مژگان خدابخشی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره راهکار کاهش کتاب‌های مفقودی کتابخانه‌های عمومی بیان کرد: هر کاربری که عضو کتابخانه می‌شود، همان ابتدای کار و در زمان ثبت‌نام تلفنش را تایید می‌کنیم یا اینکه بعد از ثبت‌نام همان لحطه یک کد تأیید برای کاربر می‌آید و از کاربر خواسته می‌شود کد تایید شده ارسالی را بخواند تا تلفنش به‌عنوان عضو کتابخانه ثبت شود. این روش می‌تواند دسترسی کتابخانه به کاربر را در زمان پیگیری و بازگشت کتاب‌های امانت رفته تسهیل کند.
وی با بیان اینکه گاهی پیش آمده که کاربر کتاب را بعد از دو هفته برگشت نداده و هنگامی که تماس می‌گیریم یا شماره تلفن اشتباه است یا اینکه گوشی همراهش خاموش است، ادامه داد: بهترین کار این است که برای پیگیری کتاب‌های امانت داده شده، تلفن کاربر همان ابتدای ثبت‌نام تایید شود تا بعد از امانت کتاب بتوان کاربر را پیدا کرد.
مسئول کتابخانه عمومی شهدای دهدز با بیان اینکه هر هفته یا هر دو هفته مدام سامانه امانت کتاب را چک می‌کنم، گفت: این آمارگیری و پیگیری امانت کتاب به‌طور معمول هر ماه انجام می‌شود اما من معمولاً هر هفته یا هر دوهفته سامانه امانت کتاب را چک می‌کنم و پیگیر برگشت کتاب‌های امانت رفته می‌شوم حتی اگر زمان برگشت آن فقط یک روز تاخیر داشته باشد. در مجموع پیگیری مداوم کتابداران درباره کتاب‌های امانت رفته نقش مهمی در کم شدن آثار پروازی کتابخانه‌ها دارد.
خدابخشی درباره راهکارهایی که کتابخانه‌ها می‌توانند با استفاده از آن‌ها آمار کتاب‌های مفقودی و پروازی خود را کاهش دهند، افزود: طرح تشویقی برای بازگشت کتاب‌هایی که از تاریخ برگشت آن‌ها زمان زیادی گذشته، طرح تعویض این کتاب با گل و گیاه یا دادن لوح یا نشریه به جای کتاب‌هایی که هنوز کاربران آن‌ها را برنگرداندند می‌تواند راهکارهای خوبی برای بازگشت کتاب‌های امانت رفته و برنگشته باشد؛ راهکاری که این کتابخانه نیز آن را تجربه کرده است. همچنین عضویت رایگان یا تمدید تشویقی مدت امانت کتاب‌هایی که هنوز برگردانده نشده، موجب می‌شود تعداد زیادی از کتاب‌هایی که امانت داده شده اما برنگشته، مجدد وارد کتابخانه شود.
خدابخشی با تاکید بر اینکه نمی‌توان آمار کتاب‌های مفقودی و پروازی را در کتابخانه‌های عمومی به صفر رساند بیان کرد: البته تلاش می‌کنیم اما رساندن این آمار به صفر غیرممکن است اما می‌توان با پیگیری و تماس مداوم و گذاشتن طرح‌های تشویقی یکسری از کتاب‌هایی که امانت رفته و برنگشته را به کتابخانه برگرداند.
وی درباره آمار کتاب‌های مفقودی و پروازی در دوران کرونا و مقایسه این آمار در قبل و بعد از این بیماری عنوان کرد: آمارها و پیگیری از دوستان کتابدارم نشان می‌دهد کتاب‌های مفقودی کتابخانه‌ها در دوران کرونا آمار بالایی داشتند؛ به عنوان مثال در تماس با برخی کاربران؛ اعضای کتابخانه می‌گویند کتاب را گم یا پاره کردند یا جایی است که به آن دسترسی ندارند و من از آن‌ها می‌خواهم همان کتاب را با همان ناشر و نویسنده برای کتابخانه خریداری کنند و بیاورند.
