به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، پیوستن به قانون کپی رایت جهانی و امضاي کنوانسیون «بِرن» یکی از موضوعاتی است که بارها محل مناقشه میان موافقان و مخالفان بوده است. برخی بر ضرورت پیوستن به این قانون تاکید دارند و از مزایای آن سخن به میان می‌آورند و گروه دیگر مشکلات پذیرش این کنوانسیون را مطرح می‌کنند. در حال حاضر وزارت ارشاد در حال بررسی لایحه کپی رایت است و قرار است در آینده نزدیک این لایجه به مجلس برده شود.
محمد عظیمی، مدیرعامل موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی یکی از کسانی است که همایش حقوق معنوی را در ایران برگزار کرده است و نتیجه بحث‌های مطرح شده را در قالب پیش نویس لایحه حقوق معنوی به دولت ارایه کرده است. بررسی این لایحه در دولت جدید بهانه‌ای شد برای مصاحبه با محمد عظیمی درباره حقوق معنوی و کپی رایت در ایران و جهان. در ادامه مصاحبه با وی را از نظر می‌گذرانید:
به عنوان نخستین سوال، قانون کپی رایت در ایران چه وضعیتی دارد و قوانین داخلی تا چه اندازه پاسخگوی نیازهای داخلی است؟
بحث کپی رایت یکی از مسایل مهمی است که امروزه در جهان مطرح است. مالکیت معنوی به دو بخش تقسیم می‌شود؛ یکی در بخش صنعتی که حقوق اکتشافات و اختراعات را در بر می‌گیرد و در کشور ما فعال است و بخش دیگر مالکیت معنوی و فکری در بخش آثار ادبی و هنری.
در کشور ما با توجه به دیدگاه‌های مختلفی که در این حوزه وجود داشته و دارد، مباحث مربوط به کپی رایت جدی گرفته نشده است. ما قانونی را برای حقوق مولفان و مصنفان داریم که مصوب سال 1348 است و به نوعی حقوق معنوی مولفان، مصنفان، شاعران و هنرمندان را تامین می‌کند اما با توجه به گذشت زمان و ظهور پدیده‌های جدید و پیشرفت علم و تکنولوژی لازم است در این قانون بازنگری شود و حقوق خالقان آثار هنری تمام و کمال حفظ شود.
قانون سال 1348 حقوق نویسندگان را در داخل تامین می‌کند یا به خارج از کشور هم مربوط می‌شود؟
این قانون کاملا داخلی است و تخلفاتی را که در خارج از کشور می‌شود در بر نمی‌گیرد. امروز بحث نشر و کپی رایت و حفظ آثار هنری و ادبی یک بحث جهانی است و سازمانی به نام وایپو (WIPO) که مقر آن در ژنو است، متولی مالکیت معنوی است و این کار را دنبال می‌کند. تاکنون چند کنوانسیون در این سازمان به تصویب رسیده است. جمهوری اسلامی ایران عضو وایپو است ولی مفاد کنوانسیون‌های مرتبط با این سازمان را نپذیرفته است.
کنوانسیون «رم» و «بِرن» دو مفاد مهم تصویب شده در این سازمان است و برای این‌که بتوانیم در زمره کشورهایی قرار بگیریم که مالکیت معنوی و فکری را پذیرفته‌اند، باید مفاد کنواسیون «بِرن» را بپذیریم.
کنوانسیون« بِرن» به چه مفادی اشاره دارد؟
کنوانسیون «بِرن» تمام مفادش درباره مالکیت فکری و معنوی و رعایت حقوق رایت و خالقان آثار هنری و ادبی است. این کنوانسیون آن قدر اهمیت دارد که اگر کشوری بخواهد عضو سازمان تجارت جهانی(WTO) شود، باید مفاد کنوانسیون «بِرن» را پذیرفته باشد. مساله کپی رایت در کشور ما محل بحث است. زمانی که ما این کنوانسیون را امضاء کنیم و مفاد این کنوانسیون را بپذیریم از مفاد و مزایای آن می‌توانیم استفاده کنیم.
حقوق مالکیت ما امروز فقط معطوف به اصل حاکميت سرزمینی است اما با پذیرش مفاد کنوانسیون «بِرن» در سراسر دنیا می‌توانیم از مقررات مرتبط استفاده کنیم و جلو بسیاری از سرقت‌های ادبی و هنری و فکری را بگیریم. سرقت فکری و ادبی از آثار هنرمندان ایرانی در تمام دنیا وجود دارد و در حال حاضر برخی از نقش‌های قالی‌های ما را برخی کشورها به نام خود ثبت کرده‌اند و از آن استفاده می‌کنند. بعضی از آثار هنری، فیلم‌ها، کتاب‌ها و اشعار و فیلمنامه‌های ما نیز دچار این سرقت شده‌اند. اگر ما این کنواسیون را بپذیریم می‌توانیم این موارد را پیگیری کنیم.
همچنین زمانی که در نمایشگاه‌های خارجی شرکت می‌کنیم و برای فروش رایت آثار نویسندگان ایرانی تلاش می‌کنیم، از آنجا که ایران کنوانسیون بِرن را امضا نکرده است با مشکلاتی مواجه می‌شویم و نمی‌توانیم در کشورهای هدف به تبلیغ و فروش رایت آثار خود بپردازد.
