سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - سایه برین: اینکه انسان با فعالیت‌های خود به طبیعت، جانوران و گیاهان آسیب می‌رساند، امری بدیهی و اثبات‌شده است. اقداماتی نظیر توسعه صنعت، ساخت کارخانه‌ها، حفاری‌های بی‌رویه، از بین بردن پوشش گیاهی و خرابکاری‌هایی نظیر راه‌انداختن آتش‌سوزی، سیل و دست‌کاری‌هایی که منجر به زلزله می‌شوند و بی‌شمار فعالیت‌های دیگر، اقداماتی هستند که همه می‌دانند برای طبیعت و حتی انسان‌ها بسیار آسیب‌زا هستند اما خودخواهی بشر باعث می‌شود که این فعالیت‌ها ادامه داشته باشند. ماجرا زمانی پیچیده می‌شود که انسان در حال انجام اقداماتی باشد که نداند چه آسیب‌های فراوانی را به دنبال دارد؛ اقداماتی که ممکن است از جانب افرادی که دوست‌دار محیط‌زیست یا طرفدار آن هستند هم به وقوع بپیوندد.

آگاهی از نتایج سوء این اقدامات هیچ راهکار دیگری به جز آموزش صحیح و روشن‌گری ندارد. چه زمانی برای آموزش بهتر از دوران کودکی است که ذهن کنجکاو و فعال انسان در حال تکامل است و هرچه که یاد بگیرد نهادینه خواهد شد؟ گوکچه گوکچیر، نویسنده کتاب «معمای آتش‌بازی» در پایان اثر خود نوشته است که در کودکی علاقه‌مند به تماشای آتش‌بازی بوده و از به وقوع پیوستن آن دچار هیجان می‌شده است اما بعد که فهمیده آتش‌بازی چه تاثیرات سوئی برای طبیعت و به خصوص جانوران دارد، تصمیم گرفته که این کار را در قالب نگارش یک کتاب به کودکان آموزش دهد.

«معمای آتش‌بازی» داستان محله‌ای را روایت می‌کند که در آن همه چیز خوب و آرام است و کودکان محل بازی می‌کنند و شاد و خوشحال هستند. یک روز که در کنار خانواده مشغول غذا خوردن هستند، صدای وحشتناکی می‌شنوند و تعجب می‌کنند. خانواده‌ها توضیح می‌دهند که این صدای آتش‌بازی است؛ همچنین می‌گویند که انسان‌ها در مواقع مختلف، چه در اعیاد همگانی و چه در مراسمی که برای هر کدامشان مهم است، آتش‌بازی می‌کنند تا هیجان مراسم خود را بالا ببرند. سپس بچه‌ها با اینکه ابتدا از صدا ترسیده بودند، می‌توانند از تماشای آتش‌بازی لذت ببرند.

در فصل‌های بعدی کتاب، وارد دنیای حیوانات آن محله می‌شویم که آسیب‌های جبران‌ناپذیری دیده‌اند. مثلاً یک مرغ دریایی بر اثر ترس، تعادل خود را در پرواز از دست داده و بالش شکسته است. این حیوانات با کودکان ارتباط می‌گیرند و از آن‌ها می‌خواهند که به پدر و مادر خود آموزش دهند که آتش‌بازی بسیار اقدام بدی برای آن‌هاست و باید آن را ترک کنند.

از نقاط قوت کتاب «معمای آتش‌بازی» این است که با ذکر نکات علمی زیاد، حوصله مخاطب خود را سر نمی‌برد. درواقع اینگونه نیست که مثلاً مرغ دریایی شروع به گفتن مضرات آتش‌بازی کند به‌گونه‌ای که کودکان دیگر تمایلی به خواندن ادامه کتاب نداشته باشند. تنها در انتهای کتاب، یک صفحه و نیم و به زبان ساده و روان، به مشکلات آتش‌بازی اشاره شده است که بخشی از آن را می‌خوانید: «پرنده‌ها در آسمان به هم می‌خورند و مجروح می‌شوند. صدای مهیب و ترسناک آتش‌بازی برای انسان‌ها به‌خصوص بچه‌ها موجب مشکلات شنوایی می‌شود. حیوانات وحشی می‌ترسند و ناچارند خانه‌هایشان یا بچه‌هایشان را ترک کنند.»

از جمله مصادیق توجه مولف به اینکه ذکر نکات علمی در این کتاب حوصله‌سربر نباشد، می‌توان به قسمتی اشاره کرد که مرغ دریایی با یکی از بچه‌ها ارتباط گرفته و مشغول قانع کردن اوست که این اقدام ضرر دارد. «مرغ دریایی برای مدتی طولانی از ضررهای آتش‌بازی گفت. اِج خیلی ناراحت شده بود؛ نگو نمایشی که همه با هیجان آن را تماشا می‌کردند، تاثیرات بدی داشته است.» شاید اگر توضیحات طولانی مرغ دریایی در این قسمت عنوان می‌شد، مطالعه ادامه کتاب برای کودکان جالب نبود.

در بخشی دیگر از کتاب «معمای آتش‌بازی» می‌خوانیم: «همگی هم‌زمان به ستاره‌های رنگارنگی که در آسمان، بوم‌بوم می‌ترکیدند نگاه کردند. خیلی نتوانستند نگاه کنند، چون شدت نور در تاریکی آنقدر زیاد بود که چشم‌هایشان را اذیت می‌کرد. همان موقع پرنده‌هایی را دیدند که هنگام پرواز در آسمان، از ترس، به هم می‌خوردند. گربه‌ها و سگ‌ها هم با هول و وحشت فرار می‌کردند؛ بعضی سگ‌ها در خانه ناله می‌کردند و بعضی دیگر هم مدام پارس می‌کردند. کبوتر وقتی پرنده‌هایی را دید که به هم می‌خوردند و می‌افتادند، طاقت نیاورد و سرش را پایین انداخت. واقعاً صحنه خیلی غم‌انگیزی بود.»

«معمای آتش‌بازی» را نازلی خلیلی‌صفا ترجمه کرده و نشر برکه آن را با قیمت ۹۸ هزارتومان در دسترس علاقه‌مندان قرار داده است.