خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) ـ به گزارش ستاد خبري سراهاي اهل قلم نمايشگاه بين‌المللي كتاب ايران، نشست «كتابخواني در عصر اينترنت»، ظهر امروز 18 ارديبهشت با سخنراني دكتر محمدرضا اخضريان كاشاني، مدير عامل موسسه فرهنگي و اطلاع‌رساني نمايه در سراي بين‌الملل نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران برگزار شد.

در اين نشست دكتر محمدرضا اخضريان كاشاني با اشاره به نفوذ اينترنت و فضاي مجازي در بخش‌هاي گوناگون زندگي، گفت: كتابخواني يكي از فضاهاي متاثر از اينترنت و دنياي مجازي امروز است، براين اساس بسياري از انديشمندان معتقدند كه فضاي سايبر عامل دو جهاني شدن به شمار مي‌رود، اين فضاي مجازي به موازات زندگي افراد يا گاهي مسلط بر آن است.

وي با اشاره به اينكه جهان مجازي در دو سطح مشابهات و تفاوت‌ با كتابخانه‌ها قرار دارد، افزود: يكي از وجوه تشابه فضاي كتابخواني حقيقي با دنياي مجازي اين است كه كاربران در فضاي مجازي گروه‌ها و اجتماعات خاصي را سازماندهي مي‌كنند و كتابخانه‌ها نيز داراي گروه‌هاي عضو كتابخوانند. اينترنت يا فضاي مجازي يك رسانه جمعي نيست، همانگونه كه مطالعه كتاب نيز به صورت فردي صورت مي‌گيرد.

اخضريان‌كاشاني در ادامه توضيح داد: فضاي اينترنت و كتابخانه داراي تفاوت‌هايي نيز با يكديگرند، به طور مثال در كتابخانه‌ها هويت افراد هنگام ثبت‌نام مشخص مي‌شود، اما در فضاي اينترنت عضويت افراد عمدتا پنهان باقي مي‌ماند.

وي با تاكيد بر اينكه افرادي كه به اينترنت دسترسي دارند، بيش از كتابخوانان به مباحث روز دسترسي دارند، توضيح داد: امكان دسترسي خرده‌فرهنگ‌ها با يكديگر در فضاي مجازي فراهم مي‌شود درحالي كه كتاب صرفا فرهنگ عمومي را تقويت مي‌كند. همچنين اينترنت استفاده از مباحثي كه فرهنگ عام دسترسي به آن را مجاز ندانسته، فراهم كرده است.

اخضريان‌كاشاني در ادامه افزود: كتابي كه ترجمه نشده معمولا براي عموم قابل مطالعه نيست، اما فضاي اينترنت به صورت همزمان بسياري از محتواها را قابل ترجمه ساخته است. علاوه بر اين، كتاب در جريان تاريخي رسانه‌اي قابل حمل بوده اما دسترسي به اينترنت در گذشته محدود خود نياز به ابزار و تجهيزات داشته است. امروز اين نياز به مراتب كاهش يافته و حتي گوشي‌هاي همراه نيز دسترسي به اينترنت را فراهم مي‌كنند و در نهايت آخرين تمايز كتابخواني و فضاي اينترنت اين است كه كتاب به عنوان رسانه سنتي از يك حس (بينايي) بهره مي‌برد، اما اينترنت در دنياي چند رسانه‌اي انسان‌ها را با حواس گوناگون از جمله گوش، چشم و لامسه درگير مي‌كند.

وي يكي از كاربردهاي استفاده از فضاي مجازي را كمك به ميزان دسترسي پذيري به منابع مطالعاتي بيشتر در مقايسه با گذشته دانست و اظهار داشت: اتفاقي كه در جريان مطالعه جديد اينترنتي رخ داده اين است كه به جاي نوع خواندن، نوع مطالعه تفاوت كرده و امروزه خواندن به سبك قديم صورت نمي‌گيرد. به تعبير يك روانشناس، «امروزه ما آنچه كه مي‌خوانيم، نيستيم، آنچه كه هستيم، مي‌خوانيم». براين اساس اينترنت كيفيت مطالعه را به شدت تحت تاثير قرار داده است.

وي با تاكيد بر اينكه مطالعه اينترنت مبتني بر دو عنصر بهره‌وري و سرعت است، افزود: پرداختن به اين دو ويژگي در فضاي سايبر، عمق مطالعه را كاهش داده است. فردي كه در فضاي اينترنت مطالعه مي‌كند، مطالعه عميق ندارد و صرفا اطلاعات را رمز‌گشايي مي‌كند. مطالعه آن‌لاين اطلاعات را در ذهن به اجزاي قابل درك تبديل و عمق مباحث را كاهش مي‌دهد.

