به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، مایکل باری، استاد بخش مطالعات خاور نزدیک در دانشگاه پرینستون معتقد است که مینیاتور کلید عرفان و تمدن ایرانی است. به باور او، تفکر در مینیاتور ایرانی همان تفکر شعر ایرانی است و این هنر بیننده را به عمیق تر شدن در شعر دعوت می‌کند.

مایکل باری در این باره به ایبنا گفت: مینیاتور ایرانی زبان دقیق و خاصی دارد، زیرا هر کدام از اجزای طبیعت در مینیاتور معنای دقیق و خاصی  فراتر از معنای عام آن دارد. برای همین در کتاب نغمه پرندگان منطق‌الطیر عطار که ترجمه فرانسوی این اثر ادبی است، بیش از 200 مینیاتور ارایه شده است که من برای درک بهتر این تصاویر توضیحی نوشتم.

این محقق هنر اسلامی که برای بار نخست در سال 2002 و برای ترجمه کتاب هفت پیکر نظامی از فارسی به فرانسوی موفق به دریافت جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد، توضیح داد: تمدن ایرانی و ایتالیایی در یک مورد به هم شبیه هستند. در هر دو این تمدن‌ها می‌بینیم که بعد از خلق اشعار ماندگار توسط شاعران بزرگ،  نقاشی به میدان می آید. به عنوان مثال در تمدن ایرانی بعد از حافظ و جامی، خلاقیت ایرانی در هنر و به ویژه در نقاشی خود را نشان می‌دهد و در این زمان است که شاهکارهای مینیاتور ایرانی پا به عرصه می‌گذارند. همین اتفاق را در تمدن ایتالیایی می بینیم. از قرن 12 تا قرن 14 زمان شکوفایی ادبیات و شعر ایتالیایی است. بعد ایتالیایی‌ها به خود گفتند بعد از این شعرهای بزرگ، دیگر چه بگوییم؟ به همین دلیل شکوفایی نقاشی را هم می‌بینیم.

وی در ادامه گفت: منطق الطیر عطار به عنوان یک اثر ادبی کلاسیک در قرن دوازدهم هجری قمری سروده شده است و سه قرن بعد سلطان حسین به نوایی جامی سفارش کرده که خاطره عطار را جاودان کند. برای همین این اثر ادبی به خطاطی سلطان علی مشهدی و نقاشی های بهزاد مزین شد. صد سال بعد شاه عباس صفوی دستور داد که این اثر توسط بهترین مینیاتوریست‌های اصفهانی دوباره نوشته شود. این کتاب یک موزه از تمدن ایرانی است. شعر عطار که به مینیاتورهای نقاشان اصفهان و هرات مزین شده است نشان می‌دهد که مینیاتور فقط به عنوان یک آرایش سطحی نیست، بلکه تفسیر اشعار است. این اثر جمعی از میراث معنوی، متن، شعر، خط و تصویر است.

باری علت علاقه خود به مینیاتور ایرانی را نیز گفت: من 30 سال پیش با پزشکان بدون مرز به افغانستان رفتم تا به مردم کمک کنم. قبل از این، والدینم کتابی نقاشی از دوران عثمانی، صفوی به من هدیه دادند. نمی توانید تصویر کنید این تصاویر چقدر مرا تحت تاثیر قرار داد. به هر حال در افغانستان برای اینکه بتوانم با مردم ارتباط بهتری داشته باشم مجبور شدم زبان فارسی افغانی را یاد بگیرم. کم کم شروع کردم به خواندن کتاب‌هایی به زبان فارسی. بعد دیدم که دانستن الفبا برای دانستن یک زبان کافی نیست، باید افکار، فلسفه و معانی روحانی آن زبان را آموخت. 

این پژوهشگر اضافه کرد: بالاخره تصمیم گرفتم فلسفه صوفی و عرفان را بیاموزم. ابتدای راه احساس بدی داشتم و با خود می گفتم چرا حتی معنای یک بیت حافظ را نمی فهمم. سپس دریافتم که شعر فارسی در قرون وسطی بسیار به نوع افلاطونی مربوط می‌شود. پس زبان یونانی آموختم. باید تاکید کنم هر چه بیشتر تمدن و زبان فارسی را یاد می گرفتم، فرهنگ غرب را بیشتر می فهمیدم. به عبارتی می‌خواهم بگویم که زبان فارسی در زندگی من همچون کلیدی است برای تبادل افکار و تحقیقات جهانی. برای من زبان و ادبیات فارسی همچون یک میراث جهانی است.

باری در خاتمه تاکید کرد: «امیدوارم ایرانی ها بتوانند رسم های تاریخی شان را با چشم و نگاهی نو ببینند چراکه در تمدنی مثل تمدن ایران در عصر عطار تا شاه عباس، امکان نداشت که هنر از معنویت و روحانیت جدا باشد».

باید افزود لیلی انور، مترجم منطق الطیر عطار به زبان فرانسوی این ترجمه را طی چهار سال و به سفارش انتشار دیان دو سلیه پاریس انجام داده است و مایکل باری متخصص مینیاتور ایرانی بر بیش از 200 مینیاتوری که اشعار عطار را همراهی می‌کند توضیح نوشته است. نخستین ترجمه از اشعار عطار توسط گارسن دو تاسی در سال 1863 به زبان فرانسه منتشر شده بود. /