به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، حكيم ابوريحان بيروني در سال362 هجري قمري مصادف با سيزدهم شهريور ماه در خوارزم رخ به جهان گشود. وي در قرون چهارم و پنجم هجري در ايران مي‌زيست، به عقيده برخي از پژوهشگران، بيروني يكي از بزرگترين فيلسوفان مشرق زمين محسوب مي‌شود.
در دوران حيات ابوريحان بيروني، سلسله‌هايي چون سامانيان، خوارزميان، بوئيان و بازماندگان صفاريان در ايران حكومت مي‌كردند، سلسله سامانيان از جمله حكومت‌هايي در ايران محسوب مي‌شود كه به دانش و ادبيات فارسي توجه ويژه‌اي نشان مي‌داد. بيروني در شهر جرجانيه با حمايت ابونصر منصور و در گرگان با كمك آل زيار تحصيل كرد و تا پايان عمر به تاليف، تحقيق و پژوهش علمي پرداخت.
از جمله آثار ابوريحان بيروني در حوزه‌هاي نجوم، هيات، منطق و حكمت مي‌توان به «قانون مسعودي»، «آثارالباقيه عن‌القرون‌الخاليه»، «ماللهند من مقوله‌في‌العقل اومر دوله»، «التفهيم في‌اوائل صناعه‌التنجيم»، «الجماهر فی معرفة الجواهر» و «الصیدنة فی‌الطب» اشاره كرد. يكي از ويژگي‌هاي آثار ابوريحان بيروني قابل فهم بودن مطالبش براي دانشمندان ايراني و اسلامي است.
بسياري از نويسندگان عصر حاضر كتاب‌هايي درباره ابوريحان بيروني نوشته‌اند. از جمله اين آثار مي‌توان به كتاب «انديشه سياسي ابوريحان بيروني» اثر غلامحسين مقيمي از انتشارات بوستان كتاب ياد كرد. کتاب «اندیشه سیاسی ابوریحان بیرونی» به بررسی آرای سیاسی این اندیشمند ایرانی به ویژه درباره مدینه فاضله می‌پردازد.
در بخشي از مقدمه اين كتاب آمده كه «اهميت آراي سياسي بيروني تا آنجا كه به ميراث جهان اسلام برمي‌گردد، از چند منظر قابل تفحص و تامل است: نخست، وي يك متفكر مسلمان با گرايش شيعي است و از ذخاير علمي جهان تشيع محسوب مي‌شود، لذا آشنايي با انديشه سياسي ايشان براي موقعيت خاص جهان تشيع به خصوص ايران كه مركز احياي تمدن اسلامي است، اهميت ويژه‌اي دارد. دوم، بيروني به مثابه يك ايراني، متعلق به فرهنگ ايراني است، بنابراين تا آنجايي كه به تاريخ انديشه و تمدن ايراني مربوط است، حامل پيشينه و هويت ايراني است»
اين اثر در ادامه پروژه تدوين تاريخ انديشه سياسي مسلمانان با هدف بررسي و تحليل انديشه‌هاي اجتماعي و سياسي ابوريحان بيروني نوشته شده تا گامي با هدف فراهم ساختن زمينه‌هاي لازم براي شناسايي تاريخ انديشه سياسي ـ اسلامي بردارد. در بخش ضميمه اين كتاب، متن كامل مقدمه كتاب «الجماهر في معرفة‌الجواهر» نيز تدوين شده است.
ابوريحان بيروني در شصت و سه‌سالگي كتابنامه‌اي از آثار ذكرياي رازي تهيه كرد و فهرستي از آثارش را ضميمه آن كرد. اين فهرست به دليل تدوين در اواخر عمر بيروني ناقص باقي مانده است، علاوه بر اين بخش مهمي از آثار بيروني از بين رفته‌اند.
مهمترين گرايش بيروني به مطالعه پديده‌هاي طبيعي بود و در علوم نيز به فلسفه، رشته‌هاي نظري و مباحث كاربردي رياضي توجه نشان مي‌داد.
