انصاری درباره کیفیت سال‌های اخیر محافل نقد داستان به خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) گفت: ما سعی کردیم این جلسات را با رویکرد نقد و نه تمجید از نویسندگان ارایه دهیم، اما فضا آن قدر مسموم شده بود که دریافتیم همین تعداد معدود مخاطب جدی ادبیات نیز کم‌کم اغلب رونمایی‌ها را با یک نگاه می‌سنجد.
وی افزود: در نهایت تصمیم گرفتیم به جای رونمایی، این فرصت را به نقد آثار منتشر شده اختصاص دهیم. اما نکته جالب و متاثرکننده این‌جاست که پس از اجرای این ایده، با ریزش مخاطب مواجه شدیم زیرا در چنین فضایی کسی حوصله شنیدن نقد فنی را ندارد.
فضای عمومی جلسات نقد بده‌بستانی است
انصاری با بیان این‌که کیفیت آثار و نقدهای ارایه‌شده در یک حد و اندازه نیست، اظهار کرد: با توجه به انتشار گزارش جلسات نقد، ما امکان آن را داریم که حتی در صورت عدم حضورمان در این نشست‌ها خلاصه‌ای از حرف‌ها و نظرهای مطرح‌شده را بخوانیم و در جریانش قرار بگیریم. به گمان من، فضای بده‌بستانی ادبی بین نویسنده و منتقدی که خودش نویسنده است، نکته‌ای است که به وفور شاهدش هستیم که به زبان عامیانه یعنی «تو بیا کتاب منو تعریف کن، من بیام کتاب تو رو تعریف کنم.»
انصاری ادامه داد: به نظر می‌رسد فضای عمومی جلسات نقد نیز به علت هجوم نانویسنده، منتقد کم‌سواد و افرادی که آمده‌اند محض تفنن به اسمی برسند، تا سال‌ها همین‌طور باقی بماند، اما در این میان جلساتی هم وجود دارند که در تلاش برای حرکت در خلاف این جریان مسموم هستند و متاسفانه تعدادشان اندک است و به‌مرور زمان، به دلیل بحران مخاطب، عدم جذابیت این جلسات برای مخاطب و البته قهر مخاطب علاقه‌مندِ سال‌هایِ دور، کم تعداد می‌شوند تا همان جلسات طیف اول جایشان را بگیرند.
وی مسایل پیرامون آثار ادبی را مختص این روزها ندانست و گفت: سال‌ها قبل، هوشنگ گلشیری گفته بود که «بحران مخاطب داریم» اما در همان سال‌ها مردمی تشنه ادبیات بودند که پیوسته آثار منتشر شده را پی‌گیری می‌کردند. البته گاه نقد و نظری می‌توانست تاثیر بسیار مثبتی بر فروش و دیده شدن کتابی داشته باشد.
صدای جلسات نقد حرفه‌ای کمتر شنیده می‌شود
نویسنده رمان «ابن‌الوقت» با بیان این‌که نقد حرفه‌اي در این جلسات محدود به چند جلسه در ماه شده است، افزود: البته نباید فراموش کرد که صدای جلساتی که به مقوله نقد به صورت حرفه‌ای می‌پردازند، کمتر شنیده می‌شود زیرا تعداد آن‌ها در برابر جلساتی که این روزها متداول است، بسیار کم و محدود است.
انصاری ادامه داد: نباید انتظار شنیدن نقد حرفه‌ای را داشت، زیرا از یک‌سو عده‌ای نویسنده و بوق‌چیِ همیشه حاضر در صحنه از این جلسه به آن جلسه می‌روند، از سوی دیگر با حرف‌هایی تکراری، به جای نقد فنی نان به یکدیگر قرض می‌دهند و همچنین مخاطب تازه‌نفسِ از همه‌جا بی‌خبر هم فرق شومن ادبی و منتقد ادبی را چندان متوجه نمی‌شود. هر چند من معتقدم هنوز هم می‌شود گفت منتقد حرفه‌ای به تعداد انگشت‌های دو دست داریم و همین را هم باید غنیمت دانست.
استانداردها برای کنترل ادبیات خلاقه شکل گرفته‌اند
نویسنده مجموعه داستان «امروز دوشنبه» گفت: استانداردها برای کنترل ادبیات خلاقه به وجود آمده‌اند. امروزه کتاب‌هایی منتشر می‌شوند که هر کسی با یک بار خواندن آن‌ها احساس می‌کند می‌تواند از فردای همان روز خودش را منتقد و مدرس ادبیات بداند. برخی هم به‌جای سلوک نوشتن سراغ ترجمه می‌روند و تنها به این دلیل که مترجم چنین کتاب‌هایی هستند خودشان را منتقد ادبیات می‌دانند. به همین خاطر روزنامه‌ها، سایت‌ها و مجلات‌مان پر شده از نوشته‌های خنثی و منفعلی که حتی مخاطب خسته از این دغل‌بازی‌ها را هم مجاب نمی‌کند که محض تفریح هم که شده پیشنهاد منتقدنما را جدی بگیرد.
وی با بیان این‌که یکی از راه‌های تولید منتقد استاندارد، دانشگاه و تدریس آکادمیک است، اظهار کرد: به گمان من، منتقد استاندارد به درد یادداشت‌نویسی می‌خورد؛ نه نقد ادبی یا نظریه‌پردازی. البته بسیاری از نظریه‌پردازان مهم دنیا نخست رشته تئوری و نظریه ادبی را در دانشگاه‌ها تحصیل کردند اما پس از تحصیل، خلاقیت فردی از شخصی نظریه‌پرداز ساخته و از دیگری، که شاید در همان دانشگاه و همان کلاس نشسته، آدمی به شدت کم‌سواد تولید کرده است که بعد از فارغ‌التحصیلی هنوز درس‌هایش را مرور می‌کند.
كارشناس بخش داستان انتشارات روزنه ادامه داد: در ایران تا دلتان بخواهد از این منتقدهای دسته دوم وجود دارد که اغلب هم فلسفه و ادبیات خوانده‌اند یا مدرک دانشگاهی از فلان دانشگاه معتبر خارجی گرفته‌اند.
جای نگرانی نیست
وی با بیان این‌که فراهم کردن بستر ظهور نقد حرفه‌ای از ملزومات وجود منتقد حرفه‌اي است، توضیح داد: باید متوجه باشیم که منتقد، نظریه‌پرداز، داستان‌نویس، ناشر، شاعر و در کل ناادبیاتی که در این سال‌ها چه از طرف دولت و چه از طرف ادبیات‌چی‌ها حمایت همه‌جانبه می‌شوند، عمر چندانی نخواهد داشت. روزی پرده می‌افتد و همه‌چیز عیان می‌شود. ولی به نظر من حتی در چنین فضای مسمومی هم نقد ادبی و در کل ادبیات به راه خودش ادامه خواهد داد و جای نگرانی نیست./
سه‌شنبه ۶ اسفند ۱۳۹۲ - ۱۴:۴۶
نظر شما