حقیقت یا حقیقت توحید
ملا عبدالله زنوزی: «مراد، حقیقت توحید است؛ زیرا که ظاهر حدیث بیان کیفیت سلوک مسالک معرفت و کیفیت ترقی نفوس شریفه انسانی است از حیّز نقصان معرفت که به طریق تقلید یا دلیل حاصل می‌شود، و یا تنها در مقام قلبی یا روحی پیدا می‌شود، به ذروة عین‌الیقین یا حق‌ّ‌الیقین. و مراد از حقیقت، باطن توحیدی است که در مقام سرّی و مافوق آن متحقّق می‌شود؛ زیرا که توحید را ظهری است و بطنی، و بطن بطنی، تا هفت بطن، یا هفتاد بطن، یا نود هزار بطن، یا بیشتر... چنان‌که قرآن را نیز ظهری است و بطنی، تا هفت بطن، یا هفتاد بطن، یا هفتصد بطن، یا بیشتر ـ چنان‌که از مشکات ولایت وارد است.»
نکته 1. همان‌گونه که ملاحظه می شود زنوزی حقیقت را به معنای مصدری آن، یعنی نسبت دادن وحدت به خداوند که به تصریح خودش از سالک متحقق می‌شود، تفسیر کرده است. اما باید گفت که در اینجا سوال از خود «حقیقت» است نه «حقیقت توحید». علاوه بر نادرستی تفسیر حقیقت که امری حقیقی و واقعی است به توحید که معنایی مصدری است (و در اینجا از سالک متحقق می‌شود ـ و نه حتی «توحید إیّاه»)، «الـ» را عوض از محذوف گرفتن («ما حقیقة التوحید») خلاف اصل و ناموجّه است. خود زنوزی در تبیین دوم فقره «جذب الأحدیة...» بدین نکته اعتراف می‌کند: «اضافة صفت به سوی توحید، بیانی است، و الف و لام التوحید الف و لام جنس است ـ چنان‌که مقتضای فحص و تحقیق است که مفرد محلّی بلام حقیقت در جنس و در سایر معانی مجاز است ـ و یا از برای استغراق است، زیرا که عهدی در این مقام متحقق نمی‌باشد. پس لامحاله باید به یکی از جنس یا استغراق محمول شود...»
صفحه 177/ احیاگر میراث/ دکتر احد فرامز قراملکی و همکاری مستانه کاکایی/ انتشارات خانه‌کتاب/ چاپ اول/ سال 1391/ 640 صفحه/ 19000 تومان
چهارشنبه ۲۰ دی ۱۳۹۱ - ۱۸:۰۰
نظر شما