به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اين اثر، سومين عنوان از متون درسي است كه موسسه تنظيم و نشر آثار امام‌خميني(ره) در راستاي تهيه متون آموزشي مناسب، براي دو واحد درسي در نظر گرفته و در آن انديشه‌هاي فقهي رهبر فقيد انقلاب اسلامي را مورد بررسي قرار مي‌دهد.

ترديدي نيست كه زواياي بسياري از ابعاد وجودي امام خميني(ره) اين شخصيت بزرگ و جريان سيال و خروشاني كه پيش‌روي جهانيان گذاشت، همچنان «ناگفته و مكتوم» مانده‌اند. كنكاش در اين زمينه مبارك و كشف ناگفته‌هاي فراوان آن، نه تنها كاري به‌سزا، كه ضرورتي اجتناب‌ناپذير براي ادامه حيات اعتقادي و فرهنگي در جهان كنوني محسوب مي‌شود. اين رسالت بزرگ بر دوش همه فرهيختگان و انديشمندان دردآشنا و دلسوز است تا با بهره‌گيري از همه ظرفيت‌هاي موجود و شيوه‌هاي نوآمد و جذاب، بخشي از ناگفته‌ها را بازكاوند و به شيفتگان حقيقت عرضه كنند.

در اين راه، «تدوين متون درسي» به لحاظ گستره مخاطبان و ميزان بهره‌وري، در شمار موثرترين شيوه‌ها و داراي جايگاهي ويژه است.

تحقيق و پژوهش درباره انديشه‌هاي رهبر فقيد انقلاب اسلامي، حضرت امام‌ خميني(ره) و ارائه آن به جامعه به ويژه نسل جوان، يك ضرورت است. اسلام در جهان معاصر و نظام جمهوري اسلامي در ايران در پرتو افكار و انديشه‌هاي ناب آن اسلام‌شناس ژرف‌انديش، احيا و برپا شد. بي‌شك تداوم انقلاب و استمرار حيات اين نظام نوپاي سياسي در گرو آشنايي هرچه بيشتر مردم به ويژه طلاب و دانشجويان با انديشه‌هاي امام(ره) و مباني آن است.

برگزاري دوره‌هاي آموزشي «آشنايي با افكار و انديشه‌هاي امام» در زمينه‌هاي مختلف از سوي موسسه تنظيم و نشر آثار امام‌ خميني(ره) مي‌تواند در همين راستا ارزيابي شود.

اثر حاضر به لحاظ آن‌كه به عنوان متن درسي براي مقطع كارشناسي ارشد و سطح سه حوزه نگاشته شده است، نمايي كلي از ديدگاه‌هاي فقهي امام(ره) و مباني آنها را ارائه مي‌دهد. از تعريف، جايگاه و قلم و فقه از نگاه امام(ره) آغاز و به دنبال آن به تبيين «جايگاه منابع چهارگانه استنباط» و نيز نقش بناي عقلا، عرف و شهرت در استنباط احكام شرعي مي‌پردازد. 

«تاثير زمان و مكان در اجتهاد» و چگونگي اين تاثير و شرح پيامدهاي آن بحث ديگر اين متن آموزشي است. همچنين «نظريه ولايت مطلقه فقيه»، پيشينه آن در فقه و آثار امام(ره)، دلايل و پيامدهاي اين نظريه، از مهم‌ترين مباحثي‌اند كه در قالب سه درس ارائه شده‌اند.

برخي از آراي فقهي امام به مقدار گنجايش دو درس با عنوان «معرفي اجمالي آثار و تاليفات فقهي امام» نيز از مباحث ديگر اين اثر فقهي‌اند و «جايگاه امام در تاريخ فقه شيعه» پايان بخش مباحث اين اثر آموزشي است.

فقه در لغت
فقه در لغت، معاني گوناگوني دارد كه معروف‌ترين آنها «علم و آگاهي دقيق و عميق به چيزي و فهم و درك آن» است. در قرآن مجيد نيز مشتقات اين واژه در همين معنا به كار مي‌رود.

تفقه در دين
نكته مهمي كه توجه بدان ضرورت دارد، آن است كه تفقه در دين به معناي شناخت مجموعه معارف، اخلاق و احكام دين است، يعني دين‌شناسي به معناي جامع و فراگير آن، نه شناخت بخشي از اصول يا فروع دين، و فقيه در منطق قرآن و احاديث به كسي اطلاق مي‌شود كه مجموعه دين را به صورت عميق بشناسد. «تفقه در دين» در قرآن نيز به معناي دين‌شناسي است.

