به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) دکتر ططری، مدیر مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی که مدیریت علمی پنجمین همایش تاریخ مجلس را به عهده داشته درباره جزییات و ویژگی‌های این همایش، دلایل تاخیر در چاپ کتاب «مقاله‌های همایش چهارم تاریخ مجلس»، کتاب چکیده مقاله‌های همایش پنجم، میزگرد میان رشته‌ای همایش پنجم و علت استقبال ضعیف نمایندگان مجلس شورای اسلامی از پارلمان‌پژوهی با ایبنا به گفت‌وگو نشسته است.
آقای ططری لطفا برای نخستین پرسش بگویید «چکیده مقاله‌های همایش پنجم مجلس شورای ملی» با توجه به حجم گسترده مقاله‌های این همایش چگونه منتشر شد؟
یکی از برنامه‌هایی که ما طبق تقویم همایش و جلوتر از تقویم آن پیش رفتیم انتشار کتاب «چکیده مقاله‌های همایش پنجم مجلس شورای ملی» است. باید این نکته را یادآور شوم که همایش پنجم پراستقبال‌ترین همایش مجلس بود یعنی در طی چهار همایشی که برگزار شده و همایش پنجم که در آستانه برگزاری است با دریافت بیش از 205 چکیده مقاله از لحاظ استقبال علمی نویسندگان و پژوهشگران در رتبه نخست قرار دارد که این از طرفی موجب خرسندی ما شد و از طرف دیگر بر حجم کار افزود.
با گذشت یک سال از همایش چهارم تاریخ مجلس در حال حاضر وضعیت چاپ کتاب مجموعه مقاله‌های نشست چهارم مجلس شورای ملی در چه مرحله‌ای است؟
اکنون که درصدد برگزاری پنجمین همایش تخصصی تاریخ مجلس هستیم خوشبختانه موفق شدیم مجموعه مقاله‌های سه نشست نخست را منتشر کنیم. همچنین در سال گذشته دو نشریه تخصصی و علمی را تاسیس کردیم و عمده کارشناسان ما به ویژه در حوزه ویرایش و پژوهش روی انتشار دو نشریه متمرکز شدند که این دو نشریه یکی شامل نشریه «اسناد بهارستان» که علمی ـ ترویجی و دیگری نشریه «سندپژوهی بهارستان» است. با توجه به این شرایط آماده کردن انتشار کتاب «مجموعه مقاله‌های نشست چهارم» به تاخیر افتاد اما با تاکید ویژه دکتر محمد رجبی، ریاست کتابخانه مجلس در تلاش هستیم که «مجموعه مقاله‌های نشست چهارم» برای روز همایش پنجم رونمایی شود.
پیگیری برای چاپ این کتاب در حالی است که 26 مقاله از میان 85 مقاله‌های کتاب به مرحله پایانی رسیده است که مقاله‌ها دو بار داوری و بین دو تا سه بار اصلاح شدند و اکنون کار ویرایش نهایی مقاله‌ها در حال انجام است و بسیار علاقه‌مند هستیم این مجموعه مقالات را برای روز همایش آماده کنیم که به نظر بعید است، یعنی اگر مساله نمایشگاه کتاب نبود (در 10 روز برگزاری بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیروهای ما را به خود مشغول کرده بود) شاید می‌توانستیم به یک شکلی کتاب «مجموعه مقاله‌های نشست چهارم مجلس شورای ملی» را آماده کنیم و به همایش برسانیم اما انرژی مجموعه انتشارات برای نمایشگاه صرف شد و نیروهای ما در پژوهش و انتشارات در نمایشگاه درگیر شدند ولی در نهایت در بدبینانه‌ترین حالت تا پایان خرداد، کتاب همایش چهارم ارایه می‌شود.
لطفا به برخی عناوین شاخص مقاله‌های کتاب مجموعه مقاله‌های همایش چهارم اشاره کنید؟
«ترکیب اجتماعی مجلس 17 و 18 و نقش آن در تضعیف کارکرد و جایگاه مجلس و احیای نظام استبدادی» به قلم دکتر علی‌اکبر جعفری استاد دانشگاه اصفهان، «طرح مطالبات عشایری در مجلس 17 و 18» نوشته دکتر بصیرت‌منش، «تحولات اقتصادی کرانه‌های جنوبی ایران در خلال 17 و 18 مجلس شورای ملی» از دکتر محمدجعفر چمنکار، «مجلس 18 شورای ملی و بهاییت» تالیف مشترک دکتر بصیرت‌منش و لیلا واحدی، «لوایح مطبوعاتی مجلس شورای ملی در دوره پهلوی از سال 1331 تا 1341» نوشته مشترک معصومه و کبری حیدری تعدادی از مجموعه مقاله‌های شاخص همایش چهارم تاریخ مجلس هستند.
