یعقوب نوروزی در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، با بيان اين‌كه کتابخانه‌هاي ديجيتالي، تاريخچه‌ای کوتاه، اما پردامنه‌ دارند، گفت: از اواخر دهه 1980 کتابخانه ديجيتالي به عنوان بخشي از حرفه کتابداري شناخته شد. يک دهه بعد، يعني 1990 تحقيقات، توسعه‌هاي عملي و علايق عمومي در کتابخانه‌هاي ديجيتالي در سراسر جهان گسترش يافت و اکنون نیز این مساله ادامه دارد. 

وي ادامه داد:درباره کتابخانه‌های دیجیتالی بحث ضرورت مطرح نیست، چرا که کتابخانه دیجیتالی به عنوان فرایندی پیشرفتی در عرصه کتابداری و اطلاع‌رسانی توانسته‌ جایگاه خود را تثبیت کند. همچنین با تجدیدنظر در جایگاه کتابخانه‌های دیجیتالی به عنوان عنصری تجملی و جنبی بهتر می‌توان در مورد ضرورت‌های دستیابی به آن فکر کرد. 

وي با اشاره به اين‌كه کتابخانه‌های دیجیتالی با ظهور خود فرصت‌های زیادی را به لحاظ ارايه خدمات اطلاعاتی مستقیم و غیرمستقیم در اختیار ما قرار داده‌اند، افزود: باید از این ظرفیت‌ها به نحو احسن استفاده کنیم؛ چراكه کتابخانه‌های دیجیتالی نقش بسیار مهمی در گردآوری و سازماندهی محتوای علمی بشر دارند. 

رفتار اطلاع‌یابی کاربران تغيير پيدا كرده است
به گفته اين دكتراي كتابداري، کتابخانه‌ها با گزینش، سازماندهی و اشاعه اطلاعات علمی، مرجعی مهم برای ایجاد دسترسی به اطلاعات علمی برای پژوهشگران قلمداد می‌شوند. بنابراين کتابخانه‌ها واسطه‌هایی ارزشمند برای دستیابی به اطلاعات علمی توسط پژوهشگران هستند و در تسهیل حرکت چرخه دانش و ایجاد ارزش افزوده اطلاعاتی نقش مؤثری را برعهده دارند.
 
وي اضافه كرد: همچنین با توجه به تغییر رفتار اطلاع‌یابی کاربران در دسترسی به اطلاعات از قالب فیزیکی به دیجیتال و استفاده روزافزون از دنیای وب توسط کاربران برای دستیابی به اطلاعات، راهی به جز دستیابی به کتابخانه‌های دیجیتالی در محیط وب نداریم. 

تحقيقات درباره كتابخانه‌هاي ديجيتالي پراكنده است
اين استاد كتابداري در ارزيابي خود از وضعيت فعلي كتابخانه‌هاي ديجيتالي در ايران گفت: اگر بخواهیم وضعیت فعلی کتابخانه‌های دیجیتالی را در داخل کشور مدنظر قرار دهیم، باید گفت که این مساله را می‌توان از دو بعد مطالعاتی و تدوین استانداردهای لازم و مراحل اجرایی و تولید نرم‌افزار مطرح کرد.
 
وي افزود: به لحاظ مطالعاتی در زمینه کتابخانه‌های دیجیتالی تحقیقات بعضاً خوبی به صورت پراکنده صورت گرفته است که بیشتر این پژوهش‌ها مربوط به پایان‌نامه‌های دکترا و کارشناسی ارشد است و در مواردی نیز برخی سازمان‌ها پژوهش‌هایی را در راستای اهداف سازمانی خود انجام داده‌ان. اما سازمان‌های متولی به عنوان یک وظیفه خود را در این زمینه درگیر نمی‌کنند.
 
وي تاكيد كرد:  با وجود مطالعات مستقل متاسفانه در زمینه مدیریت این بحث، اقدامات مناسبی از سوی نهادهای متولی صورت نگرفته است؛ به عنوان مثال اگر سازمان یا نهادی بخواهد در زمینه ایجاد و راه‌اندازی کتابخانه دیجیتالی اقدامی بکند معیار استاندارد و موردتاییدی در این زمینه وجود ندارد. هر چند گروه‌هایی مثل گروه پژوهشی کتابخانه دیجیتالی در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات (ایرانداک) شکل گرفته است که در ابتدای راه هستند.
 
وي با بيان اين‌كه اقدامات عملی نيز بیشتر از سوی شرکت‌های خصوصی صورت گرفته‌ که دارای سابقه در زمینه تولید نرم‌افزارهای مدیریت کتابخانه‌ای هستند، افزود: ضمن ارج نهادن به این گونه تلاش‌ها باید گفت با توجه به تفاوت‌های ماهوی بین این دو نرم‌افزار در بیشتر موارد با تغییرات اندکی همان نرم‌افزاری کتابخانه‌ای به اسم نرم‌افزارهای کتابخانه دیجیتالی عرضه می‌شوند.
 
