به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، کتاب «فهرست اسناد آرشیو ریاست جمهوری ترکیه در آنکارا درباره ایران» در 12 فصل تدوين شده است.

«وزارت عمران و آبادی»، «حزب جمهوری خلق»، «اسناد مربوط به تاریخ ترکیه در آرشیو ملی آذربایجان»، «ریاست امور دینی»، «قرارهای ایجاد شده توسط وزارتخانه‌ها»، «قرارهای ایجاد شده توسط وزارتخانه‌ها»، «ریاست دایره انتصاب میان وزارتخانه‌ها(قرارنامه‌های سه‌گانه)» و «اسناد دفتر مخصوص نخست وزیری» از جمله عناوين اين فصل‌هاست.

از دیگر بخش‌های این كتاب نيز مي‌توان به «آرشیو در ترکیه»، «پیشینه‌ای کوتاه از روابط ایران و عثمانی در دوران صفویه»، «ایران و عثمانی در دوره قاجار»، «ترکیه در دوران جمهوری و روابط آن با ایران در دوره پهلوی اول»، «روابط ایران و ترکیه در دوره پهلوی دوم» و «اسامی کارداران و سفرای ایران در ترکیه در دوره پهلوی دوم تا تیر ماه 1346» اشاره کرد.

در بخشی از کتاب «فهرست اسناد آرشیو ریاست جمهوری ترکیه در آنکارا درباره ایران» درباره «ترکیه در دوران جمهوری و روابط آن با ایران در دوره‌های پهلوی اول» مي‌خوانيم: «جمهوری ترکیه کشوری اوراسیایی است که بخش بزرگ آن یعنی آناتولی یا آسیای کوچک در جنوب غربی آسیا و خاورمیانه واقع است و بخش کوچک آن با عنوان تراکیه در منطقه بالکان (منطقه‌ای در جنوب خاور اروپا) قرار دارد.

ترکیه با نام امپراتوری عثمانی در چند قرن گذشته، بخش‌های بزرگی از خاورمیانه و جنوب خاوری اروپا را در دست داشت تا این‌که پس از جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراتوری عثمانی، جمهوری ترکیه به رهبری مصطفی کمال پاشا آتاتورک در سال 1302 (1923 م) تأسیس شد.

آتاتورک در 20 ژانویه 1921 مدتی پیش از پایان جنگ، مجلس موقت آنکارا را وادار کرد تا قانون اساسی را تصویب کند که بر اساس آن، حاکمیت بلا استثنا و بلا شرط به ملت واگذار شد؛ در اول نوامبر 1922 نیز با تلاش‌های وی، خلافت و سلطنت از هم جدا و سلطنت در این کشور ملغی اعلام شد در 20 نوامبر 1922 کنفرانس صلح در لوزان گشایش یافت و پس از مدت‌ها مشاجرات دیپلماتیک سرانجام در 24 ژوئیه 1923 معاهده صلح به امضا رسید.

اهمیت اساسی معاهده مزبور برای ترکیه، استقرار مجدد حاکمیت کامل و تقسیم‌ناپذیر ترک بر تقریباً تمامی سرزمینی بود که جمهوری امروز ترکیه را شامل می‌شود. ترکیه تنها کشور شکست خورده جنگ جهانی اول بود که موفق به برخاستن از خرابی‌ها و رد معاهده صلحی تحمیلی و دیکته شده توسط فاتحان و کسب‌ پذیرش شرایط خود بود زیرا معاهده لوزان، شناسایی بین‌المللی تقاضاهایی بود که در میثاق ملی ترک نظم یافته بود.

در 16 آوریل، مجلس کبیر ملی که در عرض سه سال از صورت گروهی شورشی به هیأت مجلسی ملی در آمده بود با هدف تهیه انتخابات جدیدی که نخستین انتخابات عمومی طی سالیان متمادی بود به انحلال خود رأی داد.

انتخابات که در ژوئن برگزار شد، مجلس جدیدی را با 286 نماینده عودت داد و رسماً در 11 اوت 1923 گشایش یافت دو روز قبل از آن یعنی در 9 اوت، کنگره افتتاحیه حزب مردم، مذاکرات خود را تحت ریاست مصطفی کمال شروع کرد، مجلس متعاقباً کمال را به عنوان ريیس جمهور انتخاب کرد و فتحی (اوکیار) جانشین رئوف‌بی را به نخست‌وزیری برگزید.

غایت مطلوب و هدف مصطفی کمال، در مدت پانزده سال که مقام ريیس جمهوری ترکیه را به عهده داشت این بود که ترکیه را به صورت دولتی متجدد، مترقی و اروپایی درآورد و از چنگال همه عوامل مرتجع و نفوذ خارجی رها کند. برای نیل به این منظور او، روش دیکتاتوری را در پیش گرفت و در این مسیر با قدرت گام برداشت.

همراه با این تحولات در ترکیه، در ایران نیز رضاخان با کودتایی قدرت را در دست گرفت و پس از مدتی توانست با خلع قاجاریه، آغاز سلطنت پهلوی را اعلام کند، کودتای رضاخان در تهران و روی کارآمدن آتاتورگ در ترکیه، آغاز دوران جدیدی در تاریخ روابط ایران و ترکیه به شمار می‌رود زیرا دیدگاه مشترک و ترس‌ها و علايق یکسان رهبر دو کشور، آغاز روابط آهسته اما پیوسته‌ای را میان ایران و ترکیه شکل داد.

نزدیکی و شباهت رضاخان و آتاتورگ به یکدیگر و خواست دولت‌های قدرتمند، باعث شد ایران و ترکیه از مخاصمه و جنگ علیه یکدیگر به همگرایی و دوستی تمایل پیدا کنند.»

سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، کتاب «فهرست اسناد آرشیو ریاست جمهوری ترکیه در آنکارا درباره ایران» با ترجمه «نسرین نگاهبان» را در 264 صفحه و با بهاي هفت‌هزار تومان منتشر کرده است.