به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نخستین آیین از جلسه‌های «نقد ادبیات پایداری» به کوشش «مجمع خبرنگاران و نویسندگان مطبوعاتی دفاع مقدس» با حمایت ستاد ساماندهی فعالیت‌های سازمان‌های مردم نهاد شهر تهران و بنیاد شعر و ادبیات داستانی، با حضور سعید علامیان، محمد‌رضا بایرامی، قاسمعلی فراست و برخی دیگر از نویسندگان هشت سال دفاع مقدس، شامگاه گذشته در سالن اجتماعات ستاد ساماندهی فعالیت‌های سازمان‌های مردم نهاد شهر تهران با بررسی كتاب «پرسه در خاك‌غریبه» نوشته احمد دهقان همراه شد.

سعید علامیان، دبیر كل مجمع خبرنگاران و نویسندگان مطبوعاتی دفاع مقدس در این برنامه ترویج فرهنگ دفاع مقدس را وظیفه این مجمع دانست و درباره دیگر وظیفه‌های این مجمع توضیح داد: برگزاری نشست‌های معرفی و نقد كتاب و آثار ارزشمند حوزه ادبیات پایداری از وظایف این مجمع است.

علامیان افزود: هشت سال دفاع مقدس نشان داد كه این فرهنگ؛ فرهنگ دفاع‌، امنیت‌، آسایش و مردم ما است و به واسطه آن به صورت مستقیم و غیرمستقیم می‌توانیم كشور را بیمه كنیم. آن‌چه در این سی و چند سال اخیر به عنوان «گزینه نظامی» مطرح می‌كنند اما توان اجرایی آن را ندارند، به دلیل نقش دفاع مقدس است. به همین دلیل، پرداختن به موضوع هشت سال دفاع مقدس كه قطعه افتخار آمیز تاریخ معاصر ایران است بیش از پیش اهمیت می‌یابد.

«پرسه در خاک غریبه» راحت‌الحلقوم است
محمود جوانبخت از نویسندگان حوزه دفاع مقدس و عرصه پایداری با اشاره به انتشار چاپ نخست کتاب «پرسه در خاک غریبه» احمد دهقان در سال 1388 گفت: کتاب تحت تاثیر وقایع آن دوره زمانی قرار گرفت و این در حالی است كه «پرسه در خاك غریبه» را از کتاب دیگر او با عنوان «سفر به گرای 270 درجه» چند سر و گردن بالاتر می‌دانم. معتقدم این اثر می‌توانست به عنوان مهم‌ترین كتاب دفاع مقدس و رمان خلاق دهه 80 معرفی شود، زیرا صاحب دیدگاه است.

وی در این باره توضیح داد: نویسنده با توجه به حرف‌ها، نگاه و دیدگاهی كه نسبت به جنگ دارد، تفكر جدیدی را به روش دراماتیزه یا قصه پردازی و درقالب قصه‌ای روان با نثری سرراست طرح کرده است. مطالب این كتاب پرتپش و كشش بیان شده است و شرح حال گروهی از رزمندگان است که در دل حادثه فرورفته‌اند.

این منتقد ادبی، با اشاره به دغدغه انسانی داشتن قلم دهقان در«پرسه در خاک غریبه» گفت: شخصیت‌های داستانی اصلی این رمان به گونه‌ای پرداخت شده است كه هیچ یك بر دیگری برتری ندارند. آن‌چه سبب موفقیت روند داستان شده است رنگ‌آمیزی و متناقض نمایی آن است. چگونگی پرداخت شخصیت‌ها در داستان تعمدی بوده و نویسنده قصد ارایه مدل‌های مختلف انسانی اعم از شهری یا روستایی را داشته است.

جوانبخت درباره‌ زبان و شیوه نگارش كتاب «پرسه درخاك‌غریبه» گفت: این كتاب بسیار خوب و از نوع مدل جنگ خودمان است. از سوی دیگر نثر پاكیزه و سالمی دارد كه فاقد دست‌انداز است. اطلاعات آن در همه فصل‌ها به خوبی تقسیم شده و همین آن را بسیار پركشش و جذاب كرده است.

وی كتاب «پرسه درخاك غریبه» را نخستین كتاب ادبی دفاع مقدس نامید که شاهد دو جنبه سیاسی و حضور مردم عادی در آن هستیم و گفت: این کتاب از نظر سیاسی توانسته وارد جغرافیای تازه‌ای از جنگ شود. بیشتر کتاب‌های دفاع مقدسی به منطقه خوزستان و جبهه جنوب کشور پرداخته‌اند اما احمد دهقان برای نخستین بار توانسته از جبهه شمال‌غرب كشور نیز بنویسد و زاویه دید جدیدی را برای روایت باز كند. همچنین در این کتاب حضور مردم هم به خوبی تصویر شده است.

