به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آخرین نشست از سلسله نشست‌های ملکوت کلمات در خانه هنرمندان عصر دیروز با سخنرانی محمد علی رجبی درباره «نخستین هنر اسلامی» برگزار شد. 

رجبی در این نشست گفت: در صدر اسلام هنر به معنای مصطلح امروز، وجود نداشته است. در کتاب خدا، قرآن که صورت عینی و تئوریک دین است، نمی‌توان یک قسمت را به عنوان حکمت جدا کرد، قسمتی را به عنوان هنر و بخشی هم به عنوان ادبیات. همه این مسایل با هم وجود دارد و به مخاطب ارایه می‌شود. 

وی افزود: در قرآن همه مطالب با هم ارایه می‌شود، اما در ادامه محققان و عالمان دین جنبه‌های مختلف قرآن چون هنر، حکمت، ادبیات و... را از هم جدا و به مردم ارایه می‌کنند. 

این عضو هیات علمی دانشگاه شاهد در ادامه گفت: در بسیاری از کتاب‌های تاریخی، پژوهشی و تحقیقی آمده است که نخستین هنر قرآنی، خوشنویسی بوده است. من روی این موضوع بسیار تحقیق کردم و متوجه شدم که این مطلب درستی نیست. به نظر من نخستین هنر قرآنی، موسیقی بوده است. 

رجبی در توضیح بیشتر موسیقی از منظر قرآن گفت: پیغمبر اسلام قرآن را با آواز خوش می‌خوانده و به مسلمانان نیز امر کرده که قرآن را به آواز بخوانند. روایات بسیاری موجود است مبنی بر این‌که پیغمبر از خوانش آوازی قرآن توسط یاران خود، لذت می‌برده است. 

این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به این نکته که قرآن جز زیبایی در معانی و ادبیات، آهنگ و موسیقی زیبایی هم دارد گفت: ریتم زیبای کتاب خدا باعث شده که بتوان آن‌را در چند دستگاه موسیقی خواند. روایتی از حضرت امام سجاد موجود است که: از ایشان پرسیدند شما قرآن را زیباتر می‌خوانی یا پیغمبر اسلام؟ ایشان در جواب گفتند که اگر آن‌طور که جدم در خلوت خود قرآن می‌خواند، در جمع مسلمانان هم می‌خواند، روح در بدن کسی نمی‌ماند. 

رجبی در ادامه به آیاتی از قرآن که در آن امر به خوانش آهنگین قرآن شده، اشاره کرد و گفت: در سوره مزمر خداوند به پیغمبر وحی می‌کند که قرآن را با صوت زیبا بخوان. همچنین در آیه 32 سوره مبارکه فرقان خداوند فرموده که ما قرآن را با همین صوت و ادبیات زیبا نازل کردیم. بر این اساس می‌توان گفت که پیغمبر صوت خوش و زیبای خود را از قرآن محاکات کرده است. 

وی افزود: بنابراین موسیقی آوازی نخستین هنر قرآنی است و ریشه این هنر نیز در «وحی» است. این مساله مبنایی برای موسیقی در تمدن اسلامی بوده است، به نحوی که حتی واژه‌های تخصصی آن مانند لحن و... از خود قرآن اخذ شده است. باید به این نکته توجه کرد که حتی آواهای موسیقی قرآن هم پیام خاص خود را دارد. 

این مدرس تاریخ هنر و هنرهای اسلامی در ادامه با اشاره به هماهنگی بین فرم و محتوای قرآن گفت: ریتم و هماهنگی آوایی قرآن دقیقا مطابق با هماهنگی معنایی آن است. در قسمت‌هایی از قرآن که ریتم تند می‌شود معناهای بسیاری ارایه شده و در مواردی که ریتم کند است، سرعت ارایه محتوا نیز کند می‌شود. این نکته بسیار مهمی است که امروزه در هنر معاصر مورد غفلت قرار گرفته است. امروزه بیشتر هنرمندان توجه بسیاری به تکنیک داشته و به معنا بی‌توجه هستند. 

رجبی در پایان گفت: ریتم و هارمونی اخذ شده از قرآن در هنرهای دیگری چون معماری به ویژه معماری مساجد هم نمودار می‌شود. در مساجد هرچه دیده می‌شود از موسیقی قرآنی اخذ شده است. مابین معماری، موسیقی، شعر، نگارگری و خوشنویسی در تمدن اسلامی وحدتی دیده می‌شود که ریشه‌اش در معنای توحیدی اسلام است. 
 
در ادامه این نشست یدالله کابلی هنرمند خوشنویس، دقایقی درباره هنر خوشنویسی در تمدن اسلامی سخنرانی کرد. کابلی گفت: اعتبار خوشنویسی در جهان اسلام از راه نگارش کتاب خدا حاصل شده است. این هنر زمینه‌ساز حفظ و نشر کلام بزرگان عرفان، حکمت، هنر و ادبیات ایران زمین بوده است. 

وی افزود: هنر خوشنویسی حافظ میراث مکتوب ما بوده است. بنابراین امروزه باید در اشاعه این هنر کوشش بسیاری کرد. در سال‌ها پیش هیچ کتاب آموزشی مدونی درباره این هنر وجود نداشت، اما امروزه کتاب‌های مناسبی در آموزش و اشاعه این هنر منتشر شده که جای شکر دارد. 

کابلی در ادامه خاطراتی از دوران جوانی خود و مراحل تعلیم خوشنویسی را برای حاضران بیان کرد. 
این نشست با شعرخوانی فاطمه راکعی همراه بود. 

ویژه برنامه «ملکوت کلمات» به همت معاونت پژوهشی خانه هنرمندان، از شنبه هفتم مرداد به مدت 10 شب، ( جز پنجشنبه‌ها‌)، در ایام ماه مبارک رمضان در تالار شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.