خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) – مالک خواجه وند: درباره کاربرد هنرهای ایرانی همچون تذهیب و نگارگری در قرآن و کتاب هایی که با نام چاپ نفیس شناخته میشوند، گروه هنر و رسانه ایبنا با هنرمندان و کارشناسانِ با سابقه در این زمینه گفتوگوهایی انجام داده است. در اغلب این مصاحبهها کارشناسان درباره رکود، تکرار و تقلید در این آثار سخن گفتند. پیشنهادهایی هم ارائه شد که مهمترین آنها، ضرورت تدوین برنامههایی زیربنایی برای احیایِ پویاییِ این هنرها توسط متولیان دولتی بود. در هشتمین گفت و گو، بهمن شریفی به شکل جزئیتر پیشنهادی درباره امکانِ تولیدِ قرآن های مصور را مطرح کرده است. شریفی از مدرسان نگارگری است که با نشرهای یساولی، نگار و گویا، همکاریهای موفقی را داشته است.
این هنرمند نگارگر در آغاز سخنان خود در پاسخ به این سوال که کاربرد هنرهای ایرانی در کتاب آرایی قرآن و متون ادبی– عرفانی تا چه میزان است؟ توضیح داد: کتابهایی مانند قرآن یا ادبیات کلاسیک چون برای مخاطبان زیادی مورد استفاده هستند، طبیعتا وقتی با تصاویر همراه باشند میتوانند ارتباط ذهنی و حسی بیشتری را با خواننده ایجاد کنند. البته این ارتباط فراخور تواناییهای هنرمندان متفاوت خواهد بود. ضمن این که مردم ما از روند هنری که در کشورشان در جریان است مطلع نیستند و کمتر به قداست و ارزش هنر در جامعه واقفند.
وی درباره وضعیت کیفی و هنری کتابهای موجود در این عرصه افزود: در اکثر موارد مشخص نیست نقاشیها و تذهیبها وابسته به چه مکتب و دورهای هستتند. هرچند مخالفتی با نوآوری و خلاقیت ندارم اما غالبا ضعف هایی دیده میشود که به دلیل شدت تقلیدها و کپیکاریها رخ دادهاند. دلیل اصلی این ضعفها این است که غالب هنرمندانی که در این عرصه کار میکنند بی توجه به محتوا و قداست این متون، صرفا به امرار معاش خود میاندیشند.
همچنین این هنرمند گلایه خود را از کیفیت چاپ آثار نفیسِ تصویری ناگفته نگذاشت و گفت: برخی ناشران رنگهای نقاشی و تذهیب را در چاپ خیلی تغییر میدهند و غالبا فراخور سلیقه عمومی که رنگهای تند را میپسندد، پختگیِ رنگها را از بین میبرند و این ضربه بزرگی به اثر هنرمند است. به همین دلیل حتما باید در بخش لیتوگرافی، خود هنرمند حضور داشته باشد که غالبا از این امکان محروم است.
تذهیب بیانی از باغهای بهشتی هست؟ یا بود؟
شریفی توضیح داد: مفاهیم والایی در هنر تذهیب وجود دارد که بسیاری از مردم از آن بیخبرند. تذهیب بیانی از باغهای بهشتی است. قوسهای این هنر به معنای تمامی مخلوقات خداوند هستند که از نقطه وجود آغاز میشوند و دوباره به آن باز میگردند.
همچنین این نگارگر در پاسخ به این سوال که تذهیب چگونه میتواند جایگاه خودش را در متون آینده تثبیت کند، عنوان کرد: موضوع این است که تذهیبی که کار میشود بر چه اساس انتخاب شده، چگونه رنگگذاری شده و متناسب با متن چگونه ترسیم شده است؟ زیرا از آنجا که تذهیب باید در چند صد صفحه تکرار شود بسیار مهم است که سبب خستگی نشود. ضمن اینکه خود من خیلی موافق نیستم که تنوع زیادی را در تذهیب هر اثر به کار ببریم زیرا ممکن است تضادهای زیادی به وجود بیاورد که کتاب را نامنسجم می کنند.
