به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) به نقل از ستاد خبري بيست و ششمين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران، نشست «بررسی ماهیت و تنوع زیج‌های نجومی و رونمایی از زیج ابن شاطر» عصر امروز (یکشنبه 15 اردیبهشت) در سرای اهل قلم نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.

فرید قاسملو و یوسف بیگ‌باباپور از متخصصان تاریخ علم و حجت‌الاسلام سیدصادق حسینی‌اشکوری، رییس مجمع ذخایر اسلامی و ناشر کتاب در این نشست حضور داشتند.

قاسملو در سخنرانی خود توضیحاتی درباره زیج‌ها ارایه کرد و گفت: زیج‌ها مختصات نجومی را بر اساس تابع‌های مثلثاتی بیان می‌کنند. زیج‌ها نشان‌دهنده محاسبه مختصات آسمانی در هر سنت نجومی است و هر سنت نجومی که زیج‌های بیشتری در آن تعریف شده باشد نشان‌دهنده داده‌های نجومی بیشتر در آن سنت است.

وی با اشاره به نوشته شدن 250 زیج در تمدن اسلامی گفت: این زیج‌ها در حد فاصل قرن سوم تا دوازدهم نوشته شدند اما تنها نزدیک به 170 عنوان از آن‌ها باقی مانده‌اند. 

قاسملو با بیان این‌که سنت یک هزار ساله نجوم در تمدن اسلامی تحت تاثیر سنت رصدخانه‌ای است، گفت: ابن شاطر نیز سال‌ها در رصدخانه‌ای در دمشق مشغول به فعالیت بود و به همین دلیل زیجی که نوشت متاثر از رصدهای او در این رصدخانه است. زیج ابن شاطر دارای اهمیت بسیاری است زیرا سنت رصدی اسلامی را در خود دارد.

وی در پایان سخنانش انتشار تصحیح زیج ابن شاطر را سبب به وجود آمدن علاقه‌مندان به نجوم دانست و گفت: ترجمه و تحلیل محتوای زیج‌های اسلامی می‌تواند راه را برای انتشار سایر زیج‌های دوره اسلامی هموار کند.

سپس بیگ‌باباپور گفت: از زندگی ابن شاطر اطلاعات چندانی در دست نیست اما گفته می‌شود که وی در دمشق به دنیا آمد و در شش سالگی پدرش را از دست داد. او هیات و حساب و هندسه را از یک استاد آموخت. 

وی افزود: زیج ابن شاطر مهم‌ترین کتاب او قلمداد می‌شود که به دستور سلطان مراد اول عثمانی نوشته شد. این اثر از 100 باب و 118 جدول برخوردار است که جداولش مجموعه جدیدی از جدول‌های سیاره‌ای در آن زمان محسوب می‌شود. به اذعان هم‌عصران ابن شاطر زیج او از  مهم‌ترین زیج‌های آن دوره محسوب می‌شده است.

بیگ‌باباپور ادامه داد: این اثر پس از فوت ابن شاطر بارها توسط علمای مختلف تصحیح شد و به همین علت نسخه‌های نسبتا زیادی از آن وجود دارد. نسخه‌ای که امروز رونمایی شد با استفاده از نسخه موجود در کتابخانه «لایدن» هلند تهیه شده است که از قدیمی‌ترین نسخه‌های این اثر به‌شمار می‌آید.

سخنران بعدی نشست حسینی اشکوری بود، وی با اشاره به منتشر نشدن بسیاری از میراث مکتوب تمدن اسلامی گفت: از 250 زیج موجود در میان نسخه‌های خطی تنها 12 عنوان از آن‌ها منتشر شده‌اند در حالی که این تعداد از عناوین منتشر شده بخش کوچکی از اقیانوس عظیم علم نجوم است و این موضوع درباره سایر علوم نیز صدق می‌کند.

وی افزود: ما اکنون از دلیل به افول گراییدن رشته‌هایی مانند فلسفه و نجوم سخن می‌گوییم که در قرون گذشته اسلامی درخشش چشمگیری داشتند اما پاسخ دقیقی برای این پرسش وجود ندارد زیرا ما بستر و مبنایی برای پاسخ به این سوال نداریم.

حسینی اشکوری احیای متون اسلامی را از مهممرین اهداف مجمع ذخایر اسلامی دانست و گفت: از افرادی که دستی در تصحیح متون دارند دعوت می‌کنیم اگر تصحیح اثری را در دست دارند به ما مراجعه کنند تا در صورت امکان چه در تحقیقات‌ و چه در انتشار کتاب از آنان حمایت‌ کنیم. 

بیست و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تا 21 اردیبهشت در مصلای امام خمینی(ره) برپاست.