با توجه به تعیین شیوه چکیده‌نویسی درباره مقاله‌های همایش پنجم چه تعداد مقاله دریافت کردید و کتاب چکیده مقاله‌های همایش در چه وضعیتی است؟
برای نخستین‌بار شیوه‌نامه چکیده مقاله‌نویسی همایش پنجم مجلس شورای ملی را به این صورت که تعداد کلمات، روش تحقیق، فرضیه و سوال‌های مطرح شده در تدوین مقاله علمی مشخص باشد برای استفاده نویسندگان و پژوهشگران بر روی سایت کتابخانه مجلس شورای اسلامی قرار دادیم و با این اصول تعیین شده، 205 چکیده مقاله دریافتی داوری شد که باوجود شیوه مرسوم بعضی از مقاله‌ها دو بار داوری و در پایان بیش از 150 چکیده مقاله پذیرفته شد و اکنون نیز کتاب «مجموعه مقاله‌های همایش پنجم مجلس شورای ملی» در چاپخانه در حال طی مراحل چاپ است و تا پایان هفته منتشر می‌شود.
لطفا موضوع و مقاله‌های شاخص کتاب چکیده مقاله‌ها را ذکر کنید؟
طبق برنامه‌ریزی 10 روز پیش از برگزاری همایش پنجم با موضوع بررسی کارکرد مجلس نوزدهم و بیستم، کتاب چکیده مقاله‌های همایش آماده است که برخی عناوین چکیده مقاله‌های این همایش را «نگاهی به فعالیت حقوقی زنان در ادوار 19 و 20 مجلس شورای ملی» نوشته زینب احمدوند، «موافقت‌نامه‌های فرهنگی ایران با دول خارجه در مجلس نوزدهم» تالیف مشترک فاطمه آرمان و فهیمه حسنوند، «تحلیل مصوبات مجلس شورای ملی درباره آموزش عالی» نویسنده جعفر آقازاده، «نقش مطبوعات در انحلال دوره بیستم مجلس شورای ملی» نوشته ناصر اسکندری، «جبهه ملی و انتخابات دوره بیستم مجلس شورای ملی» از مهدی احمدی و «علل تاسیس ساواک و مواضع نمایندگان مجلس شورای ملی و سنا» تالیف حمید بصیرت‌منش تشکیل می‌دهند.
با توجه به پرداختن همایش پنجم به مصوبات دو مجلس نوزدهم و بیستم محور بیشتر مقاله‌های این همایش کدام مجلس را در برمی‌گیرد؟
با توجه به این‌که مجلس نوزدهم شورای ملی نخستین مجلسی است که حیاتش طبق قانون چهارساله شد و از سوی دیگر مجلس بیستم دو ماه بیشتر حیات نداشت و در یکی از روزهای اردیبهشت 1340، مجلس شورای ملی و سنا به فرمان شاه منحل شد، به دلیل عمر کوتاه این مجلس حدود پنج، شش مصوبه تصویب شد به همین دلیل بیشتر مقاله‌ها به مجلس نوزدهم پرداخته است و در راس مقاله‌های همایش پنجم موضوع انتخابات بیشترین حجم مقاله‌ها را به خود اختصاص داده است که پس از آن مسایل فرهنگی، مسایل اقتصادی و تاسیس سازمان امنیت ساواک که در حیات مجلس نوزدهم روی داد و نیز مساله اصلاحات ارضی عمده محورهای مقاله‌ها را دربر‌می‌گیرد.
چه ضرورتی موقعیت حضور استادان سایر رشته‌ها را در همایش پنجم تاریخ مجلس فراهم کرد؟
بحث پارلمان در ایران از ابتدای تاسیس تا به امروز در چند حوزه متمرکز است که مجلس علاوه بر کارکرد قانون‌گذاری و مسایلی که در مجلس مطرح می‌شود به چند حوزه مرتبط است. سعی بر این است که همایش‌های مجلس تنها به حوزه‌های تاریخی متمرکز نشود و علاقه‌مندان، نویسندگان و پژوهشگران این همایش تنها از رشته تاریخ نباشند زیرا بحث مجلس به چند حوزه دیگر هم ارتباط پیدا می‌کند که یکی از مهم‌ترین این حوزه‌ها حقوق است و یکی از خروجی‌های مهم نهاد پارلمان در ایران و جهان قوانین به شمار می‌آید.
