محمدعلی چلونگر در آستانه اربعین حسینی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، درباره شیوه‌‌ای که امام سجاد(ع) برای رساندن پیام کربلا به مردم انتخاب کرد، گفت: ابتدا باید به این موضوع توجه کنیم که ائمه اطهار(ع) در اهداف استراتژیک خود که همان اهداف بلندمدت است، یکسان بودند اما در تاکتیک‌ها که اهداف کوتاه‌مدت است متفاوت رفتار می‌کردند.
 
وی ادامه داد: این موضوع مانند انسانی است که طی عمر یکصد ساله خود یک هدف مشخص دارد اما شیوه‌های متفاوتی را برای رسیدن به اهداف خود استفاده می‌کند. 

وی افزود: شیوه امام سجاد(ع) نیز برای رسیدن به هدف کوتاه‌مدت خود مانند امام علی(ع) و حسنین(ع) نبود و شیوه ایشان تغییر کرد. به همین دلیل است که ایشان به گونه‌ای دیگر به مسایل سیاسی وارد  می‌شدند و به درخواست مردم پاسخ می‌دادند. 

به گفته این استاد دانشگاه، امام سجاد(ع) بنا به موقعیت زمانی که داشتند این پیام‌رسانی را با ویژگی‌هایی انجام دادند. بعد از حادثه عاشورا موقعیت اهل بیت(ع) به دلیل تراژدی عظیمی که وارد شده بود، آسیب‌پذیر شد و شاید موقعیت پیشین را نداشتند. 

وی با اشاره به قیام‌های مردمی در دوره امام سجاد(ع) گفت: قیام‌های برخی گروه‌هایی که در این دوره انجام شد در مخالفت با بنی‌امیه بود و به دلیل همراهی با آرمان اهل بیت(ع) نبود. از سوی دیگر، پس از مدتی که موقعیت بنی‌امیه متزلزل شده بود، آن‌ها بعد از یک دهه دوباره بر اوضاع مسلط شدند و شاخه دیگری به نام مروانیان حکومت خود را آغاز کرد که به مراتب استبداد و خشونتش از بی‌امیه بیشتر بود و به همین دلیل اهل بیت(ع) تحت کنترل قرار گرفتند. 

 چلونگر ادامه داد: بنابراین، آن ذهنیتی که برخی از ما از امام سجاد(ع) داریم که به راحتی بتوانند پیام‌رسانی کنند، امکان‌پذیر نبوده است و به همین دلیل ایشان شیوه‌های خاصی را به کار گرفتند، زیرا اگر می خواستند از شیوه‌های معمول استفاده کنند مانع ایشان می‌شدند.
 
وی با بیان این‌که امام سجاد(ع) پس از واقعه عاشورا از شیوه‌های فرهنگی برای رساندن پیام خود به گوش مردم استفاده کردند، افزود: ایشان برای این کار از سوگواری و ادعیه و مناجات استفاده کردند. 

وی ادامه داد: در آیین‌های سوگواری که پس از واقعه عاشورا برگزار شدند، برای برانگیختن احساسات و عواطف مردم، بسیاری از وقایع کربلا بیان می‌شد و مردم از این راه متوجه اتفاقاتی که در کربلا افتاد بود، می‌شدند زیرا همه ابزارها از امام گرفته شده بودند. 

مولف کتاب «تاریخ تحلیلی امامان شیعه» همچنین گفت: امام سجاد(ع) از طریق احادیثی که از پیامبر اکرم(ص) و پدرشان نقل می‌کردند، سعی داشتند پیام فرهنگی خود را منتقل کنند. 

وی یادآور شد: از سوی دیگر، امام سجاد(ع) به لحاظ شرایط اجتماعی و سیاسی که داشتند، نمی‌تواستند به صورت مستقیم مبارزه کنند و به همین دلیل، ما بسیاری از پیام‌های اجتماعی و سیاسی ایشان را در ادعیه و مناجات او که در قالب کتاب «صحیفه سجادیه» وجود دارد، می‌بینیم.
 
چلونگر با اشاره به این‌که در این کتاب‌ بیش از 50 دعا وجود دارد، افزود: امام سجاد(ع) پیام‌های سیاسی، اعتقادی، اجتماعی و اخلاقی خود را در قالب دعا و مناجات بیان می‌کردند و این روش، حساسیت حاکمان را کمتر بر می‌انگیخت.

وی با بیان این‌که امام سجاد(ع) بر خلاف امامانی مانند امام صادق(ع) امکان برگزاری مجالس درس و بحث هم نداشتند، گفت: ما در تاریخ گزارشی در این باره نداریم و بنابراین جز برگزاری مراسم سوگواری و نیز مناجات و دعا راهی برای ایشان وجود نداشته‌است. 

این استاد دانشگاه در پاسخ به سوالی درباره دلیل کمبود آثار مکتوب درمورد امام سجاد(ع) گفت: متاسفانه یک باور عمومی در میان مردم شکل گرفته‌است که امام سجاد(ع) پس از واقعه عاشورا تحت تاثیر آن به طور کلی از سیاست دوری کرد و ایشان امامی انزواطلب بودند. این باور موجب شد تا کمتر به این امام پرداخته شود و حتی انعکاس امام سجاد(ع) در آثار مکتوب ما کمتر بوده‌است، در حالی که امام از مسایل اجتماعی و سیاسی کنار نرفتند اما جامعه‌ای که امام در آن زندگی می‌کردند، قابل اعتماد نبود. 

به گفته چلونگر، این باور طی سال‌های اخیر در حال اصلاح شدن است و پژوهشگران در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه سعی کرده‌اند ابعاد مختلف زندگی علمی و شخصی امام سجاد(ع) را به مردم بشناسانند. 

وی یادآور شد: در همین باره تاسیس رشته‌هایی مانند شیعه‌شناسی و تاریخ امامیه به این مساله کمک کرده‌اند، هرچند این کار با تاخیر صورت گرفته‌است. بنابراین، به تازگی مراکز دانشگاهی به این مساله وارد و کارهای آکادمیکی نیز انجام شده‌اند. 

این استاد دانشگاه در پایان سخنانش گفت: تصوری که مردم از امام حسین(ع) دارند و این که ایشان با زندگی مردم پیوند خورده‌اند موجب شده‌است بیشتر پژوهشگران روی زندگی ایشان تمرکز کنند و به افرادی مانند امام سجاد(ع) کمتر پرداخته شود. 

چلونگر اظهار امیدواری کرد تا با اصلاح باور عمومی، تدوین و انتشار آثار مکتوب درباره زندگی امام سجاد(ع) افزایش یابد.

خبرنگار: الهام عبادتی