شریفی در این باره ادامه داد: روایتهایی هستند که اولین مذهّب قرآن را حضرتعلی(ع) میدانند. اما بر اساس آنچه امروز در تذهیب قرآنها میبینم، سلیقه خود من این است که کتابی مانند قرآن فقط در جلد خود هنرها دارای تذهیب باشد و صفحات در سادگیِ خالص، نوشتهها را در بر گیرند. اما امروز، همگی از وجود چنین قرآنهایی محروم شدهایم. حجم تولید قرآنهایی که به شکل کمظرافت و شتابزده، تذهیبگری شدهاند تمام فضای نشر این کتاب را فرا گرفته است.
چرا قرآنهای مصور نداریم؟
وی همچنین درباره امکان تولید قرآنهای مصور اظهار کرد: عقیده دارم که باید برای قرآن تصویرسازی کرد. چرا باید خود را از داشتن قرآنهای مصور محروم کنیم؟ احساس میکنم این امر برای مخاطبان اصلی این کتاب که جوانها هستند بسیار مفید و کارگر خواهد افتاد. خود من در نوجوانی همواره محو نقاشیها و تصاویری میشدم که اروپاییان برای داستانهای مذهبی خود میساختند.
شریفی افزود: چرا کتابی که تا این اندازه قرار است خواننده داشته باشد، برای تمام قشرهای جامعه یکنواخت چاپ میشود؟ این انبوه نوشتار فارغ از ارزش و جایگاه بالایشان که برای همه ما روشن است. چرا باید بی وقفه کنار هم بیایند؟
وی یادآور شد: در مواجه با یک قرآن مصور هر بینندهای به یقین میداند که این تصاویر برداشت شخصی هنرمند تصویرساز است و نه مشخصا حقیقت آیات قرآن، پس چه جای نگرانی است! ضمن آنکه فراخور قدرت هنرمند، تاثیر این آیات و انگیزه تفکر خواننده روی آن آیات افزوده خواهد شد. میتوان انتظار داشت که تمام خوانندگانِ قرآن نگاه تخصصی داشته باشند.
این هنرمند همچنین متذکر شد: البته نباید فراموش کرد که مطالعه هنرمند، نقشی بسیار اساسی را ایفا خواهد کرد. غالب ناشران به دنبال تصاویری هستند که خریداران کتاب را بیشتر جذب کند اما هنرمندان در کار کردن روی متون باید به جای اکتفا به صرفا شنیدهها و اطلاعاتی ناقص، به مطالعهای دقیق و جدّی از متن را پیش گیرند و بعد از آن کار را آغاز کنند.
وی افزود: در نتیجه، این بخش یک نظارت جدّی توسط کارشناسان هنری و کلامی را میطلبد که البته ارزشش را هم دارد.
بهمن شریفی متولد 1346 تهران است. وی فعالیتهای هنری خود را از 1365 به صورت تحقیقی و بدون داشتن استاد آغاز کرد. او از محضر تعالیم استادانی چون محمدعلی زاویه، محمود فرشچیان، رویین پاکباز و غلامحسین نامی بهره گرفته است. از جمله فعالیتهای هنری این نگارگر میتوان به تدریس نقاشی و نگارگری در ایران و استرالیا به مدت بیش از هجده سال و نیز حضور در بیش از 30 نمایشگاه داخلی و خارجی اشاره کرد. وی تا کنون در دهها نمایشگاه و سمینار هنری به عنوان فرد برگزیده و یا عضو هیات داوران مطرح و مورد تقدیر قرار گرفته است. از وی تاکنون سه عنوان کتاب با نامهای «آموزش نگارگری»، «نقش و نگار ایرانی»و «برگزیده آثار بهمن شریفی» به چاپ رسیده است.
نظر شما