علی اکبر عباسی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، به مراسم شب یلدا و پیوند این مراسم ملی با آموزه‌های دینی اسلام پرداخت و اظهار کرد: بسیاری از مراسم‌ ما تضادی با حوزه‌های دینی و مذهبی ما ندارند، هرچند برخی مخالف این مراسم‌ ملی‌اند. البته برخی از آیین‌های فراموش شده به دلیل مغایرت با آموزه‌های مذهبی ما در طول زمان از بین رفته‌اند، مانند «نیایش آتش». از همان قرون نخست آمدن اسلام در ایران برخی به همزیستی مراسم ملی مانند نوروز، مهرگان و شب یلدا با آموزه‌های دینی تاکید دارند و آن را در منافات با یکدیگر نمی‌دانند.
 
 وی عنوان کرد: آن‌چه در شب یلدا انجام می‌شود مسایلی است که در اسلام روی آن‌ها تاکید می‌شود، مانند صله رحم، توجه به اقوام و خویشاوندان، ترویج سنت‌ها و فرهنگ‌های بومی که تضادی با آموزه‌های قرآن ندارند. حتی قرآن به طور غیرمستقیم بر این آیین‌ها تاکید دارد.

عباسی به دلایل اهمیت تلفیق تمدن ایرانی و اسلامی اشاره و بیان کرد: اوج رشد تمدن ایرانی در عهد اسلامی است. در دوران اسلامی بهترین دانشمندان، نخبگان و دانشمندان موثر در فرایند فرهنگ جهانی  را معرفی شده‌اند، مانند خلاقیت‌هایی که در زمینه شیمی، پزشکی و هنری در ایران عهد اسلامی داریم. 

وی ادامه داد: جنگ‌ها و لشکرکشی‌هایی که اعراب به ایران انجام دادند و بخشی از فرهنگ و تمدن ایرانی ما را از بین بردند، در بخش غربی کشور بوده است و چون دفاع مردمی صورت نگرفت اعراب توانستند پیروز شوند، زیرا مردم به دلیل نارضایتی که از حکومت ساسانیان داشتند دست به مقاومت نزدند.
 
عباسی افزود: مردم در قرن هفتم میلادی نظام طبقاتی را قبول نداشتند و دولتمردان اصرار به جنگ داشتند ولی مردم دل به حمایت از ساسانیان نمی‌دادند و پیش از پیدایش اسلام  این نارضایتی‌ها خودش را در قالب مبارزاتی مانند مبارزات مزدک نشان داده بودند و به جای جنگ مردمی، مقاومت نکردن وجود داشت. 

وی افزود: ما بحث رشد علمی ایرانیان را در قرن اول نداریم ولی با یکپارچه شدن و از بین رفتن جدال‌ها و تشویق اسلام به فراگیری دانش، تاثیر زیادی بر رشد ایرانیان در جنبه‌های مختلف گذاشت. بعد از این‌که جنگ‌های بزرگ تمام شد و آثار مخرب از بین رفت و زمینه برای پیشرفت و مطرح شدن یک تمدن بزرگ فراهم شد. 

این عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان درباره انگیزه‌های نگارش کتاب«درآمدی بر فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» گفت: مهم‌ترین هدف من این بود که بحث ایرانیت و اسلامیت را با هم مطرح کنم. در تمدن اسلامی نقش ایرانی‌ها پررنگ است. بهترین دانش در زمینه شیمی و مکانیک از سوی فرزندان «موسی بن شاکر خوارزمی خراسانی» مطرح شدند. همچنین خوارزمی به عنوان ریاضیدان، ابن سینا به عنوان بهترین پزشک و آثار مهم‌ او که در ایران نوشته شده‌اند، از جمله این افتخارات تمدن ایرانی اسلامی محسوب می‌شوند. همچنین بهترین محدثان شیعی و سنی از میان ایرانیان بوده‌اند و حتی در سایر شاخه‌های علوم انسانی و ازجمله ادبیات عرب، بهترین ادبای عرب که کتاب‌های نحو و لغت عربی نوشته‌اند از میان ایرانیان برخاسته‌اند. ایرانیان در ساخت تمدن اسلامی سهم به‌سزایی داشتند، به‌ ویژه جایگاه ایرانیان در بین قرون سوم تا پنجم بسیار ارزنده است.
 
وی ایرانیت و اسلامیت را لازم و ملزوم یکدیگر دانست و یکی را بر دیگری ارجح ندانست و اظهار کرد: ایرانیت در کنار اسلامیت مطرح است. خود ارزش‌های دینی در ایجاد نبوغ ایرانی بی‌تاثیر نبوده‌اند، زیرا اسلام نظام طبقاتی ساسانی را نقد کرد و با از میان برداشتن سیستم طبقاتی آموزشی ساسانیان تاثیر زیادی ایفا کرد. اساس بسیاری از آموزه‌های قرآن و پیامبران و سیره عملی آن‌ها تاکید بر عدالت، مساوات، و دانش و دانش اندوزی است.
 
عباسی تاکید کرد: علاوه بر نقش پررنگ ایرانیان در ساخت تمدن اسلامی، دانشمندان سایر کشورها نیز مانند اندلس مصر و سوریه نیز نقش مهمی داشته‌اند. «ابن رشد» در فلسفه یا «ابوکامل» مصری در ریاضی شخصیت‌های مهمی محسوب می‌شوند، چرا که اسلام تمام جهان را به تعقل واداشته بود. همچنین تاثیرات چشمگیری از سوی ایرانیان گذاشته شده است اما نباید در این راستا دچار افراط و تفریط شویم و تاکیدمان را روی ایران یا اسلام بگذاریم.
 
وی به گرایش‌های مختلف بین مردم مبنی بر علاقه به ایرانیت یا اسلامیت تاکید و بیان کرد: اکنون همه نوع گرایشی داریم ولی با گرایش قاطعی مواجه نیستیم. چه‌بسا برخی از این گرایش‌ها تحت تاثیر مجموعه‌ای از مبارزات و فعالیت‌های تبلیغی باشند. بحث مذهب در ایران بیسار قوی است و بحث ایرانی‌گری هم ضعیف نیست ، همان‌طوری که در نسل جدید و بین دانشمندان جوان حس ایرانی‌گری پررنگ شده است ولی حضور برخی پدیده‌ها مانند زیارت از اماکن متبرک و هیجان و تعلق خاطر مردن به این مناسبت‌ها نشان از هویت مذهبی افراد دارد.
 
چاپ سوم کتاب «درآمدی بر فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» با شمارگان هزار و یکصد نسخه، در 232 صفحه و به بهای 70 هزار ریال از سوی انتشارات هزاره ققنوس منتشر شده است.