يكي از مهمترين كتاب‌هاي بيروني «قره‌الزيجات» نام دارد، اثر مرجعي كه به مباحث نجوم پرداخته و محاسبات علمي و نظري اين حوزه را ارايه كرده است. قواعد تقويم‌نگاري، طول روز، احكام سال، ماه و روز، مكان خورشيد، محل خسوف و كسوف و شرايط رويت ماه در اين كتاب ارايه شده است.
علاوه بر اين، كتاب «نجوم به روايت بيروني؛ تلخیص و بازنویسی کتاب التفهیم الاوائل صناعه التنجیم اثر ابوریحان محمد بن احمد بیرونی» با نظارت اكبر ايراني، عليرضا مختارپور نوشته شده است. اين كتاب از ديدگاه بیرونی نظریات و روش‌های نجومی این دانشمند را به زبان فارسي ارايه كرده است.
كتاب حاضر يكي از منابع مفید برای افرادي است که علاقه به آشنایی نجوم دوره اسلامی دارند، همچنين این کتاب برای نوآموزان نيز مناسب است. بیرونی در این کتاب مباحث مختلفی را که در نجوم زمان خود مطرح بوده در قالب سوال و جواب ارايه کرده است.
كامران پارسي‌نژاد و سيد احمدميرزاده در كتاب «ابوريحان بيروني، منجم و رياضيدان برجسته ايراني»، مباحث مختلفي درباره شرح حال ابوريحان بيروني از تولد تا هنگام مرگ را با زبان ساده تشريح كرده‌اند.
از جمله ويژگي‌هاي اين كتاب مي‌توان به سادگي زبان متن و ارايه تمام جزئيان از جمله نگارش كتاب‌هاي بيروني، سفر به هندوستان و ارايه تحقيقات مختلف ابوريحان بيروني اشاره كرد.
از مجموعه منابعي كه تاكنون درباره ابوريحان بيروني نوشته‌اند مي‌توان به اين آثار اشاره كرد:
-ابوريحان بيروني/ محمود برآبادی/ شورای کارشناسی دفتر انتشارات کمک آموزشی
ـ انديشه سياسي ابوريحان بيروني/غلامحسین مقیمی/بوستان كتاب قم
ـ شرح حال ابوريحان بيروني/اكبر مرتضي پور/عطار
ـ ابوريحان بيروني: آزادمرد و انديشمند/يونس كرامتي/اميركبير
ـ ابوريحان بيروني در 90 دقيقه/مهروش طهوري/ذكر
ـ قصه‌هايي از زندگاني ابوريحان بيروني/محمدرضا علیدوست، علی مظاهری، علی معصومی/پيام محراب
ـ ابوريحان بيروني، منجم و رياضيدان برجسته ايراني/کامران پارسی‌نژاد، سیداحمد میرزاده/به‌نشر
ـ ابوريحان محمدبن احمد بيروني/آرش رشيد‌شمالي/بهنود
ـ التفهيم لااوائل صناعة‌التنجيم/محمدبن احمد ابوریحان بیرونی، سیدجلال همایی (مترجم)، جلال الدین همایی (مصحح)/ هما
ـ نادره دوران/آذر آقاميرزا/ همشهري
ـ ابوريحان بيروني (مردي كه در جهان علوم شگفتي آفريد)/ فواد صلواتی، پروین نیکوزاد (نقاش)/ شرکت توسعه کتابخانه‌های ایران
ـ فهرست نسخه‌هاي خطي انيستيتو شرق‌شناسي ابوريحان بيروني/عصام الدین اورن بایف (زیرنظر)، فرید قاسملو (به اهتمام)/ وزارت امور خارجه، موسسه چاپ و انتشارات
ـ الاسئله و الاجوبه/مهدی محقق (مصحح)، سیدحسین نصر (مصحح)/ انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
ـ شرح حال دانشمندان ايران و جهان/اکبر مرتضی‌پور/عطار
ـ نجوم به روايت بيروني/ اکبر ایرانی (زیرنظر)، علیرضا مختارپور (زیرنظر)، ولی قیطرانی (به اهتمام)/ اهل قلم
ـ مردي از خوارزم/پري سيما طاهباز، رويا مشعوف/سپيده
ـ چوپان ستاره شناس/پرویز امینی، راشین خیریه (تصویرگر)/سروش
یکشنبه ۱۳ شهریور ۱۳۹۰ - ۰۹:۰۰
نظر شما