سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): به اعتقاد ناشران کتاب دانشگاهی، کتاب نخواندن دانشجویان، البته نه کتاب غیردرسی بلکه منابع درسی، به معضل تبدیل شده است. این معضل از دو منظر بررسی می‌شود ضربه به علم‌آموزی و دیگر اقتصاد نشر ناشران کتاب دانشگاهی.
تمرکز برخی استادان بر جزوه‌گویی و نادیده گرفتن کتاب به‌عنوان منبع اصلی انتقال دانش در دانشگاه، موجب شده تا به‌مرور زمان سیستم آموزشی کشور، تحت تأثیر قرار گیرد؛ به‌عبارت دیگر گویا کتاب از دایره مطالعاتی جامعه دانشگاهی حذف شده است. این موضوع همچنین در درازمدت الگوی نامناسبی است که دانشجویان را به یادگیری مباحث آموزشی خارج از چارچوب کتاب ترغیب می‌کند.
فرهاد تیمورزاده، مدیرمسئول انتشارات تیمورزاده معتقد است، در بحث تکثیر کتاب‌های غیرقانونی متأسفانه در مواردی با فقدان اطلاعات کافی حقوقی بازپرس‌ها و قضات نسبت به انواع تقلب در ترجمه یا نگارش کتاب و روش‌های متفاوت سوءاستفاده از کتاب مترجمان و ناشران صاحب سبک مواجهیم.
در سال‌های اخیر، بازار کتاب دانشگاهی با چالش‌های مختلفی به فعالیت خود ادامه داده است؛ وضعیت این آثار را در جامعه دانشگاهی چطور ارزیابی می‌کنید؟
به گمانم تقریباً همه عناوین مورد نیاز جامعه دانشگاهی در حوزه منابع مکتوب، در سال‌های اخیر به همت ناشران دانشگاهی و غالباً ناشران بخش خصوصی منتشر می‌شود؛ ازجمله تولید کتاب‌های علوم پزشکی که بار اصلی انتشار این کتاب‌ها بر دوش ناشران بخش خصوصی است و نقش ناشران دولتی نسبت به تقاضای بازار را حتی می‌توان در حد صفر ارزیابی کرد. در حوزه پزشکی به جرئت می‌توان ادعا کرد که اگر هر ناشر دولتی دانشگاهی فعالیت خود را متوقف کند، کوچک‌ترین کمبودی ایجاد نخواهد شد.
به‌عنوان یک ناشر دانشگاهی با چه دست‌اندازهایی در حرفه نشر مواجه هستید؟
تکثیر غیرقانونی یک معضل جدی است، علاوه‌براین دست و پنجه نرم کردن با سنگ‌اندازی‌های سازمان تأمین اجتماعی، سازمان امور مالیاتی، شهرداری‌ها و سازمان تعزیرات حکومتی؛ این نهادها غالباً به‌دلیل ناآشنایی با فعالیت نشر کتاب و تفسیرهای اشتباه و سلیقه‌ای همچنین رفتارهای فراقانونی چالش‌های جدی برای ناشران ایجاد می‌کنند.
علاوه‌براین به نظر می‌رسد، دخالت دولت در تنظیم بازار و حمایت از مصرف‌کننده با عرضه کاغذ دولتی و حمایت از برخی ناشران، زمینه کاهش هزینه‌های تولید ناشران حمایت‌شده و کاهش بهای پشت جلد کتاب‌های مشابه را ایجاد و اعتماد مخاطب را از ناشران حمایت‌نشده سلب می‌کند.
برای مقابله با معضل کپی کتاب‌های دانشگاهی، چه اقدامات پیشگیرانه‌ای باید انجام داد؟
معتقدم، فرهنگسازی با تولید کلیپ، تیزر و اینفوگرافی اهمیت زیادی دارد، متضمن این معنا که کپی‌برداری و تکثیرهای بدون اجازه با لطمات جبران‌ناپذیری که به لحاظ اقتصادی به هر سازمان انتشاراتی وارد می‌کند چگونه می‌تواند فعالیت ناشر را کاهش داده و یا متوقف کند به گونه‌ای دیگر کتابی نباشد تا آن را کپی کنند؛ حکایت او که بر شاخ نشسته و بن می‌برید.
علاوه‌براین اختصاص شعبه خاص بازپرسی و دادگاه برای رسیدگی به شکایات ناشران از پدیده کپی‌برداری، تکثیر غیرقانونی، انتشار تمام یا حتی صفحاتی از کتاب ناشران در فضای مجازی و سوءاستفاده از کتاب ناشران و کتاب‌سازی جدید در قالب تألیف یا اقتباس، چکیده، خلاصه، طراحی پرسش چندگزینه‌ای یا تست‌های آمادگی آزمون‌ها با همراهی واحد خاصی در پلیس فتا نیز می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد. متأسفانه در مواردی با فقدان اطلاعات کافی حقوقی بازپرس‌ها و قضات نسبت به انواع تقلب در ترجمه یا نگارش کتاب و روش‌های متفاوت سوءاستفاده از کتاب مترجمان و ناشران صاحب سبک مواجهیم.
تشکیل ستاد یا قرارگاهی متشکل از نمایندگانی از قوه قضاییه، پلیس فتا، معاونت امور فرهنگی و اداره کل حقوقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اتحادیه ناشران و کتابفروشان، انجمن‌های فرهنگی تخصصی حوزه کتاب، به‌منظور تدوین آیین‌نامه و ضوابط مقابله با انواع تکثیر و سوءاستفاده از کتاب ناشران و پیشنهاد به مجلس شورای اسلامی برای وضع مفاد تکمیلی قانون می‌تواند بازدارنده باشد.
پرونده‌ای در برخورد با متخلفان کتاب‌های خود داشتید؟
بله، اما متأسفانه روند رسیدگی در دادسرا و دادگاه بسیار کُند بود و پس از چند سال پیگیری رای صادره به‌دلیل تعلیق متهم از بازدارندگی کافی برخوردار نبود و این رفتار مجرمانه را در موارد دیگر نیز ادامه داد و می‌دهد. نکته مهم این است که از اداره کتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌توان انتظار داشت که برای بسیاری از کتاب‌های تقلبی حوزه پزشکی دانشگاهی که شناخت آن‌ها به سادگی با اعلام ناشر اصلی و از عنوان ادعایی ناشر متقلب، ممکن و میسر است، به‌صورت پیشگیرانه مجوز پیش از چاپ صادر نکند.
اما متأسفانه در این سالها از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان متولی حکومتی امر کتاب اقدام عملی مؤثری را شاهد نبودیم. هر از گاهی کمیته‌ها و کارگروه‌هایی با برگزاری جلساتی با طرح شعارهای فراوان و بی‌ثمر تشکیل شده که شاید به‌دلیل درگیر نکردن پلیس فتا و قوه قضاییه بی‌نتیجه و ابتر مانده است. حل این مسئله هم مورد علاقه مدیران فرهنگی دولت گذشته بود و هم دولت فعلی، اما مشکل اصلی در نوع رویکرد آنان به این معضل اساسی نشر کتاب‌های پُرمخاطب پزشکی و غیرپزشکی دانشگاهی است.
نظر شما