سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): چند از صفحه از کتاب «دایره‌المعارف مصور تاریخ جنگ ایران و عراق» روایتی از عملیات کربلای ۵ را در خود جای داده‌اند. این کتاب کاری از جعفر شیرعلی‌نیا (نشر سایان) است و او کوشیده بر اساس مستندات موجود، جریان این نبرد و نیز نتایج آن را برای ما و دشمنان‌مان بررسی کند. او در جمع‌بندی این بخش می‌نویسد: «در پایان نبرد خونین کربلای ۵ ایران موضع برتر را داشت و توانسته بود خط دفاعی شلمچه را بشکند. پیشروی ایرانی‌ها به سمت بصره بازتاب گسترده‌ای داشت. آمریکا برای جلوگیری از شکست عراق و سقوط بصره، ناو هواپیمابر جان اف کندی را به خلیج فارس فرستاد… و شوروی هم نگرانی‌اش را از ادامه جنگ اعلام کرد و تاکید کرد جنگ باید با مذاکره تمام شود.» به عبارت دیگر، پیروزی ما در این نبرد، دوباره احتمال شکست و سقوط صدام را تقویت کرد و آن‌هایی را که برای بقای او می‌کوشیدند به تکاپو انداخت. در مجامع جهانی، بحث ختم هرچه زودتر جنگ دوباره بالا گرفت و دور تازه‌ای از فشار به ایران شروع شد. هدف‌شان این بود که راه پیروزی ایران را – به هر قیمتی که شده است – ببندند و از فروپاشی رژیم بعث عراق جلوگیری کنند.

اما اگر بخواهیم عملیات کربلای ۵ را در بستری بزرگ‌تر، یعنی سیر کلی جنگ تحمیلی ببینیم، مطالعه دو کتاب «آغاز تا پایان؛ سیری در جنگ ایران و عراق» محمد درودیان و «تنبیه متجاوز» حسین اردستانی نیز برای‌مان ضرورت پیدا می‌کنند. این دو کتاب، از تولیدات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس هستند. ناگفته نماند که این مرکز، چهل و ششمین کتاب از مجموعه کتاب‌های روزشمار جنگ ایران و عراق را نیز به عملیات کربلای ۵ اختصاص داده است. این کتاب دو جلدی است: جلد نخست «کربلای ۵؛ تلاشی دیگر برای تعیین سرنوشت جنگ» و جلد دوم «بازتاب جهانی کربلای ۵» نام دارد و در آن‌ها سیر حوادث جنگ تحمیلی – هم در جبهه خودی و هم در صحنه منطقه و مناسبات جهانی - از زمانی پنجم دی ماه ۱۳۶۵ تا پایان بهمن همان سال، به دقت و مفصل مرور می‌شود.

نبرد در شلمچه، جلوه‌های رزم رزمندگان

چند سال قبل، نویسنده و پژوهشگر دفاع مقدس، مصطفی رحیمی در گفت‌وگویی کوتاه با مجله «کتاب هفته» (شماره ۳۱۶)، ضمن بازخوانی جریان عملیات کربلای ۵ کمی از ویژگی‌های نبرد زمستانی گفت: «با وجود روحیه نامساعد رزمندگان پس از عملیات کربلای ۴، باز هم با امید پیروزی در همان منطقه عملیاتی ماندند و دو هفته بعد، عملیات کربلای ۵ را ساعت یک‌و نیم‌بامداد روز نوزدهم دی ماه ۱۳۶۵، در منطقه شلمچه آغاز کردند. منطقه شلمچه، یک نوستالژی برای رزمندگان داشت. چون یکی از محورهای اصلی آغاز تجاوز ارتش صدام به خاک ایران از سوی شلمچه آغاز بود و وقتی عراق می‌خواست به خرمشهر حمله کند، از این محور وارد عمل شد. البته عملیات‌های محدود و گسترده زیادی مانند بیت‌المقدس هم در آن‌جا اجرا شده بود. بنابراین شلمچه بار عاطفی و نوستالژیک برای رزمندگان داشت.»

البته عملیات کربلای ۵ در میان گروهی از رزمندگان ما «جیش العسره» خوانده شد. «در دوران صدر اسلام، بعضی از غزوه‌ها مانند تبوک را که با دشواری‌هایی مثل پیاده‌روی طولانی همراه بود جیش العسره، یعنی ارتش سختی‌ها می‌نامیدند. البته منطقه عملیات کربلای ۵، وسعت زیادی نداشت اما به اعتراف همه کارشناسان، سنگین‌ترین آتش توپخانه از هر دو طرف، نسبت به بعضی از عملیات‌ها در کربلای ۵ ریخته شده بود. همچنین عراقی‌ها انواع رودخانه‌ها و کانال‌ها مصنوعی و سنگرها و موانع را با تکیه بر نظریات کارشناسان مصری و اسراییلی ایجاد کرده بودند. سنگرهای هلالی شکل برای اولین بار در شلمچه احداث شدند که حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ متر طول آن‌ها بود.عراقی‌ها به صورت نیم دایره خاکریز زده بودند که ممکن بود، حتی چند گردان را در این سنگرها به محاصره خود درآورند. خاکریزهای مثلثی هم به همین شکل، به طول چند کیلومتر تعبیه شده بودند و در هر ضلع آن یک مثلث دیگر قرار داشت و تانک و تیربارهای خود را در راس آن‌ها قرار داده بودند و کاملاً بر منطقه مسلط بودند.»

اما نیروهای ما، دلیرانه و به عزم پیروزی جنگیدند و آن نبرد را به نبردی حماسی تبدیل کردند. «این موانع [که بعثی‌ها ایجاد کرده بودند] باعث شدند که از سویی، تعداد شهدای عملیات کربلای ۵ بالا رود و از سوی دیگر هم جلوه‌های رزم رزمندگان، بیشتر بروز کرد و خاطرات را جاودانه کرد. در بعضی از عملیات‌ها وقتی خط شکسته می‌شد، پس از مقابله با مقاومت عراق، خط‌ها یکی‌یکی شکسته می‌شدند و سختی آن فقط در پدافند بود. اما پیشروی در عملیات کربلای ۵ به شدت سخت بود و حتی بعضی می‌گفتند که غیرممکن است. پس از موفقیت در پیشروی در منطقه عملیاتی و در مرحله پدافند، تازه حجم آتش سنگین عراق باعث شد که عملیات، شکل دیگری پیدا کند. شاید در کربلای ۵ به همه اهداف خود نرسیدیم، چون به منظور تهدید بصره می‌خواستیم از اروند رود عبور کنیم. اما جلوه‌های رزم رزمندگان و فراز و نشیب‌های آن را نمی‌توان فراموش کرد.»