این منتقد ادبی در پاسخ به این سوال مجری برنامه که آیا نمونه خارجی برای رمان‌های احمد دهقان می‌توان یافت و مقایسه‌ای از این نظر ترتیب داد؟‌ گفت: احمد دهقان را باید با خودش مقایسه كرد. او بسیار شبیه نوشته‌هایش است و همواره در آثارش چون «روزهای آخر» یا «من قاتل پسرتان هستم» دغدغه جنگ دارد. او با جنگ و خاطراتش زندگی می‌كند و به نظر من آثار او به رغم داشتن چنینی دغدغه‌ای راحت‌الحلقوم است!

نسبت به ادبیات پایداری عناد‌ورزی می‌شود!
محمد‌رضا بایرامی نیز درباره ویژگی‌های قلم احمد دهقان گفت: وی از انبوه اطلاعات برخوردار است و تسلط كاملی در كارش دارد و این در حالی است كه برای نوشتن او فضا و شرایط مناسب نیست. تکیه‌گاه تجربی به قلم احمد دهقان کمک خوبی کرده است.

وی با اشاره به زمان انتشار «پرسه در خاک غریبه» در دهه 1380 گفت: همه نویسندگان این اثر را رمان مهمی برای دهه 80 می‌دانستند اما متاسفانه آن‌ گونه كه باید دیده نشد. در واقع، ظاهراً ادبیات داستانی دفاع مقدس یا پایداری سرنوشت دیگری جز این ندارد كه یا نادیده گرفته شود یا نسبت به آن عنادورزی شود. مطمئنم آنانی که دغدغه نوشتن در حوزه دفاع مقدس را داشته باشد این را درک خواهند كرد.

بایرامی در مقایسه‌ای میان داستان‌نویسی و خاطره‌نگاری اظهار کرد: امروزه ژانر خاطره از بخت و اقبال خوبی نسبت به داستان نویسی برخوردار است و بسیاری از نویسندگان را در این حوزه فعال کرده است. این اقبال شاید به این دلیل هموارتر‌، كم‌خطرتر و بی‌دغدغه‌تر از حوزه خاطره باشد. زیرا نویسنده به كانالیزه شدن در روایت‌های راوی تن می‌دهد اما در داستان‌نویسی این گونه نیست و داستان‌نویس عامدانه وارد مشکلات می‌شود و در حقیقت مشکلات نطفه داستان را شكل می‌دهد.

وی ادامه داد: داستان نویس در نوشته‌هایش ارزش‌گذاری نمی‌كند؛ بلكه آن‌چه را معتقد است به صورت غیرمستقیم بیان می‌كند. نمی‌توان از لحاظ فنی رمان را به واژه‌هایش محدود کرد و از نظر فنی درست نیست.


مدیون احمد دهقان‌ها هستیم
قاسمعلی فراست، دیگر کارشناس حاضر در این آیین بود. وی سه گروه برای نویسندگان حوزه جنگ تحمیلی بر شمرد و پرسید: مگر ما چند نویسنده همچون «احمد دهقان» یا «مجید قیصری» در حوزه دفاع مقدس داریم؟

وی در این‌باره افزود: ما مدیون این نویسندگان هستیم و موظفیم از امثال آن‌‌ها دفاع كنیم و برایشان حرمت قائل باشیم. اگر یکایک این نویسندگان می‌خواستند در حوزه‌های دیگر رمان یا در كشورهای دیگری بنویسند، قطعا بسیار موفق‌تر و شناخته‌ شده‌تر ‌بودند.

احمد دهقان، نویسنده «پرسه درخاك‌غریبه» نیز در پایان این برنامه گفت: شاید در 5 یا 6 سال گذشته، سوال‌های مردم بیشتر شده و می‌خواهند تَرك‌های ایجاد شده در ذهنشان را ترمیم كنند. یكی از این پرسش‌ها درباره جنگ است كه باید به آن پاسخ داده شود. آن زمان كه«سفربه گرای 270 درجه» را می‌نوشتم مطالب را واقعی جلوه دادم و در این كتاب نیز درباره این‌كه جنگ ما چه بود؟ برای چه اتفاق افتاد؟ و تمایز آن با دیگر جنگ‌ها چیست؟ نوشته‌ام.