به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، در اين نشست كه با حضور دكتر عباسعلي وفايي، دكتر احمد تميم‌داري، دكتر انور مجيد از دانشگاه بغداد، دكتر سعد رستم از دانشگاه حلب، دكتر حكيمه دبيران از دانشگاه تربيت معلم و علي شجاعي صائين مدير عامل خانه كتاب همراه بود، سخنرانان درباره نقش موثر زبان و فرهنگ و تمدن ايراني در كشورهاي مختلف جهان سخن گفتند.

احمد تميم‌داري استاد دانشگاه علامه طباطبايي در سخناني با اشاره به مواردي از تاثيرگذاري شديد زبان و فرهنگ ايراني در نقاط مختلف جهان، گفت: از جمله اين موارد، مي‌توان به آيين ميترا و ميتراييسم اشاره كرد كه ايران، در كنار هند و رم، يكي از نقاط تمركز جغرافيايي اين آيين بوده است.

وي يادآور شد: در ايران، مهر را آفريده اهورامزدا و بزرگترين خدا مي‌دانستند. ولي همزمان با ايران، از آنجا كه نور و خورشيد تنها متعلق به ايرانيان نبوده است، اين آيين در هند و سپس از طريق ايران در رم رواج يافت. مهر فلسفه بزرگ آفرينش است و مهرپرستان معقد بودند كه مهر، واسطه بين اهورا و نور ازلي از طرفي، و جهان محدث از طرف ديگر است.

وي آيين ماني را ديگر آيين موثر ايرانيان در شكل گيري آيين‌هاي مذهبي كشورهاي ديگر دانست و افزود: مذهب ماني يكي از پرپيروترين آيين‌هاي جهان شد. ماني در برابر زياده‌روي‌هاي سلاطين، آييني تصوفي را بر اساس آميزه‌اي از آيين‌هاي مختلف تاسيس و ترويج كرد.

تميم‌داري در ادامه به مكتب‌هاي ادبي ايران و تاثير آنها در ادبيات و فرهنگ ملل مختلف از زمان نخستين ترجمه‌هاي آنها توسط ويليام جونز انگليسي به زبان انگليسي پرداخت و خاطرنشان كرد: به ويژه بوستان و گلستان سعدي پس از ورود ترجمه‌هاي جونز به آمريكا، نقش موثري در شكل گيري نحوه قانون‌گذاري‌ها و فرهنگ اجتماعي اين كشور داشت.

مترجم «گستره شعر پارسي در انگلستان و امريكا» تاكيد كرد: همچنين رباعيات خيام آنچنان در اروپا ريشه گرفت و تاثير داشت كه موجب ايجاد يك مذهب و آيين به نام مذهب خيام در اروپا شد.

در ادامه اين نشست، دكتر انور مجيد از دانشگاه بغداد به بيان نكاتي درباره واژگان معرب جغرافيايي در عراق كه ريشه فارسي داشته‌اند پرداخت و گفت: زبان فارسي، چون هر زبان زنده ديگري، از ديگر زبان‌ها تاثير گرفته و به عكس، در كشورهاي عربي، نام بسياري از مكان‌ها از زبان فارسي گرفته شده است. 

وي با اشاره به اسامي برخي مكان‌ها خاطرنشان كرد: براي مثال، سپاهان به اصفهان، شمركند به سمرقند، انبار به الانبار در عراق، كاروان به قيروانيه در تونس، خورنگا به خورنق و ميشان به نيسان در عراق تبديل شده‌اند.

انور مجيد اظهار داشت: در پايان‌نامه دوره فوق ليسانس، من نام 400 مكان جغرافيايي را در كشورهاي عربي كه ريشه فارسي دارند، مشخص كرده‌ام. تبديل چهار حرف "گ، چ، پ، ژ" فارسي به حروف ديگر، تبديل ك به ق، حذف ساير آواها و موارد ديگر، از راه‌هاي معرب شدن يك واژه فارسي است. براي مثال، كلمه "اندازه" فارسي در عربي به "هندسه" مبدل شده.

وي تصريح كرد: زبان فارسي فقط يك زبان نيست؛ بلكه يك فرهنگ و نشانه‌اي از فرهنگ و تمدن ايراني است.

حكيمه دبيران استاد دانشگاه تربيت معلم نيز كه با موضوع «فرهنگ‌نويسي فارسي در شبه قاره» سخن مي‌گفت، يادآور شد: متون ادب فارسي پيش از اسلام نشانه سلامت نفس ايرانيان و پس از اسلام نشانه مضامين بلند اخلاقي برگرفته از آيات الهي در جهت تذهيب نفس و تلطيف ذوق اند.

وي با بيان اين كه لازمه آشنايي هر ملت با ادب، آشنايي آنان با زبان متون ادبي است، اضافه كرد: تا وقتي استفاده كنندگان از متون ادبي خود گويندگان باشند، نياز به فرهنگ لغت كمتر است. اما زماني كه اين ادبيات به خارج از مرزها رفت، وجود مخاطب ناآشنا با زبان لزوم تدوين فرهنگ لغت را يادآوري مي‌كند.