مسئول کتابخانه عمومی شهدای دهدز درباره فعالیت زیرساختی که در کتابخانه‌ها می‌تواند اعمال شود تا آمار کتاب‌های مفقودی در کتابخانه‌ها کاهش پیدا کند، گفت: برخی از کاربران عضویت سراسری و برخی از اعضای کتابخانه عضویت کتابخانه‌ای را برای ثبت‌نام در کتابخانه انتخاب می‌کنند. در عضویت کتابخانه‌ای کاربران فقط می‌توانند از کتابخانه‌ای که ثبت‌نام کرده‌اند؛ کتاب بگیرند و این عضو ممکن است با عضویت کتابخانه‌ای، از یک کتابخانه دیگر نیز کتاب دریافت کند و اثر را بازنگرداند. اما الزام و اجبار به عضویت سراسری برای همه کاربران موجب می‌شود اگر تعداد دیرکرد امانت کتاب یک عضو، زیاد باشد یا از زمان موعد بازگشت کتاب‌هایش زمان زیاد گدشته باشد یا جریمه کتاب‌هایش زیاد باشد به این عصو در کتابخانه‌های دیگر نیز کتابی امانت داده نشود و این زیرساخت نوعی حفاظت از منابع کتابخانه‌ای محسوب می‌شود.
وی درباره عضویت سراسری گفت: در نهاد کتابخانه‌های عمومی با عضویت در یک کتابخانه آن عضو و کاربر می‌تواند از تمام کتابخانه‌های شهرستان‌های دیگر نیز کتاب دریافت کند اما برای استفاده از سالن مطالعه هر کتابخانه فرد باید به‌صورت کتابخانه‌ای، عضو آن کتابخانه خاص باشد. امکان عضویت سراسری اکنون در همه کتابخانه‌های کشور و از طریق سامانه سامان برای ثبت‌نام کاربران فراهم است.
این کارشناسی ارشد مدیریت اطلاعات و دانش‌شناسی از دانشگاه علامه با پیشنهاد تعامل نزدیک نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با سازمان ثبت احوال کشور گفت: خوب است نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور از طریق تعامل با سازمان ثبت احوال کشور به اطلاعات به‌روز شده کاربران دسترسی داشته باشد تا بتواند به آدرس و تلفن تغییر یافته و به‌روز شده اعضای کتابخانه دسترسی پیدا کند و از این طریق بهتر می‌توان کتاب‌های امانت رفته شده در کتابخانه‌ها را پیگیری کرد.
خدابخشی درباره ضرورت‌های رف‌خوانی به‌صورت سالیانه گفت: یکی از مهم‌ترین دستاوردهای رف‌خوانی پیدا شدن کتاب‌های جابه‌جا شده در قفسه‌ها و آثار مفقودی در کتابخانه‌هاست. رف‌خوانی نوعی آمارگیری از کتاب‌هاست. در واقع با استفاده از رف‌خوانی می‌توان آثار کم مخاطب و کتاب‌های مستهلک و قدیمی و غیرقابل استفاده را نیز وجین و از کتابخانه خارج کرد؛ به‌عنوان مثال در کتابخانه‌هایی که به شیوه قفسه باز اداره می‌شوند، ممکن است کتاب‌های مناسب هر رده در جای خودش قرار نگرفته باشد و کتابدار با رف‌خوانی آن‌ها در جای خودش قرار بدهد.
مسئول کتابخانه شهدای دهدز با تاکید بر اینکه رف‌خوانی در کتابخانه‌های عمومی یک ضرورت است و بهتر است سالیانه انجام شود، عنوان کرد: البته رف‌خوانی که به‌صورت هماهنگ و سالیانه در همه کتابخانه‌های عمومی انجام می‌شود کمک بزرگی به نظام‌دهی کتابخانه‌ها می‌کند هرچند ممکن است بازه زمانی یک هفته‌ای که رف‌خوانی در کتابخانه‌های عمومی انجام می‌شود برای کتابدار زحمت زیادی ایجاد شود. در طول مدت رف‌خوانی کتابخانه‌های عمومی خدمات نیز ارائه می‌دهند و تعطیل نمی‌شوند.
نظر شما