باید به این نکته‌ها اشاره کنم که آیا این قوانینی که در مجلس مصوب می‌شود، کیفیت لازم را دارد؟ کارآمد هست؟ یعنی بر اساس نیاز روز جامعه است و موجب پر کردن یک خلا در جامعه خواهد شد؟ موضوع خیلی مهم این‌که اساسا نمایندگان حاضر در این مجالس تخصص و صلاحیت لازم برای نمایندگی را دارند که نماینده شدند؟ چه میزان از قوانینی که تصویب می‌کنند، اطلاع دارند و در فاز دوم ما بر اساس فلسفه تاریخ حرکت پدیده و نهایت آن را مدنظر قرار دادیم و در نهایت برآیند بحث ما نظارت بر قوانین است یعنی در قانونی که مصوب شدند نخست این‌که نظارتی بر این قوانین شده است و دیگر این‌که آیا این قانون اجرا می‌شدند؟ با اعتقاد به هر ثانیه اعتبار و ارزش مجلس که برای کشور و بیت‌المال هزینه‌های دربردارد به سراغ این مقوله رفتیم.
به نظر شما همکاری میان رشته‌ای و حضور استادان سایر رشته‌ها در این همایش چه فایده‌های را در بردارد و این همکاری با کدام رشته‌ها و چه استادان شناخته شده‌ای صورت گرفته است؟
نگاه ما این است که خروجی این مجلس باید کاربردی باشد و یکی از اهداف پژوهش‌های مجلس این است که برای مجالس آینده آسیب‌شناسی کنیم و این آسیب‌شناسی نیاز به حضور کارشناس مسایل حقوقی دارد. از طرفی امسال در همایش پنجم، در حوزه مسایل علوم سیاسی تلاش داریم که با دعوت از استادان علوم سیاسی به بررسی مسایل سیاسی مجلس شورای ملی، مثلا در حوزه تبلیغات با نگاه به فضای انتخابات، تبلیغات و نظریه‌های علوم‌سیاسی بپردازند و به شکلی حتی پژوهش تاریخی علمی ما با نگاه کارشناسان علوم سیاسی با دیده آسیب‌شناسی بررسی شود. در این همایش سعی شده است از دکتر سید محمود کاشانی، استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی، محسن خلیلی، عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد و دکتر علیرضا ملائی توانی، عضو هیات علمی گروه تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بهره گرفته شود.
ساختار همایش پنجم با همایش‌های گذشته چه تفاوتی دارد و چه ضرورتی باعث انجام این تغییرات شده است؟
همایش‌های قبلی در دو نشست با 10 تا 12 سخنرانی برگزار می‌شد اما در همایش پنجم، نشست نخست را به سخنرانی و خواندن مقاله‌های منتخب اختصاص دادیم که در نشست دوم همایش یک میزگرد با مشارکت کمیته علمی ترتیب دادیم که سه موضوع را با عنوان بررسی قوانین، بررسی کارکرد و انتخابات مجلس پیشنهاد دادیم و کمیته علمی به اتفاق آرا تصویب کردند که بحث انتخابات را محور موضوع میزگرد قرار دهند. این موضوع را می‌توانیم از سه منظر تاریخ، حقوق و از منظر علوم‌سیاسی با حضور سه نفر از استادان به بحث بگذاریم که در این میزگرد بحث انتخابات به فراخور هر رشته به صورت کارگاهی به چالش کشیده می‌شود و هدف ما از این بخش استفاده از دیگر رشته‌ها در بخش تاریخ پارلمان است تا به صورت کاربردی درآید. تاکید داریم که روش تحقیق نوین در حوزه حقوق، علوم‌سیاسی و تاریخ در حوزه پارلمان نیز در قالب یک پژوهش پارلمانی به کار گرفته شود.
