به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، نشست مطبوعاتي به مناسبت آغاز سلسله درسگفتارهاي «نقد و بررسي ايدئولوژي‌هاي مدرن» صبح امروز (24 مهر) با حضور شهريار زرشناس، نويسنده و مدرس اين درسگفتارها و همچنين عليرضا نادعلي مديرعامل كانون انديشه جوان در اين كانون برگزار شد.
مبناي همه شوون زندگي ما بر مدار ايدئولوژي‌هاي مدرن است
زرشناس درباره لزوم شناخت ايدئولوژي‌ها در زمانه حاضر گفت: تقريبا در تمام شوون زندگي ما ايدئولوژي‌هاي مدرن حضور دارند و از همين رو نياز جدي به شناخت آن‌ها داريم. از حدود دويست سال پيش كه با دنياي مدرن آشنا شديم، تقريبا مبناي زندگي فكري، سياسي و اجتماعي ما بر مدار همين ايدئولوژي‌ها قرار گرفت.
وي در تصديق مدعايش گفت: يكي از نخستين تاريخ‌هايي كه در قالب مدرن در ايران توسط ميرزا جلال‌الدين نوشته شد، تجسم روايتي از ايدئولوژي ناسيوناليزم مدرن است. مشروطيت نيز بر مبناي دو آموزه ناسيوناليزم باستان‌گرا و ناسيوناليزم ليبرال شكل گرفت. سلطنت پهلوي نيز بر اساس ناسيوناليزم باستان‌گرا پايه‌ريزي شد. پس از آن شاهد نفوذ فاشيسم و ماركسيسم و برخي ديگر از ايدئولوژي‌ها در ايران بوديم.
جامعه فكري ما شناخت سيستماتيك از ايدئولوژي‌ها ندارد
نويسنده كتاب «ميلان كوندرا و تجربه انسان مدرن» با اشاره به ناشناخته ماندن اين ايدئولوژي‌ها در ايران گفت: اگر از يك نويسنده يا فعال سياسي درباره ليبراليسم يا فاشيسم سوال كنيم، نام آن‌ها برايشان آشنا خواهد بود، اما نمي‌توانند مباني و تعاريف درستی ارايه دهند. همين امر نشان مي‌دهد كه شناخت سيستماتيكي با اين ايدئولوژي‌ها وجود ندارد و از همين رو شناخت آن‌ها ضروري است.
زرشناس به كمبود منابع مكتوب در حوزه ايدئولوژي‌ها اشاره كرد و گفت: ما كتاب تاليفي نداريم كه يك دسته‌بندي از ايدئولوژي‌ها ارايه و تاريخچه و سير تطور آن‌ها را بررسي كرده باشد. در ميان آثار ترجمه‌اي نيز چند عنوان از منظر نئوليبراليسم و برخي از آن‌ها نيز تنها از دريچه ماركسيسم و نئوماركسيسم، ايدئولوژي‌ها را بررسي كردند. فكر مي‌كنم كه تحقيقات بيشتري در اين زمينه لازم داريم و مهم‌تر از آن، انتشار كتاب در اين حوزه است.
نويسنده كتاب «تاملاتي درباره جريان روشنفكري در ايران» افزود: ما بايد روزي با ميراث تهاجم دويست ساله در كشورمان تسويه‌حساب فكري بكنيم. اين يك حقيقت است كه ايدئولوژي‌ها محصول فرهنگ ما نيستند، اما امروز نه تنها بر ما بلكه بر تمام شرق و غرب دنيا حاكمند.
جريان ايدئولوژي‌زدايي هر نوع آرمان‌گرايي را از بين مي‌برد
وي به رواج مبحث ايدئولوژي‌زدايي در دهه هفتاد در كشورمان اشاره كرد و گفت: دكتر سروش در دهه هفتاد اين مساله را مطرح كرد كه نوع خاص نگاه ليبرال‌هاست. اين نگاه در دوره‌اي بر ادبيات سياسي و اجتماعي و همچنين فضاي دانشگاهي كشور حاكم شد.
زرشناس ريشه‌هاي تفكر ايدئولوژي‌زدايي را در دهه 1950 دانست و گفت: هانا آرنت، كارل پوپر و آيزايا برلين ايدئولوژي‌زدايي را در مقابله با سوسياليزم به ويژه سوسياليزم شوروي مطرح كرده بودند و اين مبحث در واقع يكي از استراتژي‌هاي جنگ ايدئولوژيك در آن دوران غرب به شمار مي‌آمد.
وي با انتقاد از اين جريان گفت: ايدئولوژي‌زدايي ممكن است هر نوع آرمان‌گرايي، اعتقاد و مسوليت‌پذيري را از ميان ببرد. اين جريان قيد هر نوع اعتقاد و ايدئولوژي را مي‌زند، در حالي كه اين يك توهم است كه فرد نمي‌تواند هيچ نوع ايدئولوژي داشته باشد. اصلا همين تفكر يك ايدئولوژي است. كتاب‌هايي كه تاكنون در مشرب نئوليبراليستي در ايران منتشر شده‌اند نيز شامل نوعي ايدئولوژي هستند.
اين نويسنده درباره روند كارش در سلسله درسگفتارهاي ايدئولوژي‌هاي مدرن گفت: ابتدا تعريفي از ايدئولوژي ارايه و سپس انواع و اقسام آن را بيان خواهم كرد. ليبراليسم، سوسياليزم، آنارشيزم، فمنيسم، نئوماركسيسم و اكولوژيسم در اين درسگفتارها ارايه مي‌شوند. قصد دارم كه مجموعه كاملي از توصيف، تحليل و نقد ايدئولوژي‌هاي مدرن را در اين جلسات طرح كنم كه تا چند ماه آينده در يك كتاب منتشر مي‌شود.
