوردهایی که از این کتاب می‌گیرم می‌توانم نواقص و خلأهای کتاب را تکمیل کنم.
 
وی اضافه کرد: بیشتر کتاب‌هایی که درباره عاشورا و امویان و حضرت سیدالشهدا تالیف شده‌اند این نگاه را داشتند که پایگاه امویان قصد نابودی حضرت سیدالشهدا را داشته است. اما در این کتاب برنامه‌ها و استراتژی‌های پایگاه‌ امویان به طور علمی نیز آشکار می‌شود به گونه‌ای که تلاش‌های امویان برای حذف فیزیکی امام معصوم نشان داده می‌شود.

وی افزود: مطلب دیگر، ایده حضور خود معصوم در این واقعه است. حضرت سیدالشهدا به واسطه امام بودنش معصومیتی ذاتی دارد اما در این کتاب یک نوع دیگر از معصومیت را برای ایشان تعریف کردیم که آن معصومیت اکتسابی است. براساس تعریف این نوع معصومیت، افرادی که در جبهه حق قرار می‌گیرند می‌توانند این معصومیت را کسب کنند. در نهایت و در فصل پایانی کتاب، مفهوم انتظار معصوم بیان شده است. در همه ادیان این مفهوم وجود دارد و ما با اتکا بر معصومیت اکتسابی تاکید کردیم که تنها آدم‌هایی می‌توانند در انتظار معصوم سهیم باشند که معصومیت اکتسابی داشته باشند.

روشنفکر در بخش پایانی سخنانش در پاسخ به این سوال که آیا دکترین علوی و استیلا قابل تعمیم به جامعه امروزی هست یا خیر؟ گفت: یکی از مفاهیم اساسی که در این کتاب به آن پرداخته شده، آسیب‌شناسی جامعه علوی است. همان طور که می‌دانید جامعه‌ای که حضرت علی (ع) آن را تحویل گرفت جامعه‌‌ای آسیب‌دیده‌ بود که با جامعه زمان حضرت رسول (ص) بسیار تفاوت داشت. این جامعه پیچ و خم‌های بسیاری را از سر گذرانده بود و به همین دلیل در زمان حضرت علی (ع) طبقات اجتماعی به‌ویژه از لحاظ تعریف مفهوم انسانیت تغییرات بسیاری کرده بودند.

وی ادامه داد: بر همین اساس بود که آدم‌ها با توجه به تعریفشان از انسانیت به دنبال منافع و اهدافشان می‌رفتند. این آسیب‌ها از همان زمان تاکنون غیر قابل انکار است و ما می‌توانیم آنها را بررسی کنیم.

وی یادآور شد: باید توجه داشته باشیم در آن زمان با وجود حضور غیرغایب یک معصوم جامعه آسیب دیده بود. در این حال اگر ما ادعا کنیم که جامعه‌مان آسیبی ندارد تنها یک حرف شعاری زده‌ایم چرا که ما بزرگتر از معصوم نیستیم و جامعه زمان حضرت علی (ع) با وجود درخشش معصومان آسیب‌دیده بود. بنابراین برای این که دفع مشکلات و موانع کنیم باید این آسیب‌ها را شناسایی کنیم و برای رفع آن بکوشیم.

روشنفکر در پایان گفت: ایده‌ها و افکار متفاوتی از اسلام تاکنون بیان شده و به همین دلیل است که امام خمینی (ره) از اسلام ناب محمدی یاد کرده است. بنابراین ما نیاز به تعریف اسلام ناب محمدی و بازتعریف مفهوم مسلمانی داریم.

کتاب «عاشورا در مصاف با استیلا» اثر اکرم روشنفکر با شمارگان هزار نسخه در 135 صفحه به بهای 5 هزار تومان از سوی نشر خیمه منتشر شده است.