به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، دکتر یدالله پرمون، در نشست تخصصی «میراث فرهنگی و کودکان» که شنبه (20 مهرماه) در سالن آمفی تئاتر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برگزار شد، درباره طرح پژوهشی تالیف دانشنامه مصور میراث ناملموس برای کودکان و نوجوانان گفت: پیشنهاد این دانشنامه در شورای پژوهشی پژوهشکده مردم‌شناسی سازمان میراث فرهنگی عنوان شد و همان زمان هم مورد استقبال پژوهشگران و صاحب نظران این حوزه قرار گرفت. در حقیقت پژوهشکده مردم‌شناسی امیدوار است در چند سال آینده این طرح با مشارکت سازمان‌ها و نهادهای ذیربط و البته پژوهشگران، به بهر‌ه‌برداری برسد.

رییس پژوهشکده مردم‌شناسی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ادامه داد: این طرح، تدوین یک دانشنامه مصور در حوزه میراث فرهنگی ناملموس است. مدخل‌های این دانشنامه می‌تواند بسیار زیاد باشد و شاید بتوان یک برون‌داد چند جلدی و پرصفحه برای آن در نظر گرفت. در این زمینه، پژوهشکده مردم‌شناسی به تنهایی نمی‌تواند کاری  در این حوزه انجام دهد.

پرمون با دعوت از فعالان حوزه کودک برای تالیف این دانشنامه اظهار کرد: از صاحبنظران و پژوهشگران می‌خواهیم هرکدام از این حوزه‌ها را با مدخل‌هایی که تعیین می‌شود، تغذیه کنند. افقی که ما برای این طرح در نظر گرفته‌ایم، یک افق سه‌ساله است. پژوهشکده مردم‌شناسی همراه با مرکز میراث ناملموس تهران این کار را شروع خواهد کرد و در واقع این بخش سخت‌افزار کار است و در بخش نرم‌افزار و متن، جز با مشارکت و همکاری صاحبنظران و پژوهشگران حوزه‌های مختلف این دانشنامه شکل نخواهد گرفت. اگر این دانشنامه به سرانجام برسد، به‌عنوان یک اقدام موفق در زمینه آموزش مبانی میراث فرهنگی ناملموس خواهد بود و می‌تواند الگویی برای دیگر کشورها محسوب شود. زیرا تا جایی که اطلاع داریم دانشنامه‌ای با این حجم هنوز در هیچ کشوری تدوین نشده است.

رییس مرکز میراث فرهنگی ناملموس تهران گفت: پژوهشکده مردم‌شناسی به‌عنوان یکی از متولیان امر پژوهش‌های حوزه مردم‌شناسی و مردم‌نگاری، به‌طور ویژه‌ به میراث فرهنگی ناملموس علاقه‌مند است و فعالیت‌هایش تحت سه گروه پژوهشی که وابسته به این پژوهشکده هستند، خلاصه می‌شود. گروه پژوهشی مردم‌شناسی زیست محیطی، گروه پژوهشی مردم‌شناسی اجتماعی و گروه پژوهشی اسطوره و آیین این سه گروه را تشکیل داده و فعالیت‌هایی را در حوزه میراث فرهنگی ناملموس انجام می‌دهند.

وی افزود: از دیگر بخش‌های ذیربط می‌توانیم از پژوهشگاه میراث فرهنگی نام ببریم که هرچند به‌طور خاص در زمینه میراث ناملموس فعالیت نمی‌کند اما بخش عمده فعالیت‌هایش به این حوزه ارتباط پیدا می‌کند. همچنین معاونت‌های سازمان میراث فرهنگی نیز در حوزه فعالیت‌های خود با این موضوع ارتباط دارند و پژوهش‌هایی را هم در این زمینه انجام داده‌اند.

پرمون با اشاره به مفهوم میراث فرهنگی ناملموس اظهار کرد: در سال 2003 میلادی کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در سطح بین‌المللی در یونسکو به تصویب رسید. تا آن زمان، آن‌چه از میراث فرهنگی در ذهن همه افراد متصور بود، میراث مادی و قابل مشاهده از روی بناها، دست‌ساخت‌ها و همه آثاری بود که تجلی ملموس دارند. اما در واقع از سال‌ها قبل از تشکیل این کنوانسیون همه متفق‌القول بودند که بخشی از میراث فرهنگی چیزی است که در ذهن اهل زبان وجود دارد و بخشی از هویت و شخصیت اهل فرهنگ را می‌سازد، همراه آن‌ها زندگی می‌کند و به شکل پویایی، همراه با مقتضیات زمانه خودش را وفق می‌دهد و از همه مهم‌تر این‌که میراث فرهنگی ناملموس زیربنایی است برای به‌وجود آمدن میراث فرهنگی ملموس. 

