راستین‌فر به خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، گفت: قطعات درویش‌خان بدون علایم و بدون نشانه‌گذاری، پیش‌تر با عنوان «مجموعه آثار درویش خان» به چاپ رسیده و تاکنون برای سازی خاص اجرا نشده و فقط یکبار برای سنتور نوشته شده است.
وی اضافه کرد: من این قطعات را براساس سال‌ها ردیف‌نوازی با گرایش به تکنیک‌های ردیف و تکنیک‌های اجرایی و نوازندگی استاد سعید هرمزی، دوباره اجرا کرده‌ام. این قطعات نمونه صوتی نداشته و من سعی کرده‌ام نمونه اجرایی در اختیار علاقه‌مند قرار دهم و به نوعی آن آشفتگی و بی‌سروسامانی را که در اجرای این قطعات وجود دارد، با نگاه خودم تثبیت کنم.
این نوازنده و نویسنده موسیقی در ادامه به کوک‌هایی که در کتاب پیشین موجود است اشاره کرد و گفت: بعضی قطعاتی که در این کتاب آمده، برای مثال در مورد قطعات ماهور یا قطعات اصفهان، در یک کوک واحد نوشته نشده‌اند. این‌ها را در یک کوک واحد نوشته‌ام؛ مثلا ماهور یک قطعه «سل» و دیگری «فا» و بعضا «دو» کوک شده است. من همه این‌ها را در یک کوک نوشته‌ام که مخاطب کتاب، اگر می‌خواهد آن را اجرا کند، در مسیر درستی قرار گیرد. اگر پیش‌درآمد ماهور در کوک «دو» نواخته می‌شود، باید مثلا، قطعه ضربی «راک» نیز در «دو» نواخته شود.
راستین‌فر به ویژگی دیگری از کتاب خود اشاره کرد و افزود: خیلی وقت‌ها در جاهای مختلف دیده‌ام که اجرایی از قطعات درویش‌خان توسط استادی انجام شده و این پیش‌درآمد و «رِنگ» جملاتی بر کتاب «مجموعه آثار درویش‌خان» افزون یا کم داشته است. من آن جملات را هم در کتاب جدید آورده‌ام و اشاره کرده‌ام که این قطعه را فلان استاد آن‌گونه اجرا کرده است. یعنی در اصل خواستم که یک جمع‌آوری از نواخته‌های این قطعات صورت گیرد و کامل‌تر و دقیق‌تر در کتاب جدید بیاید. این باعث می‌شود از آن آشفتگی که در نواختن قطعات هست جلوگیری شود و به یک طرز واحد برسیم که همان سه‌تار نوازی سنتی است. در ضمن برخی اجراهای آورده شده در کتاب را با اجرای معاصران که از شاگردان استادان قدیم بوده‌اند، مقایسه کرده‌ام که تطابق زیادی داشته‌اند.
وی با بیان این‌که هر سازی فرهنگ خاص خود را دارد و باید براساس تکنیک‌های خاص خود نواخته شود، گفت: کتاب همراه با لوح فشرده منتشر می‌شود و بیشتر سعی بر این است که نوازندگی سه‌تار به سه‌تار نزدیک باشد. خیلی از نوازندگانی که این قطعات را با سه‌تار می‌نوازند، نمی‌دانند که دارند تکنیک تار، ماندولین، گیتار و ... را اجرا می‌کنند. خیلی از کسانی که دارند تار می‌زنند نمی‌دانند که دارند تکنیک سه‌تار را اجرا می‌کنند و در بسیاری از سازها ما این گونه عمل می‌کنیم. من تلاش کرده‌ام که این کتاب را با نشانه‌گذاری درست برای سه‌تار بنویسم و آن را اجرا کنم تا به فرهنگ سه‌تار نوازی نزدیک‌تر شود. 
راستین‌فر در پاسخ به سوال خبرنگار «ایبنا» مبنی بر این‌که «نوشتار و نت‌نویسی تا چه حد توانسته به انتقال مفاهیم و حالات موسیقی بپردازد؟» گفت: موسیقی ایران به لحاظ نوشتاری (نت‌نویسی) بسیار نوپاست و سابقه چندانی ندارد. البته دوره‌ای بوده که ما در اعصار گذشته نت‌نویسی داشته‌ایم. گذشته از این ثبت این موضوعات هم یک مقدار نوپاست و به‌ویژه درباره ردیف و این شیوه نوازندگی و نوشتاری نت در موسیقی باید بیشتر از این‌ها روی آن کار کرد؛ چراکه نه دیگر به استادان قدیم دسترسی هست و نه شرایط آموزش این‌گونه است که فرهنگ خاص آن ساز آموزش داده شود.
وی افزود: ما در حوزه تخصصی سازها کم‌کاری‌هایی هم داشته‌ایم، برای نمونه در ابتدایی‌ترین کتاب‌های آموزشی عنوان نشده که کتاب برای تار است یا سه‌تار و اغلب روی کتاب‌های آموزشی ابتدایی نوشته شده برای تار و سه‌تار در صورتی که تکنیک‌های این دو کامل با هم متفاوت است.