دبيران با اشاره به سخني از حضرت علي‌(ع) اظهار داشت: پيوند دادن مسئله حفظ زبان با زنده نگه داشتن جوامع انساني، مسئله‌اي است كه از علي(ع) مي آموزيم.

وي ادامه داد: سعيد نفيسي احتمال داده است كه ايرانيان در زمان ساسانيان فرهنگ لغت داشته‌اند. به هرحال اولين لغت‌نامه ما، «لغت فرس» بوده كه به گفته مصححش، غني‌ترين گلچين را از اشعار شاعران متقدم فارسي دري در خود جاي داده است.

دبيران با بيان اين كه تا كنون 250 لغت‌نامه فارسي نوشته شده وتنها 40 فرهنگ از اين بين، در ايران تاليف شده‌اند، گفت: ديگر لغت‌نامه‌ها همگي در شبه قاره هند تاليف شده و ما را مديون لغت‌نويسان آن حوزه كرده كه اين گونه براي صيانت از الفاظ فارسي اهتمام ورزيده‌اند.

وي با اشاره به برخي فرهنگ‌هاي لغت نوشته شده در شبه قاره خاطرنشان كرد: «فرهنگ ابراهيمي» يا «شرفنامه منيري»، فرهنگ قواس يا كمانگر، بحرالفضائل و زفان گويا از جمله لغت‌نامه‌هايي اند كه در شبه قاره تاليف شده‌اند.

در بخش ديگري از اين نشست، سعد رستم، استاد دانشگاه حلب به مشكلات پيش روي دانشجويان عرب زبان فارسي اشاره كرد و گفت: بزرگترين مشكل اين دانشجويان، نبود فرهنگ لغت‌ جامعي از زبان فارسي به عربي است.

وي با تاكيد بر نقش موثر لغت‌نامه‌ها در يادگيري يك زبان، از شوراي گسترش زبان فارسي و رييس آن، عباسعلي وفايي، خواست تا نسبت به اختصاص بودجه به منظور تدوين چنين فرهنگي اقدام كند.

سعد رستم گفت: من به كمك دانشجويانم تا كنون حدود 1000 صفحه از چنين فرهنگي را تدوين و تاليف كرده‌ام، ولي متوجه شدم كه پروژه بسيار دشواري است و از عهده يك فرد به تنهايي خارج است.

وي به مواردي از اشكالات لغت‌نامه‌هاي فارسي به عربي موجود اشاره كرد و افزود: ذكر نشدن تلفظ دقيق واژه فارسي كه با زير و زبر گذاشتن هم حل نمي‌‌شود، پرداخته نشدن به هويت دستور زباني يك كلمه كه بر اساس همين هويت، يك كلمه در زبان عربي برابرهاي مختلف دارد و كم بودن مدخل‌هاي مربوط به اصطلاحات، از مشكلات فرهنگ‌هاي لغت فعلي است.

در پايان اين نشست، علي شجاعي صائين مديرعامل خانه كتاب با اشاره مختصري به تاريخچه موسسه خانه كتاب گفت: موسسه خانه كتاب با 15 سال سابقه، به وظيفه اصلي خود كه اطلاع‌رساني در حوزه كتاب است، مي‌پردازد.

وي ادامه داد: تاسيس سايت ketab.ir از سال 70 توسط اين موسسه، سبب شده كه منبع بسيار مناسبي از اطلاعات شناسنامه‌اي تمامي كتاب‌هاي منتشره در كشور در اختيار علاقه‌مندان و مخاطبان قرار گيرد.

شجاعي صائين به تشريح ديگر فعاليت‌هاي اين موسسه پرداخت و اظهار داشت: انتشار 9 نشريه با عنوان «كتاب ماه» در حوزه‌هاي مختلف ادبي، فلسفي، علمي، هنري و كليات، با وظيفه معرفي بهترين آثار منتشر شده در كشور، انتشار هفته‌نامه كتاب هفته و تاسيس خبرگزاري كتاب ايران ibna.ir از دو سال پيش كه به صورت online اطلاعات كتاب‌ها را در اختيار مخاطبان فرهيخته خود قرار مي‌دهد، از جمله فعاليت‌هاي موسسه خانه كتاب است.

وي اضافه كرد: همچنين، برگزاري جايزه كتاب سال و كتاب فصل از سوي اين موسسه، شرايط آشنايي خوانندگان را با بهترين آثار توليد شده در كشور طي هر فصل و سپس طي يك سال انتشاراتي به وجود مي‌آورد.

مديرعامل موسسه خانه كتاب خاطرنشان كرد: برپايي دو جشنواره ادبي با عنوان پروين اعتصامي و جلال آل احمد، گام‌هاي ديگري است به منظور اعتلاي جايگاه ادب و فرهنگ در كشور كه خانه كتاب، برگزاري آن دو را بر عهده دارد و در سال جاري نيز برگزار خواهند شد.