خبرگزاری کتاب ايران (ايبنا) ـ به گزارش ستاد خبری سراهای اهل قلم بيست‌وچهارمين نمايشگاه بين‌المللي کتاب تهران، پنجمين نشست از سلسله نشست‌هاي اجلاسيه‌هاي دفاع و داوري كه به موضوع «الگوي نظام گفتماني استحاله‌اي» اختصاص داشت، چهارشنبه 21 ارديبهشت‌ماه در سراي كرسي نظريه‌پردازي نمايشگاه كتاب تهران برگزار شد.

در اين نشست دكتر حميدرضا شعيري به عنوان نظريه‌پرداز، دكتر سيدعليرضا واسعي به عنوان مدير جلسه، دكتر فرزان سجودي، دكتر كوروش صفوي و دكتر ساساني به عنوان داوران جلسه و نيز دكتر محمد ضيمران، دكتر بهمن نامور مطلق و دكتر بابك معين به عنوان ناقد حضور داشتند. دكتر حميدرضا شعيري كه در اين جلسه به عنوان نظريه‌پرداز حضور داشت، در ابتداي نشست طي توضيحاتي به ارائه شمايي كلي از نظريه خود پرداخت و گفت: موضوع اصلي بحث ما در اين جلسه اين است كه از ديدگاه نشانه ـ معناشناختي چگونه گفتمان‌ها قادرند در درون خودشان يا در رابطه با درون و بيرون خودشان يك وضعيت جديد ايجاد كنند، يعني از خودشان رها شوند و وارد يك وضعيت جديد شوند.

شعيري ادامه داد: اين وضعيت جديد سبب استحاله آنها مي‌شود كه ما نام آن را استحاله گفتماني گذاشته‌ايم و معتقديم كه گفتمان‌ها و متن‌ها ـ كه همواره بين‌ آنها تعامل وجود دارد ـ هميشه قادرند در درون خودشان منفجر شوند و نتيجه اين انفجار، استحاله آن متن يا آن گفتمان به يك وضعيت متفاوت است كه اين وضعيت متفاوت چند سويه است بدين معنا كه اين وضعيت استحاله‌اي مي‌تواند استعلا پيدا كند و خود را به يك وضعيت بالا بكشد يا برعكس، مي‌تواند سقوط كند و دچار بحران شود يعني دچار بي‌معنايي، معنازدگي يا سوء معنا شود.

عضو هيأت علمي دانشگاه تربيت مدرس در بخش ديگري از سخنان خود درباره مسير حركت استحاله توضيح داد: استحاله، هم مي‌تواند در مسير نجات معنا يعني ايجاد معناي جديد يا ايجاد فضاي معنايي جديد حركت كند و هم مي‌تواند در مسير سقوط يا در مسير بحران معنا يا صدمه و آسيب به معنا حركت كند كه چنين وضعيتي را وضعيت استحاله‌اي مي‌ناميم.

مؤلف كتاب «تجزيه و تحليل نشانه ـ معناشناختي گفتمان» درباره چگونگي به وجود آمدن وضعيت استحاله‌اي تأكيد كرد: وضعيت استحاله‌اي نتيجه يك شرايط بينابين يا يك شرايط حد وسط است كه ما اين شرايط حد وسط را حفره‌ معنايي، چاله معنايي يا يك وضعيت برزخي مي‌ناميم يعني براي رسيدن به آن وضعيت استحاله‌اي همواره متن در يك چاله يا در يك وضعيت برزخي مي‌افتد و ما را در وضعيت انتظار قرار مي‌دهد كه پس از سپري شدن اين وضعيت انتظار، يا به بالا استعلا پيدا يا به پايين سقوط مي‌كند.

در ادامه نشست، پس از طرح موضوع توسط دكتر شعيري، ناقدان حاضر در جلسه به طرح سؤالات خود پرداختند. دكتر محمد ضيمران از جمله ناقدان حاضر در اين نشست بود كه سؤال خود را مبني بر «ايرادات وارد بر نشانه‌شناسي» و نقد دريدايي مطرح كرد. دكتر شعيري نيز در پاسخ وي ضمن ارائه نكاتي مجمل؛ طرح اين موضوع را خارج از حيطه مربوط به موضوع اصلي بحث عنوان كرد.

دكتر فرزان سجودي نيز كه به عنوان داور در اين جلسه حضور داشت درباره سؤال دكتر ضيمران و پاسخ شعيري يادآور شد: در مورد صحبت دكتر ضيمران كه از موضع نظريه‌پردازي دريدا وارد نقد اين ديدگاه شدند، به اعتقاد من توضيحات دكتر شعيري كامل و قانع‌كننده نبود. ضمن اين كه اگر دكتر ضيمران با صراحت مي‌گفتند چرا به نظرشان مي‌آيد اين نظريه، نظريه عقل ـ كلام محور است و اصلاً خوانش دريدايي از اين موضوع يعني چه؟ شايد پاسخي در خور هم دريافت مي‌كردند.

دكتر بهمن نامور مطلق از ديگر كساني بود كه به عنوان ناقد در اين نشست حضور داشت و نقد خود را مبني بر «مرسوم نبودن اصطلاحات به كار برده شده توسط دكتر شعيري در اين طرح» ابراز داشت. دكتر سجودي نيز در بخش ديگري از سخنان خود درباره نقد مطرح شده درباره «اصطلاح‌شناسي»‌ اظهار داشت: بهتر بود دكتر شعيري براي درك بهتر مخاطبان، برداشت خودشان را از مفهوم گفتمان روشن مي‌كردند.

دكتر سجودي تصريح كرد: به نظر مي‌رسد بحثي كه دكتر شعيري درباره گفتمان كردند با آنچه ما خوانندگان فارسي زبان از مجراي فوكويي گفتمان مي‌شناسيم، دو چيز متفاوت است يعني گفتماني كه فوكو مطرح مي‌كند در واقع شبكه‌اي از دانش است كه اين شبكه دانش طبيعتاً توليد حقيقت مي‌كند و بالطبع ايدئولوژيكي است.

دكتر سجودي در پايان اظهار داشت: اگر دكتر شعيري مي‌خواهند مخاطبان عام‌تري داشته باشند بايد تفاوت برداشت خودشان از گفتمان را با آنچه ما در زبان جاري فارسي در اين حوزه مي‌فهميم، بسيار شفاف بيان‌كنند تا اين ابهامات برطرف شوند.

بيست و چهارمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران تا 24 ارديبهشت‌ماه سال جاري در مصلاي امام‌خميني (ره) تهران برپاست.