آیا در این همایش نیز به روال همایش‌های گذشته کتاب جدیدی با رویکرد اسنادی رونمایی خواهد شد؟
بله، سه عنوان کتاب چاپ نخست که در اردیبهشت منتشر شده است در روز همایش رونمایی خواهد شد که شامل کتاب «اسناد کردستان در دوره مشروطیت» تدوین دکتر اسماعیل شمس، کتاب دیگر«اسناد قم در دوره مشروطیت» با کوشش محمدحسین محمدی و کتاب سوم «اسناد جنگ جهانی اول و دوم» اثر مشترک دکتر الهام ملک زاده، زهرا حامدی و زهرا علیزاده هستند. البته به جای کتاب «اسناد همدان در دوره مشروطیت»، گردآوری جمشید مظفری که به رونمایی در روزهمایش نرسید، چهار لوح فشرده مجله‌های اتاق بازرگانی ایران از سال (1308 تا 1357) با همکاری اتاق بازرگانی و صنایع معادن ایران تهیه شده است که 30 اردیبهشت رونمایی می‌شود.
چرا در همایش‌های قبلی و آتی پارلمان‌پژوهی مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی پژوهشگران و محققان خارجی حضور ندارند آیا برای دعوت از آنان باید شرایط خاصی را در نظر گرفت؟
به دلایل مختلف و به طور مشخص کسی را از خارج کشور برای شرکت در این همایش دعوت نکردیم، زیرا به نظر من به لحاظ تقویت پایه علمی، وجود منابع، اسناد، شواهد و آرشیوهای موجود در کشور نیازی به دعوت پژوهشگران خارجی نبود و ضمن این‌که درباره تاریخ مجلس ایران اثر جدیدی دیده نشد که اگر نیاز باشد در همایش‌های آینده حتما دعوت خواهیم کرد البته دکتر مجید تفرشی که به اسناد جدیدی از آرشیو اسناد بریتانیا دسترسی پیدا کرده است و از اعضای کمیته علمی همایش به‌شمار می‌آید در همایش حضور خواهد داشت.
پیش‌بینی شما با توجه به برگزاری همایش‌های قبلی از میزان استقبال نمایندگان مجلس شورای‌اسلامی از همایش پنجم چگونه است؟
متاسفانه استقبال نمایندگان مجلس از این همایش‌ها بسیار کم بوده است اما ما وظیفه داشتیم به عنوان دست اندرکاران آرشیو مجلس با فرصتی که در اختیار داریم، اطلاعات و منابع مهمی که در حوزه تاریخ مجلس وجود دارد را در دسترس پژوهشگران، مورخان و علاقه‌مندان قرار دهیم. به فکر این نیستم که کسی ما را تشویق می‌کند مهم این است که منابعی که تاریخ یک‌صد وهشت سال پارلمان ایران را بازگو می‌کند و تا کنون پژوهشی درخور روی آن صورت نگرفته است در اختیار اهل تحقیق قرار گیرد. با یادآوری این نکته که ما در دنیا جزو پیشروان پارلمان هستیم و در آسیا بعد از ژاپن و در منطقه بعد از روسیه، دومین مجلس شورا را پایه‌گذاری کرده‌ایم. اکنون به فراخور این سابقه طولانی، آیا آثار، منشورات و منابع تحقیقی تولید کرده‌ایم؟ مسلما خیر، بنابراین باید با سرعت و دقت لازم، به تالیف و تدوین آثار پارلمان‌پژوهی بپردازیم، در غیر این صورت، اگر منتظر بمانیم تا کسی دیگری بیاید و برای ما این کار را انجام بدهد انتظار و توقع عبثی است.
به نظر شما نتایج این پارلمان‌پژوهی‌ها که هزینه زیادی را در سطح پژوهش و اجرای همایش در بردارد کجا به کار گرفته می‌شود؟ از سوی دیگر این سوال پیش می‌آید که این پژوهش‌ها و فعالیت‌ها برای چه کسانی انجام می‌شود؟
طبق آماری که از بررسی مقاله‌های پنج همایش مجلس و حدود 60 تا 70 پروژه‌ای که در همین زمینه به صورت کتاب چاپ خواهد شد، استخراج شده است. ما 400 پژوهشگر مجلس را با هم مرتبط کردیم که به صورت مداوم با مرکز اسناد مجلس ارتباط پژوهشی دارند و همه تلاش این مجموعه برای تحقق پژوهشی مفید برای نمایندگان مجلس است تا نقاط ضعف و قوت مجلس را شناسایی و آسیب‌شناسی کنند و برای آینده کشور برنامه‌ریزی کنند. در این فرآیند به نظرم در بخش پژوهش، آموزش نیروی انسانی، پرداختن به موضوع اسناد، گردآوری اسناد خارجی و داخلی، ایجاد پایگاه‌های علمی و جمع‌آوری اطلاعات موفق بودیم اما در جذب نمایندگان مجلس به مطالعه و بررسی پژوهش‌های مجلس در ادوار گذشته موفق نبودیم که این از حیطه مسوولیت ما خارج است.