وي گفت: شرکت‌های نوپایی هم اقدام به تولید نرم‌افزارهای کتابخانه دیجیتالی کرده‌اند که با توجه به سابقه کم آن‌ها در این زمینه نتوانسته‌اند اعتماد مشتریان را جلب کنند. البته تلاش‌های پراکنده‌ای نیز از سوی سازمان‌های مختلف در زمینه تولید این‌گونه نرم‌افزارها صورت گرفت است که در بیشتر موارد به دلیل درک نادرست از ماهیت و عمق کار با شکست مواجه شده و یا نرم‌افزار تولیدی مناسب نبوده است. 

نوروزي افزود: در زمینه ملی نیز کارهایی مانند کنسرسیوم محتوای ملی برای مبادله اطلاعات دیجیتال شکل گرفته است که به لحاظ کارکردی بخشی از فعالیت‌های یک کتابخانه دیجیتالی را پوشش می‌دهد. هرچند در سال‌های اخیر تلاش‌هایی نیز از سوی کتابخانه ملی در زمینه راه‌اندازی کتابخانه دیجیتالی صورت گرفته است.
 
وي تاكيد كرد: در نهایت باید گفت با توجه به این‌که در دنیا فاز مطالعاتی در زمینه کتابخانه دیجیتالی به سرانجام رسیده و پروژه‌ها، انجمن‌ها و تشکل‌های مناسبی در این زمینه راه‌اندازی شده، اما در داخل کشور تفکیک مشخصی به لحاظ فاز بندی در این زمینه را نمی‌توان مشاهده کرد. 

درک نادرست از مفهوم کتابخانه دیجیتالی 
اين مدرس كتابداري درباره چالش‌هاي موجود در اين عرصه نيز اظهار كرد: چالش‌های نگرشی، حقوقی، نیروی انسانی، مجموعه‌سازی (منابع)، حفاظت و نگهداری و بودجه از آسيب‌هاي اين حوزه است كه نیازمند توجه خاصی است. 

وي تاكيد كرد: چالش نگرشی از جمله مهم‌ترین این عوامل است که از جمله عوامل دخیل در آن می‌توان به مواردی همچون درک نادرست از مفهوم کتابخانه دیجیتالی، ساده‌انگاری در ایجاد آن و نداشتن طرح و برنامه مدون در این زمینه اشاره کرد؛ ضمن این‌که مسايل مجموعه‌سازی در کتابخانه‌های دیجیتالی نیز به لحاظ قانونی و حقوقی وضعیت نامشخصی دارد و در این زمینه قوانین مدونی هم برای تولید‌کننده و هم برای استفاده‌کننده از منابع دیجیتال وجود ندارد. 


استانداردهاي كتابخانه ديجيتالي در حال تغييرند
نوروزي با اشاره به اين‌كه كتابخانه‌هاي ديجيتالي ماهیت بسیار پویایی دارند، افزود: استانداردهای اين حوزه نیز همواره در حال تغییرند اما براساس پژوهش‌های صورت گرفته در مواردی که اجباری از سوی کاربران سیستمی و نهایی وجود داشته سعی شده که حداقل استانداردهای موجود رعایت شود، ولي فاصله با وضعیت ایده‌آل زیاد است.
 
وي این را هم گفت که استانداردهای تعریف شده‌ای نیز در این زمینه در داخل کشور به لحاظ بومی‌سازی وجود ندارد تا نرم‌افزارهای موجود رتبه‌بندی شود. بنابراین شرکت‌های تولیدی برداشت‌های خود را از استانداردهای تعریف شده در نرم‌افزارها اعمال می‌کنند و در بیشتر موارد با توجه به نبود رقیبان جدی مصرف‌کننده نهایی ناگزیر از انتخاب در بین نرم‌افزارهای محدود است.
 
نوروزي پيشنهاد كرد: بايد نظام رتبه‌بندی نرم‌افزارهای کتابخانه دیجیتالی را در داخل کشور ارايه داد تا خریداران هریک با توجه به نیازهای خود نرم‌افزار مناسب را انتخاب کنند.
 
اين دكتراي كتابداري در پاسخ به اين سوال كه سطح سواد رسانه‌اي كاربران در استفاده از كتابخانه‌هاي ديجيتالي تا چه حد در ارتقاي سطح آن‌ها مفيد است، گفت: آنچه در «سواد رسانه‌ای» می‌تواند مطرح باشد، آموزش مهارت‌های لازم برای برقراری ارتباطی متفکرانه و آگاهانه با رسانه‌ها و در عین حال به وجود آوردن نگاهی دقیق، نقاد و تحلیلی به پیام‌های رسانه‌ای(نوشتاری، دیداری و شنیداری) است. 

وي افزود: اگر کتابخانه دیجیتالی را به عنوان رسانه اطلاعاتی تصور کنیم که خدمات و منابع اطلاعاتی مناسب را در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد، می‌توان نتیجه گرفت که کاربران از بعد سیستمی و نهایی هریک با توجه به مهارت‌ها و نیازهایی که دارند می‌توانند در ارتقای نرم‌افزارهای کتابخانه دیجیتالی موثر باشند.
 
