به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «چرخه‌های افول اخلاق و اقتصاد ـ سرمایه‌های اجتماعی و توسعه در ایران» دوشنبه (25 دی) با حضور چندتن از جامعه‌شناسان و اقتصاددانان برگزار شد.

محسن رنانی، یکی از نویسندگان این اثر نخستین سخنران این مراسم بود، وی مساله سرمایه اجتماعی را از  مسایل 100 سال اخیر ایران دانست و اظهار کرد: از زمان پیدایش دولت مدرن، سرمایه اجتماعی نیز در ایران به عنوان موضوع جدی مطرح بوده است.

وی با بیان این‌که پروسه توسعه از بعد از قاجار در ایران کلید خورده است، ادامه داد: سرمایه اجتماعی نخستین‌بار از سال 1916 میلادی توسط یکی از معلمان مدارس آمریکایی مطرح شد. حدود 60 سال کسی به این مفهوم توجه نکرد تا این‌که در دهه 60 میلادی جامعه‌شناسان به این موضوع توجه کردند و به‌تدریج این موضوع در دانشگاه‌ها مطرح شد و شاهد نگارش مقاله‌های مختلف در این حوزه شدیم.

رنانی در ادامه سخنانش افزود: از دهه 90 میلادی نیز اقتصاددانان به اهمیت موضوع سرمایه اجتماعی پی بردند و متوجه شدند که از میان سه موضوع اقتصاد، انسان و اجتماع، سرمایه اجتماعی یک اصل اساسی محسوب می‌شود.

نویسنده کتاب «چرخه‌های افول اخلاق و اقتصاد ـ سرمایه‌های اجتماعی و توسعه در ایران» با بیان این‌که از دهه 1380 بود که در ایران نیز به موضوع سرمایه اجتماعی اهمیت داده شد، اظهار کرد: معتقدم دانشگاهیان سرزمین ایران ماموریت به پیش راندن مرز دانش جهانی را بر عهده ندارند. کسی می‌تواند این ماموریت را انجام دهد که در فضای کشورهایی که به سرمایه اجتماعی اهمیت می‌دهند، زندگی کرده باشد.

وی ادامه داد: متولیان و مسوولان این مرز و بوم (ایران) می‌توانند مرز دانش کشور را در سطح آکادمیک ارتقا دهند و فارغ‌التحصیلانی را تربیت کنند که دانش آکادمیک ایران را پیش ببرند و همچنین دانش عمومی سیاستمداران کشور و عامه مردم در حوزه سرمایه اجتماعی را افزایش دهند.

رنانی با بیان این‌که امروز سرمایه اجتماعی وارد برنامه چهارم کشور شده است، عنوان کرد: خوشبختانه امروز سرمایه اجتماعی در سطح سیاستگذاری‌ مطرح شده است و در حوزه‌های علوم اجتماعی نیز شاهد پایان‌نامه‌ها و مقاله‌های مربوط به سرمایه اجتماعی هستیم. امروز همت اقتصاددانان در این عرصه نتیجه‌بخش بوده است. به‌گونه‌ای که این افراد نقش عظیمی در ترویج سرمایه اجتماعی داشته‌اند.

نویسنده کتاب «چرخه‌های افول اخلاق و اقتصاد ـ سرمایه‌های اجتماعی و توسعه در ایران» افزود: این اثر که حاصل تلاش‌های فکری من و رزیتا مویدفر است، به مخاطبان می‌آموزد که صرف وجود ماشین‌آلات و سرمایه اقتصادی، جامعه رشد نمی‌کند. همچنین می‌آموزد که وقتی سرمایه اجتماعی فراهم باشد، هزینه‌های سرمایه‌گذاری و مدیریت کاهش می‌یابند.

وی با اشاره به رابطه میان سرمایه اجتماعی و اقتصاد کشور گفت: این اثر بیانگر این مطلب است که وقتی سرمایه اجتماعی در کشور وجود نداشته باشد، زندگی کردن پرهزینه و دشوار می‌شود.

رنانی با بیان این‌که اکنون سرمایه اجتماعی کشور به مرز بحران رسیده است، توضیح داد: وقتی سرمایه اجتماعی در کشور کم شود، هزینه‌ها افزایش می‌یابند و زمینه‌های تخریب سرمایه‌های نمادین کشور فراهم می‌شود. بنابراین، ملتی که سرمایه‌‌های نمادین خود را تخریب می‌کند نباید حرف از توسعه بزند.

نویسنده کتاب «چرخه‌های افول اخلاق و اقتصاد ـ سرمایه‌های اجتماعی و توسعه در ایران» با بیان این‌که وقتی سرمایه اجتماعی از حد معینی پایین‌تر می‌رود، به تخریب سایر سرمایه‌ها منجر می‌شود، افزود: کشور ما برای تولید سرمایه‌های نمادین هزینه‌های زیادی را متحمل شده است اما متاسفانه با کم کردن سرمایه‌های اجتماعی، باعث تخریب آن‌ها می‌شود. نامه‌نگاری‌هایی که اغلب نویسندگان و مسوولان کشور علیه یکدیگر انجام می‌دهند نمونه‌ای از تخریب سرمایه‌های نمادین کشور است.