اخضريان‌كاشاني درباره يك تحقيق گسترده در حوزه «عادات و روش‌هاي مطالعه و پژوهش» كه در كالج لندن صورت گرفته گفت: براساس اين تحقيق كاربران اينترنت با مراجعه به يك مقاله اينترنتي صرفا يك يا دو صفحه آن را مطالعه مي كنند و به سرعت سراغ ديگر لينك‌ها مي‌روند. هيچ دانشجويي يك مقاله را از ابتدا تا انتها نمي‌خواند و بيش از 95 درصد از كساني كه يك مقاله را براي مطالعه آينده خود ذخيره مي‌كنند، در آينده سراغ آن نخواهند رفت. بنابراين براساس نتايج اين مقاله در دوران كنوني نوع نويني از مطالعه و خواندن از سوي كاربران اينترنتي در حال شكل‌گيري و بسيار متفاوت با روش سنتي مطالعه است.

وي در ادامه افزود: «نيكلاس كال» كتابي با عنوان «آيا گوگل ما را احمق مي‌كند؟» نوشته كه بخشي از آن در مجله هاروارد منتشر شده است. در اين كتاب نگراني نويسنده درباره اينترنت و كاهش توانايي انسان‌ها بيان شده است. وي در اين اثر مشخص كرده كه كاربر هنگام استفاده از اينترنت به موضوعات داراي جذابيت و پراكندگي توجه بيشتري نشان مي‌دهد، اين دو ركن موانع عمده مطالعه عميق محسوب مي‌شوند. افراد با مطالعه يك كتاب و تورق آن بر صفحات و متن تمركز مي‌كنند، اما در يك مطالعه اينترنتي توجه كاربر به صفحات چشمك‌زن، بخش‌هاي جذاب‌تر، ايميل‌ها و پيوندها جذب مي‌شود.

اخضريان‌كاشاني با تاكيد بر اينكه بسياري از روانشناسان مطالعه معتقدند كه اينترنت در حال نابود كردن استعدادهاي افراد است، توضيح داد: واقعيت اين است كه افراد با مطالعه چند پاراگراف از يك متن در اينترنت به شدت احساس خستگي كرده و تمايل به تغيير مطلب نشان مي‌دهند. «تامسون»، انديشمند تكنولوژي مطالعه مي‌گويد؛ در گذشته فكر مي‌كردم كه با مطالعه مثل غواص در درياي عميق شناورم اما اكنون تصور مي‌كنم كه بر روي جت اسكي بر سطح آب هستم.

وي در ادامه افزود: ساعت به دليل تنظيم نظام عبادتي در قرون وسطي اختراع و پس از مدتي جانشين تمام اعمال طبيعي انسان شد. امروز، انديشمندان معتقدند كه اينترنت جايگزين ساعت در نظام‌هاي اجتماعي شده و به دليل آشفتگي تعداد منابع، افراد را دچار آشفتگي ذهني كرده است. دنياي اينترنت به فضاي پست مدرن كمك و نظام‌هاي اجتماعي را دچار بهم‌ريختگي كرده است. به طور مثال انقلاب‌هايي كه تحت تاثير فضاي سايبر صورت گرفته، بهم ريختگي بيشتري را نمايش مي‌دهند.

اخضريان‌كاشاني در پايان با اشاره به شاخص‌هاي جامعه اطلاعاتي گفت: در اين جامعه پنج گروه از كشورها پيش‌بيني شدند؛ گروه نخست افرادي كه در دنياي ديجيتال گام نهاده و زندگي مي‌كنند، سپس گروهي كه شتابان به سمت ديجيتالي شدن پيش مي‌روند و سوم افرادي كه تلاش دارند راه‌هاي استفاده از فضاي ديجيتال را فراهم كنند. گروه چهارم نيز عده‌اي اند كه فضاي اينترنتي را جدي نگرفته و در نهايت افرادي كه وارد عرصه ديجيتالي‌شدند و مي‌خواهند آن را فرا بگيرند. برمبناي تحقيقات، ايران جزو يكي از سه گروه نخست قرار دارد، چرا كه امروز تمام اركان جامعه از دولت تا دسترسي‌ فردي افراد، اينترنتي شده است.

وي اظهار داشت: موسسه فرهنگي، مطالعاتي تبيان و كتابخانه‌هاي مختلف ايده‌هاي نوين را براي هماهنگي فضاي جامعه با رشد و گسترش اينترنت جمع‌آوري مي‌كنند.

بيست و چهارمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران تا 24 ارديبهشت در مصلاي امام خميني (ره) داير است.