به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، حجت‌الاسلام دکتر عبدالحسین خسروپناه رییس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران امروز (16 بهمن) در کنگره بین‌المللی بزرگداشت بانو مجتهده امین، با بیان این مطلب، درباره رابطه عقل و عرفان در آثار بانو امین گفت: یکی از مباحث مهمی که بانو مجتهده امین در آثارش به آن پرداخت، جایگاه، چیستی و منزلت عقل است. 

وی ادامه داد: بانو امین در کتاب «اربعین الهاشمیه» ذیل حدیث 28 در بحث ورود عقل و برتری عقل نسبت به موجودات دیگر، حدیثی را آورده است به این مضمون که خداوند حجت را بر مردم به وسیله عقل بیان کرده و رسولان را به وسیله نطق یاری فرموده است.

وی افزود: تفسیر بانو امین درباره این حدیث این است که خدای سبحان عقل را از نور وجود خودش آفریده است. بحث جالبی که بانو امین در آثارش به آن پرداخته، نسبت عقل و حیا است. عقل و حیا در وجود مستلزم یکدیگرند و عقل بدون حیا، عقل نیست. بنابراین هر جامعه‌ای که باحیاتر باشد، عاقل‌تر است و اگر جامعه‌ای بی‌حیا شد، از عقل فاصله گرفته است، هرچند در صنعت و تکنولوژی رشد کند. بنابراین، این بانو تاکید می‌کند هر که عاقل‌تر است باحیاتر است.

رییس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با بیان این‌که بانو امین مثل همه اصولیین بین حکم عقل و حکم شرع تلازم قایل است، اظهار کرد: بر این اساس، عقل و شرع در تمام قوانین، اصول و فروع توام است و از هم جدا نیست. البته ایشان تاکید می‌کند که حکم عقل کلی است، اما تعیین مصادیق و جزییات بر عهده شرع است. 

خسروپناه در ادامه به روایت بانو امین از عقل معاش اشاره کرد و گفت: بحث دیگری که بانو امین درباره عقل دارد شرح بسیار زیبایی است درباره روایت عقل معاش. بانو امین می‌گفت که مقصود از عقل معاش قوه‌ای از قوای روح انسانی است که به وسیله این قوه روحانی انسان قدرت تدبیر در امور معاش را پیدا می‌کند.
 
وی ادامه داد:‌ بانو امین می‌گوید اگر عقل معاش چراغ هوای نفس شود، این دیگر تدلیس است. این قوه را نباید عقل نامید، بلکه شیطنت است.

وی درباره جایگاه عقل معاش در نظام اسلام در مقایسه با نظام‌های سکولار گفت: در اسلام عقل معاش چراغ هوای نفس نیست، بلکه چراغ عقل معاد و وحی است اما اگر این عقل معاش یا عقلانیت ابزار چراغ هوای نفس شد، از نظر اسلام عقل نیست بلکه شیطنت است.
 
این استاد فلسفه توضیح داد: نیرویی که انسان با آن بمب اتم می‌سازد عقل نیست، بلکه شیطنت است، چون انسان از این نیرو و علم برای تسلط و قدرت بیشتر بر انسان‌ها و استثمار و استعمار بهره می‌گیرد. 

به گفته وی،‌ بانو امین درباره عقل معاش می‌گوید که عقل معاش پرتویی است از روشنای عقل مجرد. عقل معاش ابزار تدبیر بود و می‌توانست تابع عقل معاد یا هوای نفس باشد اما عقل معاد از ابزار ملکوت است. 

خسروپناه با بیان این‌که مشکل امروز بیشتر این است که عقل معاش را گرفته و عقل معاد را رها کرده است، افزود: به هیمن دلیل، اختیار دنیا در دست چند کشور است که با تهدید بمب اتم می‌خواهند بر دنیا مسلط شوند و در غیر این صورت دنیا را با آن تهدید کنند. البته خدای سبحان اجازه نخواهد داد و سرانجام زمین با ظهور حضرت حجت(عج) پر از داد و عدل خواهد شد.
 
وی یادآور شد: تمام تلاش دنیای امروز این است که از عقل معاش استفاده کند تا زن را ابزار شهوت و غضب قرار دهد و اسم آن را آزادی می‌گذارند، در حالی که این اسارت نفس اماره است.
 
رییس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه گفت: بانو امین تاکید دارد که در اسلام عقل معاش در پرتو عقل معاد است و از چنین عقلی اعتدالی محقق می‌شود که حکمت نام دارد. این که کشورهای سکولار فلسفه دارند اما حکمت ندارند، به این دلیل است که عقل معاش را در پرتو عقل معاد به کار نمی‌برند. بنابراین حاصلش حکمت نیست.

وی با بیان این‌که در مکتب فکری بانو امین جایگاه عقل با استفاده از نفوس دینی تبیین می‌شود، گفت: بانو امین وقتی این مباحث را مطرح می‌کند کاربست چنین عقلی را در جای جای آثارش توضیح می‌دهد؛ در اثبات روح مجرد و حیات پس از مرگ و با همان بیان عرفا برگرفته از نصوص دینی به توضیح می‌پردازد. بانو امین بحث وحدت شخصی وجود را و کثرت مظاهر را با تبیین نقلی و چینش عقلی بیان کرده است.

رییس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران اظهار کرد: در دنیای کنونی مشکل این نیست که از عقل بهره نمی‌برند، بلکه غرب بر عقلانیت خودبنیاد(سوبژکتیو) تاکید دارد. انسان غربی می‌خواهد خودش روی پای خودش بایستد و نمی‌خواهد از منبع معرفتی دیگر بهره ببرد و خودش را نغوذبالله جای خدا می‌نشاند. این عقلانیت خودبنیاد به کارگیری‌اش در سینما می‌شود سینمای هالیوود که مملو از شهوت و غضب است و در موسیقی می‌شود راک و در فلسفه می‌شود فلسفه ماتریالیستی و در علم و صنعت نتیجه‌اش تخریب محیط زیست و بمب اتم می‌شود. 

وی ادامه داد: بشر امروز بیش از هر مقطع تاریخی باید بداند که مشکل انسان معاصر و دنیای معاصر همان عقلانیتش است و اگر این مدل عقلانیتی که بانو امین ارایه داد_ که عقلانیت معاش در پرتو عقل معاد است_ به کار گرفته شود، بینش و زیست بشر تغییر خواهد کرد و در آن صورت یک دنیای همراه با آرامش و آسایش را به ارمغان می‌آورد، نه دنیای آسایش بدون آرامش را که امروز می‌بینیم. 

کنگره بین‌المللی بزرگداشت بانو مجتهده امین تا ساعت 16 امروز با ارایه مقالات درباره این بانوی بزرگ از سوی محققان و صاحب‌نظران ادامه دارد.

سیده نصرت‌بیگم امین معروف به بانوی ایرانی (زاده ۱۲۶۵ ـ ۱۳۰۸ و درگذشته ۱۳۶۲ ـ ۱۴۰۳) از عالمان و عارفان زن شیعه اهل ایران بود. وی کتاب‌های خود را با نام «بانوی ایرانی» یا «بانوی اصفهانی» به چاپ رسانده‌ است که عبارتند از: اربعین الهاشمیة (عربی)، جامع الشتّات (عربی)، معاد یا آخرین سیر بشر، نفحات الرحمانیة فی الواردات القلبیة (عربی)، اخلاق، تفسیر مخزن العرفان (فارسی)، روش خوشبختی و توصیه به خواهران ایمانی و مخزن اللئالی در مناقب مولی الموالی علی(ع).