به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، دکتر علیرضا وجهی یکی از افرادی است که ارایه پایان‌نامه قوی و انتشار آن را به سود جامعه علمی می‌داند. به گفته این استاد دانشگاه، کتاب «اولتراسونوگرافی ماهیان خاویاری» که در بیستمین دوره جایزه کتاب فصل به عنوان اثر برتر، برگزیده شد بر اساس پایان‌نامه دوره دکترای وی تدوین شده است.

وی درباره ویژگی‌های لازم برای انتشار یک اثر توضیح داد: هر پایان‌نامه‌ای را نمی‌توان در قالب کتاب منتشر کرد اما اگر اثری قابلیت‌های لازم را داشته باشد انتشار آن بسیار مفید خواهد بود. اگر پایان‌نامه‌ای بر اساس رفع یک مشکل از جامعه نوشته شود و نتایج مورد انتظار از آن هم به دست بیاید این قابلیت را دارد که در دسترس افراد بیشتری قرار بگیرد. امروزه یکی از مشکلات جدی پایان‌نامه‌های کشور این است که از ابتدا به سمتی که مشکلی را در کشور برطرف کنند هدایت نمی‌شوند.

وجهی درباره کتاب «اولتراسونوگرافی ماهیان خاویاری» و فرایند انتشار آن گفت: سر منشا انتشار این اثر پایان‌نامه دکترای تخصصی من بود که در نهایت نتایج خوبی از آن به دست آمد. البته بعد از دفاع از نتایج این پایان‌نامه در دانشگاه مدتی روی آن کار کردم و توانستم نتایج بیشتری از آن به دست بیاورم که در کتاب آمده است.

این استاد دانشگاه افزود: برای انجام پژوهش در هنگام نگارش پایان‌نامه نباید نگاه محقق این باشد که حتما بر اساس پژوهش خود، کتاب یا مقاله‌ای منتشر کند. در بسیاری از دانشگاه‌های کشور اولویت انتشار مقالات ISI شده که این نگاه صحیح نیست. اگر اولویت افراد ارایه کار تحقیقی خوب و همچنین ارزیابی و حل مشکلی در جامعه باشد قاعدتا می‌توان بر اساس آن چندین مقاله نوشت و این آثار قابلیت کتاب شدن را هم پیدا می‌کنند.

معاون دانشجویی دانشگاه تهران معتقد است بخشی از مسیری اشتباهی که جامعه دانشگاهی در حال طی کردن است به سیاست‌گذاری‌های جامعه مربوط می‌شود. وی با بیان این مطلب ادامه داد: دولت در یک دوره زمانی به سمت تشویق افراد به چاپ مقاله رفت که در آن زمان مفید بود و توانایی پژوهشگران ایرانی را در تولید علم به جهانیان نشان داد.

وی ادامه داد: اکنون در مرحله‌ای هستیم که این سیاست باید تغییر کند و شرایطی حاکم شود که در انتخاب موضوع پایان‌نامه‌ها مشکلات جامعه لحاظ شود و افراد برای پژوهش در موضوعات کاربردی تشویق شوند. امتیازهایی که دانشگاه‌ها برای ارتقای استادان‌ لحاظ می‌کنند باید به این سمت پیش برود و مانند بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا، محوریت نباید انتشار مقاله ISI باشد.

وجهی در پی گرفتن این روند را سبب کاربردی شدن پژوهش‌ها دانست و اظهار کرد: توجه به این موضوع، در نهایت سبب رشد صنعت می‌شود و یکی از راه‌هایی که می‌توان دانش کاربردی را در اختیار محققان بیشتری قرار داد، انتشار کتاب است.

دانشیار دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، پژوهشگاه‌های وابسته به وزارت‌خانه‌های کشور را هم در پیشبرد این روند تاثیرگذار دانست و با انتقاد از عملکرد آن‌ها گفت: برخی از این پژوهشگاه‌‌ها توان تحقیقاتی بالا و پتانسیل کافی را برای حل مشکل ندارند و از سویی به دانشگاهیان هم اجازه فعالیت در آن حوزه را نمی‌دهند. همین موضوع سبب کاهش توان انجام پژوهش‌های عملیاتی توسط محققان می‌شود و از انتشار و اشاعه دانش جلوگیری می‌کند.

وی درباره قابلیت‌های کتاب‌ها در اشاعه علم در کشور گفت: کتاب‌ها در دسترس افراد بیشتری از مردم قرار می‌گیرند و می‌توانند جنبه‌های مختلف یک مشکل را به محققان بشناسانند، هرچند نباید هدف اصلی محقق چاپ کتاب باشد. برخی به هر طریقی به دنبال چاپ کتاب هستند که این تفکر، درست نیست.

این استاد دانشگاه، عمومی بودن و وسعت کاربرد موضوع را از ویژگی‌های لازم برای انتشار پایان‌نامه‌ها در قالب کتاب دانست و گفت: هر پایان‌نامه‌ای هم نمی‌تواند و نباید به کتاب تبدیل شود. فراتر از این، هر پایان‌نامه‌ای هم که مشکلی را حل کرد قابلیت چاپ شدن در قالب کتاب را ندارد. می‌توان برخی از این آثار را در قالب کتاب الکترونیکی منتشر کرد و گاه نتایج پژوهشی را که مخاطبان خیلی خاصی دارد به صورت جزوه در اختیار مدیران کارگاه‌های تولیدی قرار داد تا در بخش صنعت استفاده شوند.