سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): محمدمهدی دزفولی، پژوهشگر و مستندساز در رونمایی «سال آخر؛ بررسی پیام‌ها و کنش‌های امام خمینی(ره) در سال پایانی حیات ایشان (1367- 1368)» گفت: درباره سیاست‌ورزی، افکار و زندگی امام خمینی(ره) کتاب‌های متعددی نوشته‌اند و تلاش کردند از زوایای مختلف شخصیت امام بحث و بررسی شده است. اما در اغلب کتاب‌ها تمرکز اصلی آن‌ها یا به قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و بررسی مسائل مختلف فقهی، سیاسی تاریخی، اجتماعی و عرفانی و ... درباره ایشان برمی‌گردد یا به سال‌های بعد از پیروزی انقلاب و نحوه رهبری ایشان از سال 1357 تا 1368؛ اما نکته‌ای که درباره بنیانگذار انقلاب اسلامی مغفول واقع شده و خیلی به آن نپرداخته‌اند، یک سال پایانی حیات ایشان است که بخش اعظم و مهمی از کنش‌های سیاسی و اجتماعی در همین یک سال رخ داده است. اهمیت بررسی و مطالعه این یک سال زمانی بیشتر می‌شود که برخی منتقدان و مخالفان امام سعی می‌کنند درباره واکنش‌های یک سال پایانی حیات امام راحل(ره) تشکیک وارد کرده و برخی از آن پیام‌ها و نوشته‌ها را به نزدیکان ایشان منتسب کنند؛ از جمله نامه عزل آیت‌الله منتظری در فروردین 1368.

او افزود: پیام‌های دیگری از جمله پذیرش قطعنامه 598، پیام منشور ورحانیت مبارز و پیام عزل آیت‌الله منتظری از قائم مقامی رهبری، در واقع تاریخی‌ترین اتفاقات را برای جمهوری اسلامی ایران رقم زده است؛ به همین دلیل، بررسی و تحلیل آنها لازم و ضروری است. اگر جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، در دوره حیات امام(ره) پایان نمی‌یافت و به بعد از حیات ایشان موکول می‌شد، مشخص نبود ایران چه سرنوشتی داشت. 

این پژوهشگر عنوان کرد: نقل قولی از مهندس مهدی بازرگان وجود دارد که گفته بود آیت‌الله خمینی، برخلاف دیگر افراد که با بالا رفتن سن محافظه‌کار می‌شوند نه تنها محافظه‌کار نمی‌شود بلکه انقلابی‌تر هم می‌شود!این نقل قول، اگر از مهندس بازرگان بوده یا نباشد، درباره امام خمینی(ره) صادق است. امام با بالا رفتن سن و نزدیک شدن به ماه‌های پایانی عمر حیات‌شان، نه تنها محافظه‌کار نشد بلکه انقلابی‌تر نیز شد و پیام‌های تاریخی صادر کرد که از حیث اهمیت و تاثیرگذاری با پیام‌های دیگرشان از سال 1357 تا 1366 تقریبا برابری می‌کند و بلکه مهمتر نیز باشد. 

محمدمهدی دزفولی گفت: آنچه امروز در تاریخ انقلاب اسلامی مشخص است متاسفانه به یک دهه نخست انقلاب چندان پرداخته نشده است. لذا احساس می‌شود بسیاری از اتفاقاتی که امروز هم مبتلا به آن هستیم از جمله شبهات و مسائل کلان به همان دهه ابتدای انقلاب اسلامی برمی‌گردد. 

او ادامه داد: احساسم بر این بود که دهه 60 به شدت دارای پرونده‌های جدی و جذاب فکری و تاریخی است که کار جدی روی آنها نشده است. در حال حاضر در تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی خیلی محدود عمل شده بر خلاف طرف مقابل که خیلی جدی به صورت دانشنامه، پرونده‌ها و نشریات فراوانی در خارج از ایران به صورت کاغذی و مجازی کار شده است. در داخل ایران اگرچه رشته تاریخ در دانشگاه فعال است اما تصور نمی‌کنم بیش از یک دو دانشگاه درباره انقلاب اسلامی و جنگ فعال باشد.

مولف کتاب «جنگ و صلح: روایتی از سال‌ های قبل و بعد از پذیرش قطع‌نامه 598» بیان کرد: من اگرچه رشته‌ام تاریخ نبود و از فضای دیگری به پژوهش در تاریخ انقلاب اسلامی روی آوردم و احساس کردم باید در این فضا کار شود. چون افرادی که در این زمینه پژوهش می‌کنند به مسائلی که نیاز هست چندان نمی‌پردازند. 