فقه در اصطلاح
از عصر امام باقر و امام صادق(عليهم‌السلام) كه علوم اسلامي، شاخه‌هاي گوناگون پيدا كرد، برخي از شاگردان آنان در علم كلام و مباحث اعتقادي و برخي ديگر در مباحث فقهي و احكام شرعي صاحب نظر شدند. واژه فقه به طور گسترده در معناي خاص به كار رفت؛ هر چند پيش از آن نيز استفاده از اين واژه در معناي خاص يعني شناخت احكام دين در روايات به چشم مي‌خورد. از امير مومنان علي(ع) نقل شده كه فرمود: «الفقه ثم المتجر»؛ يعني آشنايي با احكام و مقررات شرعي معاملات، پيش از تجارت لازم است تا تجار و بازرگانان به ربا و امثال آن آلوده نشوند.

معناي اصطلاحي فقه كه در ميان فقها شهرت دارد، عبارت است از: «هوالعلم بالاحكام الشرعية الفرعية عن ادلتها التفصيلية؛ آگاهي از احكام شرعي فرعي را از روي دلايل تفصيلي و منابع استنباط، فقه گويند.»

اين تعريف به گونه‌اي است كه علم به اصول و معارف دين و نيز اصول فقه و علم و آگاهي شخص مقلد را شامل نشود و تنها بر آگاهي از احكام واقعي ـ‌كه از قرآن و سنت متواتر و اجماع و عقل استنباط مي‌شود‌ـ و احكام ظاهري و احكام وضعي ـ‌كه از اخبار آحاد و امارات ديگر استنباط مي‌شود‌ـ‌ صدق مي‌كند.

تعريف فقه از نگاه امام‌ خميني(ره)
در آثار و تاليفات به جا مانده از ايشان، تعريف ديگري از فقه به چشم مي‌خورد. شايد چند ويژگي در شخصيت امام سبب شده تا از فقه تعريف ديگري داشته باشند: نخست آن كه ايشان پيش از آن ‌كه فقيهي صاحب‌نظر باشند و در حوزه‌هاي علميه بر كرسي تدريس فقه و اصول تكيه بزنند، حكيم و عارفي بودند كه بر كرسي درس حكمت و عرفان نشسته و به تدريس و تعليم اين دو دانش اشتغال داشتند. علم و معرفت به جهان هستي و مبدا و معاد را بسيار مهم و حياتي دانسته و بخش مهمي از حيات علمي خود را به تحصيل در اين زمينه اختصاص داده و در اين علوم صاحب‌نظر شدند. تاليفات ايشان در معارف عقيدتي دين از نخستين آثار مكتوب ايشان محسوب مي‌شوند. به همين جهت نگاهشان به دين نگاهي جامع و همه‌سو نگر بود. تنها از زاويه علم فقه به دين نمي‌نگريست، بلكه دين را مجموعه‌اي از معارف، اخلاق و احكام مي‌دانست. حتي در تعريفي كه از علم فقه ارائه مي‌كند، جايگاه علم به معارف را نيز مشخص مي‌كند.

دوم آن كه امام(ره) شخصيتي وارسته و فارغ از دنيا بود. از آن‌رو، تخصص در يك علم موجب نشده تا دين را از دريچه تخصص خود بشناسد و ابعاد و بخش‌هاي ديگر دين را ناديده بگيرد.

ويژگي سوم امام، نگاه ايشان به نقش دين و قوانين و مقررات ديني در حيات بشري است. از ديدگاه ايشان، فلسفه احكام «برقراري و گسترش عدالت» و «تعميق ارزش‌هاي اخلاق در جامعه» است كه در پرتو تاسيس حكومت تامين مي‌شود، پيوندي كه ايشان ميان دين و اجتماع و سياست قائل بود و نيز گستره‌اي كه ايشان براي حضور دين در زندگي بشر باور داشت، موجب مي‌شد كه در تعريف ايشان از فقه، خود را نمايان سازد.

اين سه خصوصيت، تاثير خود را در تعريف ايشان از علم فقه نشان داده است. در بحث «اجتهاد و تقليد» و مقدمات اجتهاد، آنجا كه آگاهي از مسائل مهم اصول فقه را كه در استنباط احكام شرعي دخالت دارند، لازم مي‌شمارد، از افراط و تفريط در پرداختن به علم اصول برحذر مي‌دارد و معتقد است كه انسان عاقل نبايد عمرش را صرف مسائلي كند كه در استنباط احكام شرعي تاثيري ندارد، بلكه بايد تلاش خود را در اموري مصروف دارد كه در دنيا و آخرت به آن نيازمند است كه در واقع همان مسائل علم فقه است.

كتاب حاضر در 17 درس، انديشه‌هاي فقهي امام‌ خميني(ره) را بررسي كرده است.

چاپ نخست كتاب «انديشه‌هاي فقهي امام‌ خميني(ره)» در شمارگان 1000 نسخه، 208 صفحه و بهاي 32000 ريال راهي بازار نشر شد.