اين مدرس كتابداري تاكيد كرد: هر چند در نرم‌افزارهای تولیدی که از سوی تولید‌کنندگان به صورت بسته نرم‌افزاری فروخته می‌شوند، تغییرات درخواستی از سوی کاربران با توجه هزینه‌های موجود با مقاومت‌هایی روبه‌رو می‌شود؛ بنابراین لازم است کاربران به‌ویژه کاربران نهایی آموزش‌های لازم را در این زمینه ببینند و بسترهای لازم برای مدیریت دانش کاربری ایجاد شود تا خروجی حاصل از تحلیل‌ها و نقد‌های صورت گرفته توسط آن‌ها در زمینه ارتقای سطح این نرم‌افزارها به کار گرفته شود. 

وي همچنین راهکارهای کوتاه مدت و میان مدت براي افزايش سطح كيفي كتابخانه‌هاي ديجيتالي پيشنهاد كرد و افزود: تدوین استاندارهای ملی در زمینه کتابخانه‌های دیجیتالی، داشتن طرح و برنامه مدون در تولید نرم افزارهای کتابخانه دیجیتالی، حمایت از تولید‌کنندگان کم‌سابقه از سوی نهادهای متولی برای رقابتی‌سازی بازار و همکاری گروهی در تیم‌های کاری کتابخانه‌های دیجیتالی بین مختصصان مختلف از جمله اطلاع‌رسانان و رایانه فن‌ها از جمله اين راهكارهاست.

وي به راهكارهاي ديگري نيز اشاره كرد و گفت: به کارگیری نتایج پژوهش‌های صورت گرفته در سطوح مختلف ملی و دانشگاهی در تولید نرم‌افزارهای کتابخانه دیجیتالی، تعامل بیشتر بین تولیدکنندگان نرم‌افزارها برای پوشش بهتر نقاط ضعف و قوت، توجه به مقوله نشر دیجیتال و همکاری بین ناشران، تولیدکنندگان و استفاده‌کنندگان از نرم‌افزارهای کتابخانه دیجیتالی و الگو برداری از تجربیات موفق در سطح جهانی از اين جمله است.

نوروزي عنوان كرد: اسکن صرف به منزله تبدیل منابع مکتوب از قالبی به قالب دیگر است و این مساله را می‌توان در بحث مجموعه‌سازی کتابخانه دیجیتالی پیگیری کرد. در صورتی که مجموعه‌سازی یکی از مولفه‌های مربوط به ایجاد کتابخانه دیجیتالی است نه همه آن.
 
وي تاكيد كرد: بنابراین باید مولفه‌های دیگر را نیز در این زمینه مدنظر قرار دارد. هر چند بحث اسکن نیز نیازمند بهره‌گیری از استانداردها و تجارب مفید است و در این زمینه به‌ویژه باید خروجی‌ها و قالب‌های خاص ذخیره‌سازی مدنظر قرار گیرد. ضمن این‌که اسکن منابع یکی از پنج شیوه متداول در زمینه تامین محتوای اطلاعاتی کتابخانه دیجیتالی است و شیوه‌های دیگری نیز در این زمینه وجود دارد. 

اين استاد كتابداري در پاسخ به سوال ديگري كه چرا تجربه‌هايي چون كنسرسيوم مشترك محتواي ملي در ايران به خوبي پيش نرفته است، گفت: شاید مهم‌ترین علت در این رابطه مربوط به مشکل نگرشی در این زمینه باشد. ضمن این‌که بهره‌گیری نامناسب از متخصصان فن و واگذاری کارها به یک یا دو شرکت خاص می‌تواند در تشدید این مساله دخیل باشد.
 
وي ادامه داد: به عنوان نمونه از بین شرکت‌های مورد تایید در سایت کنسرسیوم تنها یک شرکت با آن‌ها همکاری دارد در صورتی که می‌شد از تجارب سایر شرکت‌ها نیز در این زمینه بهره گرفت. هرچند باتوجه به حجم کارها و اینکه هریک از شرکت کنندگان در این ائتلاف از استانداردهای خاصی بهره می‌برند، نباید پیشرفت‌های موجود در این زمینه را نادیده گرفت. 

كتابخانه ملي متولي كتابخانه‌هاي ديجيتالي باشد
نوروزي با اشاره به اين‌كه یکی از دلایل ضعف در حوزه کتابخانه‌های دیجیتالی در ایران، نبود وجود متولی در این زمینه است، افزود: نهادهایی از جمله سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران می‌توانند در این زمینه نقش پر رنگی را داشته باشند. 

وي در پايان اظهار كرد: تدوین استانداردهای لازم، رتبه‌بندی نرم‌افزارهای موجود، ارايه نظرات مشورتی، حمایت از طرح‌ها و پرژوه‌ها، تدوین افق‌های پیش رو، حمایت از حقوق مشتریان، ارتباط با سازمان‌های موفق ملی و بین‌المللی را می توان از  وظایف دولت و یا سازمان نهادهای ذیربط در سازماندهی این مساله دانست.