سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): در روزگاری که دغدغه‌های اقتصادی و مسائل شهری بخش بزرگی از فضای تصمیم‌گیری نهادهای شهری را به خود اختصاص داده، کمتر مجالی برای پرداختن به موضوعات فرهنگی، از جمله کتابوکتابخوانی باقی می‌ماند. با این حال، نقش نهادهایی همچون شورای شهر در سیاست‌گذاری و حمایت از فرهنگ کتاب، اگرچه کمتر دیده می‌شود، اما اهمیتی انکارناپذیر دارد.
تجربه شهرهای موفق در عرصه فرهنگی نشان می‌دهد که ترویج کتابخوانی و حمایت از زیرساخت‌های مرتبط با آن، صرفاً به فعالیت نهادهای فرهنگی محدود نمی‌شود و شوراهای شهر نیز می‌توانند نقش مؤثری در این مسیر ایفا کنند.
در این گزارش، به بررسی اقدامات، مصوبات و چالش‌های مرتبط با مسئله کتاب در شورای شهر می‌پردازیم و نگاهی داریم به این پرسش که آیا دغدغه کتابخوانی در نهادهای شهری کرمان جدی گرفته می‌شود یا همچنان در حاشیه باقی مانده و به بیانی دیگر، وعده‌ها کاغذی می‌مانند یا عملی می‌شوند؟
ترویج کتابوکتابخوانی در نهادهای شهری به مجموعه‌ای از اقدامات و برنامه‌ها اشاره دارد که توسط شهرداری‌ها و سایر نهادهای مرتبط در یک شهر برای افزایش علاقه و مشارکت شهروندان در فعالیت‌های کتابخوانی انجام می‌شود.
با بررسی وب‌سایت شورای شهر کرمان دریافتیم که مصوبات شورای شهر در حوزه کتاب و کتابخوانی به اهدای چند جایزه برای مسابقات کتابخوانی خلاصه می‌شود.
بحث ترویج کتاب‌و کتابخوانی در مصوبات شورا جایگاهی ویژه و یا حتی معمولی هم نداشت و شاید بتوان گفت این تعداد مصوبه در زمینه ترویج کتابوکتابخوانی برای شهری همانند کرمان قابل قبول نیست.
سهم شورای شهر از ترویج کتاب؛ بودجه‌ای که هر سال به کتابخانه ملی می‌رسد
رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر کرمان در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا با شرح فعالیت‌ها و مصوبات کتاب‌محور مدیریت شهری کرمان گفت: تاکنون مسابقات کتابخوانی زیادی برای مردم در سطح شهر برگزار کردیم و طبق مصوبه هر ساله مبلغی را برای ترویج کتابوکتابخوانی به کتابخانه ملی اختصاص می‌دهیم.
محمود بابایی افزود: با همکاری سازمان زیبا سازی شهرداری در عید نوروز از المان‌های کتاب در سطح شهر استفاده کردیم.
وی با بیان اینکه یکی از طرح‌های ما در آینده در شورای شهر معرفی کتاب در بیلبوردهای شهری است، تصریح کرد: این طرح شامل معرفی کتاب‌هایی در زمینه سبک زندگی و به تناسب آن مفاخر و آثار برجسته نویسنده‌های کرمانی خواهد بود؛ عکس و یا نقاشی کتاب و نویسنده همچنین شرح مختصری از کتاب برای معرفی نوشته خواهد شد.
بابایی با اشاره به برنامه های ثابت فرهنگی و هنری در میدان تاریخی ارگ شهر کرمان گفت: یکی از جدی‌ترین بحث‌ها در این زمینه معرفی کتاب، نشست‌های کتاب و غرفه‌های دائمی فروش کتاب در مراسم و رویدادهای این میدان است.
به گفته‌ی وی، المان آرش کمانگیر، یک المان دیگر برگرفته از ادبیات و اسطوره‌های کهن، بزودی در سطح شهر کرمان رونمایی خواهد شد و یک طرح در راستای معرفی هوشنگ مرادی کرمانی به نسل جدید نیز داریم که در دست بررسی است.