محمدمهدی دزفولی در بخش دیگری از سخنانش گفت: ‌پیامی که امام پس از عملیات مرصاد درباره منافقین دادند، برداشتم از این پیام چنین است که اگر در آن برهه بنیانگذار انقلاب اسلامی این پیام را درباره منافقین نمی‌دادند باید در پیشگاه تاریخ پاسخگو باشند. ما گروهی را داریم که آنها با دشمنان ایران همراه شدند؛ با کسی که به ایران حمله کرد و قصد تجزیه ایران را داشت و خودش فرد دیکتاتورمنشی است و این موضوع با اسناد تاریخی ثابت شده است و این افراد کنار چنین فردی به بهانه آزادی ایران رفتند و بعد از این‌که ایران قطع‌نامه را پذیرفت و یک هفته بعد از غرب و جنوب غرب به ایران حمله می‌شود و اینها با دشمن ایران همدستی و به کشور حمله می‌کنند.     

او افزود: این موضوع اکنون نزدیک 35 سال است که محل بحث است که چرا تعداد اعدام‌ها فلان بوده است و ... اگر تاریخ درست روایت نشود، چون مسائلی پیش می‌آید که شما نمی‌توانید بگوید ما گروهی داشتیم که با دشمن ایران همراه شدند و در حساس‌ترین مقطع قصد ضربه زدن به ایران داشند و عده‌ای از آنها دادگاهی شدند و حکمی برایشان صادر شد که آیا بر سر موضع هستند یا نه؟ کسانی که بر سر موضع بودند اعدام شدند. به نظرم این موضوع یکی از مقاطع مهم تاریخ انقلاب اسلامی است و امام خمینی(ره) در زمان درستی پیام را صادر کردند. 
                                                  

حجت‌الاسلام علی ذوعلم در بخش دیگری از این رونمایی گفت: به نظرم پیام‌های امام در سال پایانی حیاتش به یک نیاز جدی ما در آینده پاسخ می‌دهد و آن تمایز بین اسلام ناب محمدی و اسلام آمریکایی است. آنچه که در یک سال اخیر شاهدش هستیم در قالب انتقاد، هجمه و تهمت به رهبر معظم انقلاب اسلامی یک جریانی را اره انداختند که البته تنها مخاطبش حضرت آقا نیست بلکه حضرت امام(ره) است نه به خاطر شخص امام بل برای اسلام ایشان است. بنابراین از این زاویه که به کتاب نگاه کنیم رردر مقابل جبهه ضد انقلاب خصوصیات و وجوه ممیزه بین اسلام ناب و اسلام سیاسی و اسلام امام را با یک اسلام متحجر، سازشگر و اسلام آمریکایی روشن کنیم. 

او افزود: به نظر منشور روحانیت هنوز جای کار دارد به طوری که تصور می‌کنم حتی در حوزه علمیه هم به خوبی خوانده نشده است. جالب است که هنوز میان اسلام ناب و اسلام متحجر و اسلام تجددزده درگیر هستیم. در همه سطوح این درگیری وجود دارد از سطوح فرهنگی، سیاسی و ... 

این روحانی در بخش دیگری از سخنانش عنوان کرد: به نظرم دو پیام امام در این کتاب جایش خالی است؛ نخست پیام دوم آذر سال 67 امام به بسیج که در آنجا ترسیمی از رسالت بسیج ارائه می‌دهند که نگاه ما به بسیج فراتر از یک نگاه امنیتی و داخلی و نظامی است در واقع یک نگاه فکری و پیشبرنده است در پی ایجاد یک نظم جدید در جهان. 

حجت‌الاسلام ذوعلم گفت: پیامی که در پاسخ به آیت‌الله مشکینی دادند و درباره حذف شرط مرجعیت بالفعل از رهبری. این پیام از این منظر مهم بود که امام تاکید کردند دو عنصر در مشروعیت رهبری نقش دارد؛ یکی برخورداری از شرط اجتهاد، عدالت و توانمندی که در واقع خبرگان باید تشخیص بدهد و دیگری پذیرش مردم. امام در این پیام می‌گویند وقتی چنین فردی به عنوان نماینده مردم انتخاب می‌شود، قهرا دارای ولایت خواهد بود. این موضوع بحث مهمی را درباره آینده ما ترسیم و نقش مردم را به عنوان عنصر مشروعیت نظام دینی تثبیت کرد که اساسا نظام ولایت فقیه جز بر بستر مردم‌سالاری نمی‌تواند شکل بگیرد.