کتاب «از جامعه ایرانی تا میهن ترکی» بهقلم علی کالیراد، پژوهشگر حوزه تاریخ بهزودی منتشر میشود. این کتاب درباره زندگی و تفکر «احمد آقااوغلو» از تاثیرگذارترین افراد در جنبش فرهنگی و تشکیل جمهوی ترکیه است که درباره ملیگرایی ایرانی بسیار سخن گفته است.-
این پژوهشگر تاریخ عثمانی افزود: «از جامعه ایرانی تا میهن ترکی» نخستین کتابم بهشمار میآید که با مقدمه کاوه بیات در پنج فصل از مجموعه «تاریخ جهان» از سوی انتشارات پردیس دانش تا پایان تابستان منتشر خواهد شد.
وی درباره فصلبندی کتاب بیان کرد: «ایرانی که یک جوان قرهباغی در پاریس ساخت»، «قلم تیغی است بس آخته»، «وقتی راه مدرنیته از توران میگذرد»، «آرزوهای شیرین، حقیقت تلخ» و «از کعبه آنکارا تا غربت استانبول» عنوان فصلهای کتاب بهشمار میرود. در این کتاب زندگینامه «احمد آقااوغلو» بهشیوه روایی برپایه حقایق تاریخی نوشته شده است. در واقع این سبک نگارش زندگینامههای تاریخی و بیوگرافی در ایران نادر و غیرمتعارف است و میتوان آن را در سبک کارهای آیزا برلین دانست.
کالیراد درباره محتوای کتاب گفت: محور اصلی این کتاب بررسی زندگی روشنفکر و سیاستمدار ترک با نام «احمد آقااوغلو» (1869ـ1939) است که اگرچه در ایران شهرت چندانی ندارد با اینحال در ترکیه و جمهوری آذربایجان شخصیتی صاحبنام و از بنیانگذاران جریان ملیگرایی ترک به شمار میرود. زندگی «احمد آقااوغلو» در یکی از سرنوشتسازترین برهههای تاریخ معاصر منطقه و جهان رقم خورده است.
وی درباره زندگی این شخصیت ترک توضیح داد: آقااوغلو با نام «احمد آقایف» در اواخر قرن نوزدهم میلادی در قرهباغ در امپراتوری تزاری متولد شد و در آغاز جوانی راهی پاریس شد و مدتی در این شهر به تحصیل و فعالیت مطبوعاتی پرداخت و از ملیگرایی ایرانی سخن گفت. پس از بازگشت به زادگاهش در آستانه قرن بیستم، «احمد آقایف» در مقام یکی از رهبران جنبش فرهنگی در میان مسلمانان قفقاز ظاهر شد و سرانجام نیز به واسطه فعالیتهای سیاسی در سال 1909 به عثمانی گریخت. وی در دهه 1910 شهرت «آقااوغلی/ آقااوغلو» را انتخاب کرد و به تبلیغ اندیشه پانترکیسم در استانبول پرداخت.
کالیراد افزود: فعالیتهای آقااوغلو تنها به مطبوعات و فرهنگ محدود نماند و در سالهای جنگ جهانی اول بهصورت جدی در امور سیاسی نیز دخالت داشت. همزمان با لشکرکشی عثمانیان به قفقاز در اواخر جنگ جهانی اول و شکلگیری جمهوری آذربایجان، آقااوغلو در مقام مشاور سیاسی ارتش عثمانی در منطقه حضور یافت و پس از شکست عثمانی در جنگ جهانی اول، مدتی در جمهوری تازه تاسیس آذربایجان به فعالیت سیاسی مشغول بود. چندی بعد وی به جنبش «مصطفی کمال آتاترک» پیوست و در زمره نخبگانی درآمد که راه را برای تشکیل جمهوری ترکیه فراهم کردند.
وی در پایان سخنانش گفت: آقااوغلو تا زمان مرگش در اواخر دهه 1930 از چهرههای شناختهشده در عرصههای سیاسی و فرهنگی در ترکیه بهشمار میرفت اما تاکنون به جز نوشتههای پراکنده درباره «احمد آقااوغلو» اثری مستقل درباره وی به زبان فارسی نوشته نشده است.
دکتر علی کالیراد، متولد 1361 در سوادکوه مازندران، دانشآموخته گروه تاریخ دانشگاه تهران و پژوهشگر مستقل در حوزه تاریخ معاصر جهان اسلام است. وی همچنین بهعنوان کارشناس مسایل ترکیه با مطبوعات همکاری میکند و مقالهها و یادداشتهایش درباره تحولات سیاسی ترکیه در نشریههایی چون مهرنامه، آسمان، مثلث و تهران تایمز به چاپ رسیده است.
نظر شما