هيچ يك از كتاب‌هاي داخلي و خارجي براي درسگفتارها مناسب نيستند
وي در پاسخ به سوال خبرنگار ايبنا مبني بر اين‌كه چه آثار داخلي و خارجي را به عنوان مبناي تدريس خود قرار مي‌دهيد، گفت: هيچ يك از كتاب‌هاي فارسي و غيرفارسي را براي تدريس در اين سلسله درسگفتارها مناسب تشخيص ندادم، زيرا مبادي تمامي اين آثار، مفروضات مدرن است؛ حتي كتاب‌هايي كه به نوعي نئوليبرايسم را نقد مي‌كنند. هيچ‌يك از اين آثار به زعم من، رويكرد انتقادي به مبادي ايدئولوژي‌ها ندارند و به همين دليل نيز از يكي از كتاب‌هايم كه اكنون زير چاپ است، به عنوان مبنا استفاده مي‌كنم، البته مقصودم از اين كار خودپسندي و خودمحوري نيست. لازم به ذكر است كه در اين كتاب نيز تا اندازه‌اي از منابع خارجي استفاده شده است.
مخالفان دعوت ما را نمي‌پذيرند
همچنين نادعلي مديرعامل كانون انديشه جوان در ابتداي اين نشست درباره محورها و اهداف فعاليت‌هاي كانون انديشه جوان توضيحاتي ارايه كرد و گفت: نقد گفتمان‌هاي رقيب تفكر اسلامي و گفتمان انقلاب اسلامي يك وجه از محورهاي فعاليت كانون است و وجه دوم، كار در حوزه ايجابي و مدون كردن تفكراتي است كه به پشتوانه آن‌ها به نقد ساير گفتمان‌ها مي‌پردازيم. متاسفانه در حوزه ايجابي كم كار كرده‌ايم، ما همواره نقد مي‌كنيم اما كمتر دست به توليد كتاب و آثاري مي‌زنيم كه محورهاي انديشه ما را شرح دهند.
وي افزود: در چند ماهي كه مديريت كانون انديشه جوان را بر عهده گرفته‌ام تلاش كرده‌ام كتاب‌ها و ساير توليدات اين مركز را بازبيني کنیم و آثار موفق را با ويرايش جديد در اختيار مخاطبان قرار دهيم.
نادعلي با تاكيد بر تلاش كانون انديشه جوان براي گسترش فضاي آزادانديشي گفت: همين‌كه دوره‌هايي در انتقاد تفكرات رقيب و همچنين كرسي‌هاي آزادانديشي برگزار مي‌شوند به فضاي آزادانديشي دامن مي‌زنند. همچنين نظر ما و دكتر زرشناس به عنوان مدرس درسگفتارها اين است كه منتقدان‌مان نيز به اين جلسات بيايند و ديدگاه‌هاي خود را مطرح كنند. ما معمولا كلوپ‌هاي فكري تشكيل مي‌دهيم كه يك عده از همفكران دور هم جمع مي‌شوند و با هم به اتفاق‌نظر مي‌رسند، اما نظر كانون انديشه جوان آقاي زرشناس اين است كه منتقدان نيز به اين جلسات بيايند. اين در حالي است كه متاسفانه چون بر پيشاني ما نوشته شده «تفكر ديني» و «گفتمان انقلاب اسلامي» وقتي از مخالفان دعوت مي‌كنيم، دعوت ما را نمي‌پذيرند!
آزادانديشي در جامعه فكري ما جا نيفتاده است
وي ادامه داد: در بسياري از مواقع اين مخالفان هستند كه ما را به عنوان منتقدانشان به رسميت نمي‌شناسند و همين امر نشان مي‌دهد كه تفكر آزادانديشانه و فضاي مناسب براي آن هنوز در جامعه فكري ما وجود ندارد و اين موضوع هنوز جا نيفتاده است. همچنين عده‌اي كه از منتقدان نيز ترجيح مي‌دهند در يك سخنراني نظراتشان را بيان كنند تا اين‌كه در يك ميزگرد همراه با مخالفانشان به تبادل نظر بپردازند.
نادعلي، تبادل نظر به صورت چهره به چهره و همچنين افزايش نشست‌هاي آزادانديشي در دانشگاه‌ها را از راهبردهاي آينده كانون انديشه جوان دانست و گفت: ما دنبال اين هستيم كه حلقه‌هاي فكري متشكل از حدود بيست نفر را كه خود داوطلب بررسي يك موضوع هستند تشكيل دهيم و دامنه آن را غير از دانشگاه‌ها به ساير مراكز علمي نيز بكشانيم. همين سلول‌هاي كوچك فكري هستند كه مي‌توانند فضاي رخوت‌آلود كنوني را از جامعه فكري ما بزدايند. همچنين يكي از ضعف‌هاي كانون كمرنگ بودن ارتباط ان با حوزه‌ها بوده است كه سعي مي‌كنيم اين ارتباط را نيز بيشتر كنيم.
سلسله درسگفتارهاي نقد و بررسي ايدئولوژي‌هاي مدرن به احتمال زياد از دوشنبه هفته آينده اول آبان ساعت 15 در محل كانون انديشه جوان آغاز مي‌شود. امكان به تعويق افتادن اين تاريخ نيز وجود دارد.
دوشنبه ۲۴ مهر ۱۳۹۱ - ۱۴:۱۸
نظر شما