وی با اشاره به بخش‌های مختلف کتاب «چرخه‌های افول اخلاق و اقتصاد ـ سرمایه‌های اجتماعی و توسعه در ایران» اظهار کرد: این نوشتار از سه بخش کلی تشکیل شده است. در بخش نخست، سرمایه اجتماعی را از منظر توصیفی بیان کرده‌ایم. عامه دانش‌آموختگان مخاطبان این بخش را شامل می‌شوند.

رنانی ادامه داد: مبانی و زیربناهای فکری سرمایه اجتماعی را در بخش دوم این اثر ارایه کرده‌ایم. دانشجویان تحصیلات تکمیلی که تمایل دارند در حوزه سرمایه اجتماعی مطالعه داشته باشند، می‌توانند از این بخش استفاده کنند. بخش سوم این اثر یک بخش تحلیلی است. در این بخش مدل‌سازی کردیم و چگونگی تاثیر سرمایه اجتماعی بر رشد انواع متغیرها مانند اقتصاد را بیان کرده‌ایم. همچنین در این بخش روند سرمایه اجتماعی در ایران را توضیح داده‌ایم. دانشجویان مقطع کارشناسی‌ارشد و دکترای رشته‌های اقتصاد و جامعه‌شناسی مخاطبان اصلی این بخش محسوب می‌شوند.

این نویسنده افزود: مخاطبان با مطالعه این اثر می‌آموزند که سرمایه اجتماعی باعث می‌شود تا در درجه نخست، افراد در نهاد، سازمان و یا ارگان ویژه‌ای گردهم جمع شوند و سپس با یکدیگر به نحو احسن تعامل داشته باشند.

وی در ادامه سخنانش گفت: کتاب «چرخه‌های افول اخلاق و اقتصاد ـ سرمایه‌های اجتماعی و توسعه در ایران» بیان‌کننده این موضوع است که وقتی سرمایه اجتماعی پایین باشد، هزینه‌های مبادله افزایش می‌یابند و کشور وارد فضای عدم اطمینان می‌شود. در چنین فضایی پیش‌بینی متوقف می‌‌شود و برنامه‌ریزی صورت نمی‌گیرد. متاسفانه اکنون وضعیت ایران در شرایط عدم اطمینان به سر می‌برد.

رنانی در پایان با اشاره به سایر موارد مطرح شده در این اثر گفت: وقتی سرمایه‌های اجتماعی کاهش می‌یابند، کشور از فاز عقلانیت وارد فاز عقلایی می‌شود. همچنین در این اثر رابطه سرمایه اجتماعی و عدالت را بیان کرده‌ایم. چگونگی تخریب سرمایه اجتماعی در ایران به وسیله نفت و این‌که چگونه سقوط سرمایه اجتماعی در ایران، برنامه‌ریزی را مختل می‌کند، از جمله مباحثی‌اند که در این اثر به صورت مفصل به آن‌ها اشاره شده است.

رزیتا مویدفر، یکی دیگر از نویسندگان کتاب «چرخه‌های افول اخلاق و اقتصاد ـ سرمایه‌های اجتماعی و توسعه در ایران» سخنران بعدی این نشست بود. وی این اثر را برای مطالعه پژوهشگران علاقه‌مند به حوزه سلامت اجتماعی مناسب دانست و اظهار کرد: این کتاب می‌کوشد تا بحث سرمایه اجتماعی را به عنوان پایه نظری عملکرد اقتصادی بیان کند.

وی با اشاره به بخش‌هایی از محتوای کتاب مذکور توضیح داد: قوانین رسمی و غیررسمی جامعه‌ای برای افراد آن جامعه ارزش‌هایی را به وجود می‌آورند. جامعه‌ای که افراد آن این ارزش‌‌ها را زیر پا می‌گذارند، هنجارگریز است و افراد آن بی‌تردید وارد فضای ستیز با ارزش‌ها می‌‌شوند. جوامعی که در فضای حفظ هنجار یا ارزش‌ها هستند، جوامعی‌اند که با هزینه‌های پایین مبادله به توسعه اجتماعی می‌پردازند. متاسفانه آمارها بیانگر این موضوع‌اند که ایران اکنون در شرایط هنجارگریزی به سر می‌برد.

طاهره سراجی، منتقد، ضمن تشکر از نویسندگان کتاب «چرخه‌های افول اخلاق و اقتصاد ـ سرمایه‌های اجتماعی و توسعه در ایران» اظهار کرد: به نظرم بهتر بود که فصول 9‌گانه این اثر به شکل مصاحبه‌ و سخنرانی‌ تنظیم نمی‌شد بلکه به صورت منسجم‌تری ارایه می‌شد.

وی ادامه داد: همچنین نویسندگان در این اثر به دفعات از ساده‌سازی استفاده کرده‌اند و مقایسه‌ها در برخی بخش‌ها، تعاریف و مفاهیم به صورت یکسان انجام شده است.

این منتقد در پایان افزود: به نظرم نویسندگان در بخش مربوط به نفت نباید تنها نفت را عامل امتناع از توسعه مطرح می‌کردند بلکه به اعتقاد من موارد دیگری نیز به جز نفت وجود دارند که زمینه‌های توسعه‌ناپذیری را فراهم کرده‌اند.

چاپ نخست کتاب «چرخه‌های افول اخلاق و اقتصاد ـ سرمایه‌های اجتماعی و توسعه در ایران» اثر مشترک محسن رنانی و رزیتا مویدفر با 524 صفحه و بهای 19 هزار تومان از سوی انتشارات طرح نو راهی راهی بازار نشر شده است.