با توجه به صحبت‌های شما آیا باید این طور نتیجه‌گیری کرد که اعضای مجلس کنونی رغبتی به این پارلمان‌پژوهی‌ها ندارند؟
در پاسخ باید بگویم دکتر علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی فارغ از جایگاه ریاست مجلس در طی پنج سال اخیر بیشترین تشویق و حمایت مادی را نسبت به کار ما داشته است، وی غیر از بودجه‌های رسمی، با اختصاص بودجه‌هایی برای انتشارات و خرید اسناد، دلگرمی ما در پژوهش‌های تاریخ پارلمان بوده است اما این گلایه را داشتیم که تنها تعداد انگشت‌شماری از نمایندگان مجلس در همایش‌های ما شرکت کرده‌اند.
به نظر شما دلیل استقبال نکردن نمایندگان مجلس ازاین پارلمان‌پژوهی‌ها از کجا نشات می‌گیرد؟
در ارتباط با نمایندگان و استفاده از پژوهش‌ها هنوز نتوانستیم نمایندگان را وارد عرصه کنیم از طرفی نمایندگی در ایران، مسوولیتی زودگذری است، طی چهار سالی که در حوزه این مسوولیت قرار می‌گیرند، پیوستگی آن‌ها با نهادهای فرهنگی مجلس کمتر است، شاید بخشی از این ضعف، ارتباط نداشتن ما با نمایندگان باشد، متاسفانه حتی نمایندگانی که رشته آن‌ها تاریخ است نیز از ما اطلاعاتی نخواسته‌اند یا از کار ما انتقاد نکردند. شاید به دلیل این‌که به اندازه‌ای درگیر کار نمایندگی و شهرستان‌های خود و ارباب رجوع می‌شوند که حوزه تاریخ پارلمان و پژوهش‌های مربوط به آن را فراموش می‌کنند و بدتر از همه این‌که مطالعات پیرامونی نمایندگان به ویژه در حوزه تاریخ پارلمان بسیار محدود است.
به عنوان پرسش پایانی آیا برخی از موضوع‌ها و محتوای مقاله‌های این همایش‌ها دستمایه چاپ کتابی مجزا می‌شود؟
در بعضی حوزه‌های مربوط به اقتصاد و فرهنگ، پژوهشگران ایده‌های خوب و بکری ارایه دادند که مورد استقبال ما قرار گرفت و برای آن‌ها پروژه تعریف کردیم. به موازات این امر، پژوهش‌هایی در حال انجام است، از جمله طرحی از سوی مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی در حال پیگیری و انجام است و در شورای سیاست‌گذاری گنجانده شده است که درباره مجالس دوره محمدرضا شاه پهلوی از کودتای 28 مرداد به بعد یعنی از مجلس 19 تا 24، مجموعه مصاحبه‌هایی با 30 نفر از استادان دانشگاه در حوزه حقوق، علوم سیاسی و تاریخ را پیش‌بینی کرده‌ایم تا با آن‌ها درباره کارکرد، ساختار و عملکرد مجالس این دوران مصاحبه شود، زیرا بسیاری از این استادان فرصت لازم برای نگارش مقاله را ندارند، این مجموعه مصاحبه‌ها در یک کتاب درج خواهد شد.
سه‌شنبه ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۳ - ۱۰:۴۸
مدیر مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی:
حتی نمایندگانی که رشته آن‌ها تاریخ است از ما اطلاعات نمی‌خواهند!
علی ططری، دبیر علمی پنجمین همایش تاریخ مجلس می‌گوید: سعی ما این است که همایش‌های مجلس تنها به حوزه‌های تاریخی متمرکز نشود و علاقه‌مندان، نویسندگان و پژوهشگران دیگر رشته‌ها نیز در این همایش شرکت کنند. وی همچنین از استقبال تنها تعداد انگشت‌شماری از نمایندگان مجلس در این همایش گلایه کرد.
نظر شما