چگونه می‌توانیم این کنوانسیون را بپذیریم و از خسارت‌هایی که متوجه آثار ماست جلوگیری کنیم؟
برای پذیرش مفاد این کنوانسیون باید مصالح کشور خود را در نظر بگیریم. سیاست‌ها و اصول کلی که مورد قبول کشور ماست و تطبیق دادن کنوانسیون‌های بین‌المللی با قوانین داخلی باید مد نظر قرار گیرد. همچنین باید ملاحظات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را برای پذیرش این کنوانسیون بررسی کنیم.
بنده رییس اولین همایش مالکیت معنوی بودم که چند سال پیش برگزار شد. این همایش بسیار موفق و مفید بود. کتابی را هم در این‌باره منتشر کردیم و متعاقب آن پیش‌نویس لایحه‌ای را تنظیم کردیم که با در نظر گرفتن حقوق معنوی خالقان اثر در ایران بتوانیم قانون موجود کشور را اصلاح کنیم. بعد از آن این مساله ادامه داشت و در حال حاضر این لایحه تکمیل شده و در کمیسیون‌های دولت در حال بررسی است. همه این‌ها منوط به رعایت ملاحظات سیاست‌های اصولی و کلان نظام است.
این پیش‌نویس لایحه در دولت آقای احمدی نژاد تحویل داده شده است؟
بله. این لایحه در دولت قبلی تحویل داده شد اما به جمع‌بندی لازم نرسید و امیدورام در دولت جدید تصمیمی برای این موضوع گرفته شود و اصلاحاتی در قوانین داخلی حقوق معنوی مولفان و نویسندگان ایجاد شود. اگر کسی اثری خلق یا فکر و ایده‌ای را ارایه می‌کند باید خودش بتواند از منافع آن فکر و ایده بهره بگیرد و مالکیت معنوی وی از بین نرود.
آقای عظیمی، شما بر اهمیت کنوانسیون «بِرن» صحه می‌گذارید. همان گونه که شما اطلاع دارید یکی از بندهای این کنوانسیون اشاره دارد که در ترجمه آثار به زبان‌های دیگر باید علاوه بر پرداخت حق و حقوق ناشر و نویسنده مطالب کتاب بدون دخل و تصرف به زبان مقصد ترجمه شوند. با توجه به حضور ممیزی در ایران و دخل و تصرفاتی که در آثار انجام می‌شود، آیا ما می‌توانیم این قانون را تصویب کنیم؟
اگر چنین کتاب‌هایی وجود دارند نباید آن‌ها را ترجمه کنیم. از این رو در تصویب کنوانسیون «بِرن» باید تمامی این موارد را در نظر بگیریم. اگر ما کنوانسیون «بِرن» را بپذیریم باید این تبعات را نیز بپذیریم.
آیا در کنوانسیون «بِرن» تبصره خاصی برای این موضوع وجود دارد؟
خیر. چنین چیزی نیست و بحث بر سر احترام به حقوق معنوی صاحب اثر است. ما نمی‌توانیم بدون اجازه ناشر آن کتاب را ترجمه کنیم و در آن دخل و تصرفی انجام دهیم. اگر هم قصد دخل و تصرف در کتاب داریم باید با اجازه نویسنده و ناشر باشد. مترجم هم باید دقت کند که اگر کتابی دارای موضوعاتی است که با فرهنگ و اعتقادات ما مغایرت دارد از انتخاب آن کتاب‌ها صرف نظر کند و دنبال آثار دیگری بگردد. اگر ما این کنوانسیون را پذیرفتیم باید به اصول آن هم پایبند باشیم و نباید کتابی را نصفه و نیمه ترجمه کنیم.
من عنوان نمی‌کنم که باید این کنوانسیون را بپذیریم و من در جایگاهی نیستم که این کار را انجام دهم. تصمیم گیران اصلی کشور باید به این نکات توجه کنند و با جمع‌بندی آن‌ها تصمیم نهایی را بگیرد.
با توجه به این چالش‌ها و دیدگاه‌هایی که در کشور وجود دارد، آیا می‌توانیم مفاد کنوانسیون «بِرن» را بپذیریم؟
معتقدم که در شرایط فعلی برخی تنگناها برای پذیرش این کنوانسیون وجود دارد ولی در نهایت مسیر حرکت به سمتی است که ناگزیر از پذیرش این کنوانسیون‌ها خواهیم شد. در کشور ما آثار ادبی بسیاری تولید می‌شود و سرقت این موارد خطری جدی برای ما دارد.
به نظر شما تاخیر در پذیرش این کنوانسیون چه نتایجی برای ما خواهد داشت؟
تاخیر در هر کاری می‌تواند مشکلاتی را به دنبال داشته باشد. منافع و ضررهای کار را مسوولان امر باید بررسی کنند و در نهایت کفه ترازو به هر سمت که سنگین‌تر بود و آن وضع برای کشور مناسب‌تر تشخیص داده شد، آن را بپذیرند.
چهارشنبه ۱۳ آذر ۱۳۹۲ - ۱۱:۳۷
نظر شما