مخاطبان و گفتمان شریعتی در دانشگاه مشهد

در نیمه‌ی دوم دهه 1340/1960،‌ دانشجویانی که در دانشگاه‌های ایران فعالیت‌ سیاسی می‌کردند، عمیقاً تحت تاثیر طیف‌های گسترده لنینیسم،‌ مائویسم و کاسترویسم بودند. پس از بروز شکاف و فترت در جبهه‌ی ملی دوم، راه مصدق به عنوان یک مرام آزادی‌بخش جاذبه‌‌ی خود را از دست داد. حزب (کمونیست) توده نیز در میان جوانان دیگر آبرو و اعتباری نداشت. حتا روشنفکران سرشناس و معتبری چون آل‌احمد که با خفقان و استعمارگری مبارزه می‌کردند، آماج حملات چپ انقلابی شده بودند... به این ترتیب، دانشجویان و روشنفکران سیاسی به تدریج به سمت نوعی کمونیسم انقلابی حرکت می‌کردند. می‌توان به جرات گفت که در این سال‌ها تقریباً در هیچ‌یک از دانشگاه‌های ایران حتا یک گفتمان یا گرایش اسلامی هم وجود نداشت.(ص 279) 
* اکثریت گسترده‌ای از دانشجویان ایراني كه در آن زمان مخاطب شریعتی بودند، در سه دسته قرار داشتند: کسانی که مذهب را امری شخصی و سنتی تلقی می‌کردند؛ کسانی که نسبت به آن حساسیت داشتند؛ و بالاخره آنهایی که مخالف دین بودند. (ص 279) 
* در سال 1349/1970،‌ مساله‌ای نبرد مسلحانه، باعث ایجاد دودستگی در میان دانشجویان سیاسی دانشگاه مشهد شده بود. در این مقطع، شریعتی هنوز معتقد بود که شرایط عینی انقلاب در ایران وجود ندارد و به نقش تعیین کننده‌ی این شرایط در پیروزی جنبش‌های انقلابی عقیده داشت. از دید وی، مهمترین پیش‌شرط یک انقلاب آزادی‌بخش آموزش ایده‌ئولوژی اسلامی به توده‌ها بود...مارکسیست‌های انقلابی، از شریعتی و کسانی که به جای عمل انقلابی فقط در مورد آ‌ن حرف می‌زدند، به عنوان «روشنفکران خرده بورژوا» یا‌ «روشنفکران گنده‌دماغ» انتقاد می‌کردند. در چنین جوی بود که شریعتی افکار خود را بر مبنای اسلام به عنوان یک نیروی اجتماعی انقلابی و تغییرگرا تبیین می‌کرد. (ص 280) 
* شریعتی در گفتمان خود به همان پدیده‌ها، نظام‌ها و نهادهای تاریخی می‌تاخت که چپ‌ها آماج بحث و انتقادات خود ساخته بودند. اما توضیحات و توجیهات وی در رابطه با تحولات تاریخی و اجتماعی، در لفافه‌ی اصطلاحات اسلامی و با تکیه به منابع مذهبی بیان می‌شد. ظهور یک رقیب جذاب که همه‌ی جوانان را به بازگشت به سوی مذهب دعوت می‌کرد،‌ مورد تشویش خاطر چپ‌ها شده بود. 

صفحه89/ مسلمانی در جستجوی تعالی/ مسعود رضائی/ انتشارات خانه کتاب/ سال 1391/ 252 صفحه/ 4000 تومان