به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از واشنگتن پست، در اکتبر سال جاری، انتشارات مریام-وبستر با زبانی طناز و تبلیغاتی ویدیویی منتشر کرد که گویی محصولی فناورانه را معرفی می‌کرد: «مدلی زبانی قدرتمند که نحوه ارتباط شما را برای همیشه تغییر خواهد داد.» اما در پایان، راوی با نیشخندی افزود: «هوش مصنوعی وجود دارد، و هوش واقعی نیز همین‌طور.» اشاره او نه به ابزاری دیجیتال، بلکه به کتابی بود با جلد قرمزِ آشنا — دوازدهمین ویرایش واژه‌نامه کالجی مریام-وبستر، نخستین ویرایش تازه در بیش از بیست سال گذشته.

«استفان فتسیس»، روزنامه‌نگار و نویسنده آثار پژوهشی درباره زبان و بازی‌های واژگانی، در کتاب خود با عنوان خلاصه‌نشده ( Unabridged) از دل همین تضاد سخن می‌گوید: واژه‌نامه، به‌عنوان نهادی برآمده از قرن نوزدهم، چگونه می‌تواند در جهان پرشتاب قرن بیست‌ویکم به حیات خود ادامه دهد؟ اثر او فراتر از گزارشی درباره یک ناشر، در واقع مرثیه‌ای عاشقانه برای واژه، معنا و زیست زبان است.

فتسیس در روایت خود وارد ساختمان قدیمی مریام-وبستر در اسپرینگفیلدِ ماساچوست می‌شود؛ بنایی که به گفته او «با پله‌های چوبی جیرجیرکنان، دیوارهای سبز درمانگاهی و درهای چوبی قدیمی، هنوز در گذشته نفس می‌کشد.» در طبقه دوم این ساختمان، مخزنی نگهداری می‌شود که شامل ۱۶ میلیون برگه سه‌درپنج اینچی است و بر هر یک از آنها نمونه‌ای از کاربرد واقعی یک واژه ثبت شده است. فتسیس این مجموعه را بزرگ‌ترین و دقیق‌ترین بایگانی زبان انگلیسی آمریکایی می‌نامد؛ آرشیوی از زندگی روزمره، از گفتار مردم کوچه و خیابان تا نثر سیاستمداران و نویسندگان.

در این مکان، هر واژه پیش از آنکه رسمیت یابد، در گذر زمان آزموده می‌شود. ویراستاران منتظر می‌مانند تا دریابند آیا واژه‌ای صرفاً زاده لحظه‌ای فرهنگی است یا به‌راستی در زبان زیسته مردم جای گرفته است. اگر ماندگار باشد، آنگاه با گفت‌وگویی جمعی و سنجشی دقیق از معنا، و با نوعی وسواس اخلاقی، تعریف آن تدوین می‌شود. فتسیس در توصیف این روند، واژه‌نگاری را نه صرفاً کاری فنی، بلکه کنشی اخلاقی می‌داند؛ نوعی پایبندی به واقعیت زبان، بی‌آنکه گرفتار سیاست یا هیجان زمانه شود.

کاربران امروز به‌جای انتظار برای تعریفی دقیق، به نخستین نتیجه جست‌وجوی گوگل یا به «احساس درستی» خود تکیه می‌کنند. اینترنت به ما آموخته است که دانستن سطحی کافی است؛ سرعت بر دقت می‌چربد و تقریب جایگزین یقین شده است. فتسیس با زبانی آرام و اندوهگین از این دگرگونی سخن می‌گوید: واژه‌نامه، آن مخزن خاموش معنا، اکنون در جهانی زندگی می‌کند که دیگر مجالی برای تأمل ندارد.

در پایان، منتقد ادبی «دنیس دانکن» استاد ادبیات دانشگاه لندن در نقد خود بر این اثر تاکید می‌کند که فتسیس در حقیقت در حال نگارش مرثیه‌ای برای مفهوم «دانش» است؛ دانشی که روزگاری با دقت، تعهد و وقار همراه بود. دانکن خواننده را به یاد پرسش مشهور تی. اس. الیوت می‌اندازد: «کجاست دانشی که در میان انبوه اطلاعات گم شده است؟»