به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، «دعا عامل پیشرفت یا رکود؟» نخستین‌بار در سال 1351با مقدمه شهید آیت‌الله محمد مفتح منتشر شده است. 

وی در این مقدمه به سیر تغییر و تبدیل اعتقادات دینی به خرافات اشاره می‌کند و می‌نویسد: «یکی از عوامل مهم جلوگیر پیشرفت اسلام در دنیای تشنه امروز همان وجود پاره‌ای موهومات و خرافات [است] که متاسفانه به مارک دینی و قیافه اسلامی درآمده است و چون ابری تیره و تار جلو درخشندگی نور اسلام را گرفته است...»

مبارزه با خرافه و خرافه‌پرستی از نگاه شهید مفتح از مهم‌ترین وظایف مسلمان وظیفه‌شناس و علاقه‌مند است که این نبرد باید با دشمنان اسلام به صورت مستقیم و نیز با خرافات و خرافه‌پرستان صورت گیرد. به اعتقاد این شهید، این مبارزه در کنار روح از خودگذشتگی و فداکاری، پایبند نبودن به عنوان‌ها و موقعیت‌ها را طلب می‌کند.

شهید دکتر مفتح در مقدمه خود از ملت‌هایی سخن می‌گوید که با وجود ثروت فراوان در فلاکت به‌سر می‌برند و سپس با آوردن جمله‌ای از «آلکسیس کارل» مبنی بر اهمیت دعا کردن برای عبور از ورطه زوال می‌نویسد: «انسانی که ادراک کرده و فهمیده که آنچه هست، برای او قانع‌کننده و کافی نیست دعا می‌کند تا به‌ آنچه باید باشد، برسد این چنین شخصی همیشه تشنه و مشتاق آینده‌ای ایده‌آل و بهتر از آن‌ است که هم‌اکنون هست.»

وی همچنین در این نوشتار کوتاه، گذری دارد بر تاریخ رهبران بزرگ جهان اسلام و با آوردن نمونه‌‌هایی از عملکرد پیامبر اکرم(ص) و امام علی‌(ع) در هنگام سختی‌ها و اشاره به احادیثی از ائمه اطهار(ع) در زمینه دعا کردن، بر اساس حدیث از امام جعفر صادق(ع) به پنج گروهی اشاره می‌کند که دعا‌های آنان هیچ‌گاه مستجاب نخواهد شد.

شهید مفتح در پایان مقدمه‌اش بر «دعا عامل پیشرفت یا رکود؟» این کتاب را یازدهمین نشریه جلسات علمی اسلام‌شناسی معرفی می‌کند.

علاوه بر مقدمه شهید دکتر مفتح بر «دعا عامل پیشرفت یا رکود؟» در بازچاپ این نوشتار مقدمه‌ای هم از مسعود زریبافان، رییس بنیاد شهید و امور ایثارگران بر این نوشتار به چشم می‌خورد. زریبافان در بخشی از آن می‌نویسد: «این کتاب در دورانی نوشته و یک‌بار منتشر شده که خفقان و تاریکی رژیم سفاک پهلوی عرصه را بر مومنان و مجاهدان تنگ کرده بود. شهید والامقام حجت‌الاسلام محمد مصطفوی این باب رحمت را بر روی مشتاقان گشود و به آنان سلاحی از جنس نور و ایمان معرفی کرد.»

کتاب «دعا عامل پیشرفت یا رکود؟» در هفت فصل «تعاریف و دیدگاه‌ها»، «نیایش از دیدگاه مخالفین»، «اثرات دعا»، «خرافه و نیایش»، «موانع استجابت دعا»، «نیایش برای دیگران» و «درخواست‌های حیاتی و سودمند» تالیف شده است.

نویسنده در بخش نخست پس از «تعریف دعا» به مباحثی مانند: «نیایش و پیشوایان اسلام»، «دعا از دیدگاه دانشمندان»، «نیایش کودک و جوان» پرداخته است. از نکات جالب توجه در نگارش این اثر این است که شهید حجت‌الاسلام والمسلمین محمد مصطفوی در این نوشتار در کنار نگاه اسلامی به موضوع دعا می‌کوشد با نگرشی جهانی و علمی به این موضوع بپردازد. برای مثال در بخش «نیایش کودک و جوان» با طرح این سوال که «کودک در چه سنی با نماز( که قسمتی از نیایش است) باید آشنا شود؟» در کنار آوردن نظر پیامبر گرامی اسلام، اندیشه «فرانگ لاباخ» را نیز در این زمینه بیان کرده است.

وی در دومین فصل این نوشتار با نام «نیایش از دیدگاه مخالفین» با بیان بخشی از نظرات مخالفان نیایش به درگاه خدا و شبهات در این زمینه، پاسخ‌های مستدل خود را نسبت به این شبهات ابراز می‌کند.

فصل «اثرات دعا» پس از فصل دوم قرار گرفته است. «اثر مهم نیایش در فرد و اجتماع» و «نیایش و آرامش روان» دو بخش ابتدایی فصل سوم‌اند. سپس مولف به موضوع نگرانی، عوارض آن و ارایه راهکار‌های رفع این مساله از نگاه دانشمندان می‌پردازد و در بین آن رویکرد اسلام برای رفع این مساله را بیان می‌کند.