این مدرس موسیقی ادامه داد: البته من نمی‌خواهم فقط به سه‌تار بپردازم بلکه قصد من این است که بگویم قطعات موسیقی ایرانی برای هر سازی باید به زبان و فرهنگ متناسب با آن ساز ترجمه شود. اگر ترجمه نشود ما فرهنگ شنیداری درباره آن ساز را از دست می‌دهیم. کما این‌که الان بسیاری از نواخته‌ها و نوازندگی‌هایی که انجام می‌شود در حیطه موسیقی سنتی ایران نیست و ارتباط درستی با فرهنگ پیشین آن ندارد.
وی به یکی از سخنان نورعلی‌خان برومند، گردآورنده ردیف میرزا عبدالله اشاره کرد و گفت: استاد برومند می‌گفتند موسیقی اصیل مانند اسب اصیل است و نشانه‌هایی دارد. بهترین چیز در نشانه‌ها را می‌توانیم از اجرای استادان قدیم بجوییم. وقتی دست نوازنده به اهرم و وزنه‌ای مانند استاد هرمزی، استاد ابوالحسن‌خان صبا و... وصل باشد آن وقت یک مرجعی هست که بشود به آن رجوع کرد تا از مسیر فرهنگ و سنت دور نشویم اما در این دوره این اهرم‌ها بسیار کم است و ما شاهد نوازندگی‌های ملغمه‌ای هستیم، مانند سه‌تار نوازی‌هایی که برخی به سبک گیتار یا تار و یا ماندولین انجام می‌دهند. مخصوصا گیتار که عامل آن را می‌توان هجوم فرهنگ غرب دانست. تاثیر زیادی که موسیقی و فرهنگ غربی بر موسیقی ما گذاشته سبب شده که گرایش سه‌تار نوازی به سبک گیتار زیاد شود.
وی در ادامه به پرسشی درباره وضعیت نت‌نویسی موسیقی و کتاب‌های موجود در زمینه نوشتار آهنگ‌ها این گونه پاسخ داد و گفت: باید ببینیم آیا نت‌نویسی که در موسیقی استفاده می‌شود می‌تواند حس و حال موسیقی ایرانی را انتقال دهد یا خیر؛ چرا که بسیاری از موسیقی‌دانان ما اعتقاد دارند که این یک نت‌نویسی، برای موسیقی «مارش» غربی است و نمی‌تواند برای موسیقی پر فراز و نشیب ما مناسب باشد.
وی افزود: از نظر من نت‌نویسی غربی یا شرقی، در واقع فرقی با هم ندارند. یعنی حداقل الان باید به فکر پیوند بود. ما باید کاری کنیم که موسیقی‌ها و در نهایت انسان‌ها به هم پیوند داده شوند. وقتی یک نوع نت‌نویسی واحد در دنیا رایج است و همه می‌توانند با استفاده از این نت‌نویسی قطعات همدیگر را اجرا کنند، چرا ما بخواهیم یک نت‌نویسی دیگر را پیدا کنیم و بگوییم که این نت‌نویسی ماست؟
وی اضافه کرد: نت‌نویسی حس و حال انسان را نمی‌تواند روی کاغذ بیان کند. موسیقی ایرانی به ویژه، موسیقی‌ای شفاهی است که نت‌نویسی، بیان کننده حالات آن به طور قطع نیست. نت‌نویسی بیشتر شبیه یک نقشه راه است؛ برای مثال کسی که شعر حافظ را با استفاده از حروف الفبا و قراردادهای آن می‌تواند بخواند معنی‌اش آن نیست که می‌تواند آن را حتما بفهمد. در واقع باید حالات آن را درک کند. شاید با درنگ‌نما و نقطه، کمی بتوان مفاهیم را انتقال داد اما نه به طور کامل.
راستین‌فر، مدرس، نوازنده و مولف موسیقی است که نوازندگی و طی ردیف‌نوازی سازی و آوازی را نزد هوشنگ ظریف، مجید کیانی، رامبد صدیف و حاتم عسگری فراهانی گذرانده است. او همچنین از استاد ظریف و استاد حاتم عسگری موفق به گرفتن دستخط تاییدیه شده که شامل چند دوره ردیف‌نوازی ردیف موسی خان در حوزه آموزش موسیقی قدیم ایران است. راستین‌فر از نوازندگان ثبت ردیف موسیقی ایرانی در یونسکو در سال 2008 بود.
«قطعات درویش‌خان برای سه‌تار» به کوشش و اجرای علیرضا راستین‌فر، نوازنده تار و سه‌تار آماده چاپ است و در آینده نزدیک به دست علاقه‌مندان خواهد رسید.
«مجموعه آثار درویش خان» اثر ارشد طهماسبی در سال 1376 از سوی انتشارات ماهور منتشر شده است.
چهارشنبه ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۲ - ۱۴:۱۰
نظر شما