عليرضا طيب در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، درباره ويژگي‌هاي اين كتاب كه سبب تمايز آن با ساير آثار مشابه مي‌شود، گفت: تاكنون در زبان فارسي مجموعه نسبتا مختصري كه تمامي نظريه‌هاي مطرح در حوزه روابط بين‌الملل را دربر بگيرد، نداشتيم. آثاري كه در اين حوزه منتشر شده‌اند، مسايل روابط بين‌الملل را از منظر تنها يك نظریه یا حداکثر از دیدگاه یکی از مباحثه‌های اصلی روابط بین‌الملل مانند مباحثه واقع‌گرایی و آرمان‌گرایی شامل مي‌شوند و تمام نظريات اصلي اين حوزه را دربر ندارند.

وي اين كتاب را شامل تمامي نظريات مهم روابط بين‌الملل دانست و گفت: اين اثر، تمام نظريات مهم‌ اين حوزه را كه شايد تاكنون به زبان فارسي معرفي نشده بودند، به اجمال شرح مي‌دهد. نكته قابل ذكر ديگر درباره اين كتاب، روزآمدي آن است، زيرا آخرين تغييرات هر نظريه در آن منعکس شده است.

طيب با اشاره به تعلق نويسندگان اين كتاب به فرهنگ‌هاي مختلف، گفت: به نظر من يكي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي اين اثر، نوشته شدن مقالات آن توسط نويسندگاني است كه هر يك به كشور و فرهنگي خاص مانند آمريكا، استراليا و برخي كشورهاي جهان سوم تعلق دارند.

وي افزود: اين تنوع فرهنگي خود را در محتواي كتاب نيز نشان مي‌دهد. براي مثال در فصل «پسااستعمارگرايي» نظریات اندیشمندان جهان سوم بازتاب کاملی دارد و از منظر يك نظريه‌پرداز جهان سومي موضوع روابط بین‌الملل بررسي مي‌شود. در اين مقاله نگاهي نقادانه به حوزه روابط بين‌الملل ارايه می‌شود و تسلط تحليل‌ها و نظريات غربي بر اين حوزه نقد مي‌شود. البته پرهيز از رويكرد غربي و تك‌فرهنگي در ساير فصول اين كتاب نيز مشخص است. اين رويكرد نه تنها در كتاب «نظريه روابط بين‌الملل براي سده بيستم» مشهود است، بلكه در كتاب‌هايي كه پس از اين اثر ترجمه كرده‌ام مانند «نظريه‌هاي غيرغربي روابط بين‌الملل » و «روابط بين‌الملل در چهارگوشه جهان» نيز مطرح شده است. طبق اين رويكرد، نظريه‌هاي غربي ديگر پاسخ‌گوي تمام مسايل روابط بين‌الملل نيستند و لازم است كه نظريه‌هاي ساير تمدن‌ها را در اين حوزه لحاظ كرد.

وي به معيارهايش در برگزيدن كتاب براي ترجمه اشاره كرد و گفت: يكي از مشكلاتي كه جهان سوم با آن روبه‌روست، اين است كه دستاوردهاي فرهنگي مناطق پيشرفته‌تر موسوم به جهان اول، بسيار دير به آن‌ها منتقل مي‌شود. من و هم‌دوره‌ای‌هايم نيز در دوران تحصيل با مشكل پيدا كردن كتاب‌هاي روزآمد در حوزه روابط بين‌الملل روبه‌رو بوديم و حتي كتاب‌هاي انگليسي كه به دست‌مان مي‌رسيد نيز جديد نبودند. بنابراين كتاب‌هايي را ترجمه مي‌كنم كه در درجه نخست جديد باشند و مفاهيم جديد غربي را به ما انتقال دهند.

اين مترجم با ابراز تاسف از تسلط ناكافي دانشجويان به ويژه در مقاطع كارشناسي و كارشناسي ارشد و همچنين ديپلمات‌ها و كارمندان وزارت امور خارجه به زبان انگليسي گفت: ترجمه كتاب‌هاي جديد و مفيد مي‌تواند ضعف دانشجويان و ديپلمات‌ها را در آشنايي با مباحث تازه جبران كند. كتاب‌هايي را براي ترجمه انتخاب مي‌كنم كه نظريات جديد غربي در حوزه روابط بين‌الملل را با تاخير زماني كمتري در اختيار مخاطبان ايراني قرار دهد تا آنان نيز با ديدن اين نظريات، واكنش‌هاي خود را داشته باشند.

طيب در پاسخ به اين سوال كه آگاهي از مسايل روز سياسي تا چه اندازه بر كار يك مترجم كتاب‌هاي سياسي تاثير مي‌گذارد، گفت: قاموس و واژگان روابط بين‌الملل بر مبناي وقايع و رخدادها شكل مي‌گيرند. براي مثال تا چند دهه پيش تعابير جهان اول، جهان دوم و جهان سوم استعمال مي‌شد، اما اكنون با طرح مبحث جهاني شدن، با تعابير جهان چهارم و پنجم روبه‌روييم؛ بنابراين ادبيات روابط بين‌الملل بر پايه رخدادهاي اين حوزه شكل مي‌گيرد و اشراف نداشتن به اين وقايع، در ارايه يك ترجمه خوب در اين عرصه، اخلال ايجاد مي‌كند.

وي افزود: در مسايل تاريخي روابط بين‌الملل نيز بايد از وقايع آگاه بود، زيرا در غير اين صورت اگر نويسنده واقعه‌اي تاريخي را تحليل كند، نمي‌تواند معادلي مناسب براي اصطلاحاتش بيابيم. مكان‌ها و وقايع بايد در ذهن مترجم حاضر باشند تا وي در ترجمه با ابهام مواجه نشود. موضوعي كه براي مترجم مبهم است، براي مخاطبان چندين برابر مبهم مي‌شود. رفع اين ابهام‌ها نيز جز با اشراف به مباحث كتاب امكان‌پذير نيست.

طيب در ارزيابي كتاب‌هايي كه در حوزه روابط بين‌الملل ترجمه مي‌شوند، گفت: اين آثار را مي‌توان به دو دسته تقسيم كرد كه دسته نخست توسط افراد پيش‌كسوت یا مترجمان نوخاسته ولی متبحر ترجمه مي‌شوند. اين كتاب‌ها كه در انتخاب آن‌ها نيز دقت مي‌شود، آثار قابل‌ملاحظه‌اي هستند. به طور كلي يكي از دستاوردهاي انقلاب به عنوان يك تحول بزرگ اجتماعي، علاقه‌مندي عده‌اي از فارغ‌التحصيلان از جمله در رشته روابط بين‌الملل براي انتقال دانش نوين اين حوزه به فارسي‌زبانان بود.

وي افزود: اما بخشي از كتاب‌هاي اين حوزه توسط مترجمان كم‌تجربه ترجمه مي‌شوند كه چندان دقيق و عميق نيستند و ممكن است بدون توجه به نياز علمي كشور و همچنين بر اساس دستور و سياست‌زدگي ترجمه شوند. البته جامعه علمي كه اهل كتاب است، آثار خوب را از بد تشخيص مي‌دهد.

چاپ نخست كتاب «نظريه روابط بين‌الملل براي سده بيستم» به سرويراستاري مارتين گريفيتس، با شمارگان هزار نسخه، در 403 صفحه و به بهاي 13 هزار و 600 تومان از سوي نشر ني منتشر شد.