شیوه بیان نظر اسلام و ادیان از سوی مولف در این فصل جالب توجه است. از این روی که شهید مصطفوی کرمانی در کنار بیان نظر اسلام، کوشیده است با بیان نظر دانشمندان درباره اثر بخشی دعا در بینابین نظر ادیان و دین مبین اسلام، مخاطب را در فضای خاصی از قضاوت قرار دهد.

کوشش مولف در به‌کارگیری نظریه‌ها، دیدگاه‌ها و برخی علوم شاخص روزگار خود برای تالیف این نوشتار و جلب نظر مخاطب از این راه، قابل ارج است. همچنین وی در بخشی از بیان مساله نگرانی، به ادبیات زمان خود نیز نگاه داشته و به جمله‌ای از صادق هدایت در کتاب «بوف کور» او اشاره می‌کند.

«خرافه و نیایش» عنوان چهارمین فصل کتاب است. نگرش نویسنده در این فصل و جست‌وجوی دلیل گسترش خرافه در کشورمان البته در آن روزگار، قابل توجه است. وی علت رواج خرافه را در فقر مطالعه می‌جوید و مقایسه دقیقی در این زمینه به‌دست مخاطب می‌دهد.

نگارنده پس از این به تحلیل این موضوع پرداخته است که «آیا دعا کردن کافی است؟» وی در این‌باره به آیه‌ای از قرآن اشاره می‌کند که بر لزوم حمل سلاح در هنگام نماز گزاردن در صحنه نبرد تاکید دارد. یا به آیه‌ای از قرآن در شیوه نجات دادن قوم بنی اسراییل از دست فرعون اشاره می‌کند. به نظر می‌رسد قصد او از بیان این شواهد آن است که خداوند بدون تلاش بنده دعای او را اجابت نخواهد کرد.

«آداب مقارن دعا» هم یکی از بخش‌های جذاب فصل چهارم است که شهید مصطفوی با بر شمردن این آداب در 11 شرط استجابت دعا، در بیان شرط نهم به موضوع «قوه جاذبه» اشاره کرده است.

موضوع فصل پنجم این نوشتار به «موانع استجابت دعا» اختصاص یافته است و مولف با فهرست کردن این موانع، ضمن آن‌که به مخاطب امید استجابت دعایش را می‌دهد و او را دلگرم می‌کند، از او می‌خواهد که در استجابت شدن دعاهایش عجله به خرج ندهد.

نگارنده شهید، در ششمین فصل این نوشتار بر مقدم شمردن بیان حاجت‌های دیگران در هنگام دعا کردن تاکید کرده و این اهمیت را با استفاده  از آیات و روایات اسلامی و با توجه به نظر دانشمندان بیان کرده است.

واپسین بخش این نوشتار را مولف به موضوع «درخواست‌های حیاتی و سودمند» اختصاص داده است و نکاتی مانند در نظر گرفتن «فرجام نیک» و «هدف‌های عالی و بزرگ» و رابطه «نیایش و اقتصاد» را برای مخاطب شرح داده است.

کتاب «دعا عامل پیشرفت یا رکود؟» با آن‌که سال‌ها پیش از انقلاب اسلامی منتشر شده، اثری بسیار کاربردی درباره ابعاد شناخت نیایش و تاثیر آن در زندگی برای نسل فعلی محسوب می‌شود. 

این نکته را مهدی مصطفوی فرزند این مولف شهید در روز رونمایی از اثر (چهارم مهر‌ماه 91) هم این طور یادآور شد: «شهيد مصطفوي به دليل مشغله فراوان نتوانست اين نوشتار را مورد بازنگري قرار دهد اما موضوع‌هايي كه در اين كتاب مطرح شده‌اند موضوع‌هايي نيستند كه شامل مرور زمان شوند و اين كتاب براي آيندگان نيز مفيد خواهد بود.» 

تلاش بنیاد شهید برای بازچاپ این نوشتار قابل تقدیر است اما جای فهرست منابع و ماخذ در پایان اثر خالی به‌ نظر می‌رسد. همچنین اگر این تلاش ارشمند با ویرایش فنی مناسب‌تر کتاب همراه می‌شد، «دعا عامل پیشرفت یا رکود؟» عاری از اشتباهات تایپی به نظر مخاطب می‌رسید.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد مصطفوی کرمانی با شروع نهضت امام خمینی (ره) در سال 1342 وارد عرصه مبارزه با رژیم پهلوی شد. وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عضویت جامعه روحانیت مبارز درآمد و در تاسیس بنیاد علمی و فرهنگی نهج‌البلاغه نقش مهمی داشت. حجت‌الاسلام مصطفوی در نخستین روز از بهمن‌ماه سال 1364 در حوالی جبهه‌های دفاع مقدس و در حادثه سقوط هواپیمای حامل حجت‌الاسلام شیخ فضل‌الله محلاتی و یارانش به دست ارتش صدام به شهادت رسیدند. 

کتاب «دعا عامل پیشرفت یا رکود؟» را انتشارات شاهد در قطع رقعی و 228 صفحه، با شمارگان سه هزار نسخه و به بهای 45 هزار ریال، پس از چهل سال باز چاپ کرده است.