رییس پژوهشکده مردم‌شناسی با بیان تعریفی از میراث فرهنگی ناملموس گفت: ما به مجموعه این دانش‌ها و آموخته‌ها که از نسلی به نسل دیگر و به طور عمده به‌شکل شفاهی منتقل می‌شوند، میراث فرهنگی ناملموس می‌گوییم، همچنین به آن میراث فرهنگی معنوی هم می‌گویند که البته در جامعه ما به‌درستی مفهوم آن درک نشده است.

پرمون با اشاره به تجلیات میراث فرهنگی ناملموس اظهار داشت: مطابق کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس، پنج تجلی عمده در این حوزه وجود دارد. تجلی نخست، بیان‌های شفاهی است که شامل همه مواردی است که بر زبان جاری می‌شوند، یعنی مجموعه لالایی‌ها، متل‌ها و ضرب‌المثل‌ها. حوزه دوم، هنرهای اجرایی است که به‌شکل سنتی در جایی مانند صحنه اجرا می‌شوند، مانند نقالی‌ها و قصه‌‌گویی‌ها و همه آن‌چه جنبه اجرا داشته باشند، در این حوزه جای می‌گیرند.

وی ادامه داد: حوزه بعدی، دانش سنتی است که منظور از آن، مجموعه دانشی است که در ذهن اهل فرهنگ در حوزه‌های مختلف دانش مانند طب، نجوم و کشاورزی وجود دارد و از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. حوزه چهارم، صنعتگری سنتی است که به مجموعه دانش‌هایی گفته می‌شود که در ذهن هنرمندان و استادکاران وجود دارد و با استفاده از آن‌هاست که صنایع دستی شکل می‌گیرد. آخرین تجلی حوزه آیین‌ها، جشنواره‌ها، گردهمایی‌ها و آداب و رسوم است که همه آن‌ها بخش عمده‌ای از فرهنگ‌ها را تشکیل می‌دهند که ما در این حوزه 10 مورد را به ثبت جهانی رسانده‌ایم.

پرمون افزود: در این بخش، ما  مجموعه‌ای از تخصص‌های مختلف را می‌توانیم گردهم بیاوریم. یعنی نه تنها سازمان میراث فرهنگی و پژوهشکده‌ای مانند پژوهشکده مردم‌شناسی، بلکه کل سازمان میراث و همه مجموعه‌های آموزشی، پژوهشی و اجرایی که در این حوزه‌ها در کشور وجود دارند، می‌توانند در این زمینه (میراث فرهنگی ناملموس) فعالیت داشته باشند. در واقع اگر پروژه‌ای بخواهد در این حوزه شکل گیرد، نیازمند مشارکت همه این سازمان‌ها و نهادهاست.

وی با اشاره به موضوع پاسداری از میراث فرهنگی گفت: پاسداری از میراث فرهنگی ملموس و مادی، مجموعه‌ای از فعالیت‌های همراه با ممانعت است. اما در حوزه میراث ناملموس این قضیه کاملا متفاوت است، به این معنا که برای حفظ این میراث باید آن را ترویج کرد. این ترویج شامل ورود به یک سری از مباحث است که از آگاهی‌افزایی شروع می‌شود و تا بحث ظرفیت‌سازی، پژوهش، ترویج، احیا و بازسازی پیش می‌رود. بنابراین اگر بخواهیم میراث ناملموس خود را حفظ کنیم، باید ارتباطی را بین نسل‌ها ایجاد کنیم و کاری انجام دهیم تا نسل جوان که آینده‌ساز و تضمین‌کننده بقای میراث فرهنگی است، آگاهی خوبی در این زمینه به‌دست آورد.

فریار اخلاقی، عضو هیات علمی پژوهشکده زبان و گویش با موضوع «گویش‌های ایرانی»، مهرنوش فولادی، کارشناس ارشد دفتر حقوقی با موضوع «نقش اطلاع‌رسانی و کاهش جرایم میراث فرهنگی»، لیلا کفاش‌زاده، کارشناس امور کودک پژوهشکده با موضوع «معرفی طرح پژوهشی مردم‌نگاری کودکی اقوام »و آزاده حیدرپور، عضو هیات علمی پژوهشکده زبان و گویش با موضوع «آموزش به کودکان در خصوص وندالیسم» از دیگر سخنرانان این نشست بودند.