خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، فرمانروايي شاهپور اول (244 ـ 273 ميلادي ) به همان اندازه كه پادشاهي اردشير اول اهميت داشت، براي دولت نوپاي ساساني سرنوشت ساز و تعيين كننده بود. دوره كم و بيش طولاني پادشاهي شاهپور نه تنها همراه با كشمكش‌هاي پيوسته ميان ايران و روم بود، بلكه به سبب ظهور ماني و دين تازه‌اي كه عرضه كرد، جامعه ايراني را با چالش بزرگ و تعيين كننده‌اي رو به رو ساخت. 

«داستان تولد شاهپور» بخش آغازين كتاب است. خواننده از همان ابتدا با مساله‌اي رو‌به رو مي‌شود كه به دور از افسانه پردازي‌هاي پيشينيان و مورخان نيست. گفته‌اند كه مادر شاهپور، دختر اردوان پنجم، آخرين پادشاه اشكاني، بود و وقتي كه اردشير از موضوع آگاه شد، به قتل مادر و فرزند فرمان داد اما وزير او، شاهپور را از مرگ نجات بخشيد. 

واقعيت‌هاي تاريخي با اين روايت سازگار نيست؛ نويسنده كتاب نيز با استناد به دلايلي تاريخي چنين روايتي را نمي‌پذيرد و مي‌نويسد كه هر چند اردشير با دختر اردوان، پس از جنگ هرمزدگان، ازدواج كرد اما فرزندي كه از اين زناشويي به دنيا آمد نمي‌توانست شاهپور يكم ساساني باشد، چرا كه خود شاهپور در اين جنگ شركت كرده بود. 

«ازدواج شاهپور و تولد هرمزد» خواننده را گام به گام با رويدادهاي زندگي شاهپور پيش مي‌برد. تاجگذاري شاهپور نيز بخش ديگري است كه همانند قسمت‌هاي پيشين، به گونه‌اي داستاني روايت شده است. آنگاه موضوع «جنگ‌هاي ايران و روم در زمان شاهپور» پيش كشيده شده است. برخورد دو قدرت سياسي بزرگ آن زمان، پيامدهايي داشت كه گزارشي از آن را مي‌توان در همين بخش از كتاب دنبال كرد. 

با اين همه نويسنده تاكيد مي‌كند كه روايت مورخان درباره جنگ‌هاي ايران و روم، گوناگون و متضاد است. يك نمونه از اين اختلافات، درباره مرگ «گورديانوس» امپراتور روم است كه در بخشي جداگانه بررسي شده است. 

برخورد شاهپور با «والريانوس» امپراتور ديگر روم و نيز «لشكركشي شاهپور به شرق»، خواننده را در جريان حوادث نظامي سلطنت اين شاه ساساني و چگونگي برخورد و رويارويي دولت او با قدرت‌هاي زمان، قرار مي‌دهد. به همين گونه، روابط ايران و ارمنستان و نيز ايران و اعراب در روز‌گار پادشاهي شاهپور بررسي شده است. 

اين بخش‌ها، چه بسا، پيش زمينه‌اي است براي پرداختن به ماني، ظهور او در روزگار شاهپور و توجه شاه ساساني به آيين او. نويسنده در ابتدا اوضاع و شرايط اجتماعي بين‌النهرين را در زمان تولد ماني بررسي مي‌كند و آنگاه مطالبي درباره رويدادهاي زندگي ماني مي‌آورد و ارتباط او را با دربار شاهپور و خود شاه، مورد توجه قرار مي‌دهد. در خصوص دين ماني و باورهاي او نيز مطالب آگاهي‌بخشي آورده شده است. اين بخش از كتاب، به سبب اهميت ماني و نقش او در دربار ساساني، تفصيل و دامنه افزوني دارد. 

«شاهپور در كتب نويسندگان قديم» عنواني است براي نگاه به آنچه مورخاني همانند طبري، بلعمي، ابوحنيفه دينوري، حمزه اصفهاني و ثعالبي درباره تاريخ پادشاهي شاهپور آورده‌اند و نيز آنچه در شاهنامه فردوسي درباره اين شاه ساساني گفته شده است. 

«بازمانده‌ها و يادگارهاي شاهپور در نقش رستم» بررسي سنگ نبشته‌هاي شاهپور و نيز «كرتير»، موبد بزرگ ايران در روزگار ساسانيان، است. «بيشاپور شهر شاهپور در ايالت فارس» مطلب ديگري است كه به جغرافيا، موقعيت سياسي و تاريخي اين شهر و اهميت آن در بررسي‌هاي باستان‌شناسي، اختصاص يافته است. «آثار شهر قديم دارابگرد» گفتار ديگري است كه در ادامه مطالب كتاب آمده است. 

همچنين نويسنده بررسي و شناخت سكه‌هاي بازمانده از شاهپور اول را از نظر دور نداشته است. از آن پس صفحات طولاني (36 صفحه) از كتاب «سرزمين جاويد» نوشته ذبيح‌الله منصوري، به تمامي نقل شده است؛ صرف نظر از اين كه چنان كتابي چه اندازه ارزش تحقيقي دارد، خواننده را با روايتي داستاني و خيالي از روزگار پادشاهي شاهپور اول آشنا و سرگرم مي‌كند. 

كتاب «اردشير پاپكان»؛ بنيانگذار دولت ساساني نخستين جلد از مجموعه «تاريخ شاهنشاهي بزرگ ساساني» است كه در آن سماك‌محمدي، خواننده را با رويدادهاي آن دوره از تاريخ ايران آشنا مي‌كند. بررسي و شناخت رويدادهاي پادشاهي اردشير اول (226 ـ 241 ميلادي) بنيانگذار دولت ساساني، از آن رو اهميت دارد كه او توانست با تلاش بسيار، امپراتوريي را بنياد نهد كه داراي تمركز و يكپارچگي سياسي بود. توجه پادشاهان ديگر ساساني به بنيانگذار اين سلسله نيز تا بدان اندازه بود كه چهره تاريخي اردشير با افسانه آميخته شد. به همين سبب است كه جستجو در منابع و مآخذ تاريخي آن دوره، ارزش و ضرورت دارد. 

چاپ نخست كتاب «شاهپور اول»، دومين جلد از مجموعه «تاريخ شاهنشاهي بزرگ ساساني» نوشته علي سماك محمدي را انتشارات خانه تاريخ و تصوير ابريشمي با شمارگان دو هزار نسخه و به بهاي3800 تومان منتشر كرده است. اين كتاب همراه با تصاويري از بناهاي بازمانده از آن دوره و نيز نقشه‌هاي تاريخي در دسترس علاقه‌مندان تاريخ روزگار ساساني قرار دارد.