وی از همه فرهیختگان و صاحب‌نظران دعوت کرد تا در انتخاب اسامی کتاب‌ها و المان‌های کتابی شهر کرمان پیشنهادات خود را به دفتر شورای شهر کرمان ارائه دهند.
طرح «گذر کتاب» در معابر شهری اجرا می‌شود
معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری کرمان هم گفت: طرح «گذر کتاب» در دستور کار معاونت فرهنگی شهرداری و شورای شهر است که به معرفی کتاب‌ها در معابر شهری و بیلبوردها می‌پردازد. این طرح شامل ماکت کتاب، نقاشی، تصویر نویسنده و همچنین بارکد اطلاعات کامل کتاب است که به نمایش گذاشته خواهد شد.
سید مرتضی حسینی افزود: شهرداری کرمان، متصدی سه کتابخانه در کرمان شامل دو کتابخانه در فرهنگسراها و یک کتابخانه مستقل است، به طوری‌که هم در کتابخانه‌ها و هم در فرهنگسراها برنامه‌های کتابخوانی و مسابقات کتابخوانی به تداوم برگزار می‌شود و مسابقه کتابخوانی بانوان در زمینه حجاب و عفاف با هدف ارتقا باور ها و ارزش ها در دستور کار است.
حسینی با اشاره به همکاری مشترک شورای شهر و شهرداری تصریح کرد: ما در مجموعه معاونت شهرداری با کمیسیون فرهنگی شورای شهر در ارتباط هستیم هر کاری که انجام می‌دهیم طبق مصوبه شورا و مصوبات شورا ها طبق پیشنهادات ما هستند و به نوعی ارتباط مستقیم وجود دارد.
به گفته‌ی وی، مصوباتی در زمینه مسابقات کتابخوانی در شورای شهر داشتیم.
وی در پاسخ به سوال خبرنگار ایبنا مبنی بر تعداد کم مصوبات شورای شهر در زمینه ترویج کتابوکتابخوانی گفت: سعی می‌کنیم در سال جدید پیشنهادات بیشتری به سمت شورا ها ببریم و شاید طی یک سال گذشته کم کاری از سوی ما بوده و پیشنهادات کمتری در زمینه فرهنگی و مشخصاً ترویج کتاب به شورای‌شهر رسیده است.
معاون فرهنگی شهردار کرمان گفت: شهرداری ظرفیت‌های فرهنگی زیادی دارد، برنامه داریم از این ظرفیت‌ها در جهت ترویج کتاب و کتابخوانی استفاده کنیم.
حسینی با بیان اینکه برنامه داریم در برنامه‌های شهرداری طرح‌های تخفیفی کتاب، نمایشگاه‌های کتاب و مسابقات کتاب را افزایش دهیم، گفت: نقش کتاب در تعالیم فرهنگی تاکید شده ما و همه دستگاه‌ها وظیفه دارند مقابل آسیب جدی فضای مجازی فرهنگ اصیل کتاب کاغذی را ترویج دهیم.
مردم در زمینه ترویج فرهنگ کتاب مطالبه‌گر باشند
سلمان جهرمی، پژوهشگر حوزه شهری و فعال حوزه کتاب نیز در این زمینه به خبرنگار ایبنا گفت: متولی اصلی ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی اداره کل ارشاد است، مهم است که بدانیم ارشاد چه روابطی را در راستای ترویج فرهنگ کتابخوانی با شورای شهر تدوین کرده است.
وی افزود: یکی از قسمت‌ها و متولیان مهم و موثر هر شهر، شهرداری‌های آن شهر هستند که از نظر مالی هم از ارشاد وضعیت بهتری دارند و هم امکانات بهتری همانند فرهنگسراها و خانه‌های شهروند و … در سطح شهر دارند.
این فعال حوزه کتاب با بیان اینکه در شورای شهر کلی مصوبه درباره پارک‌ها و آسفالت دارند، گفت: چون هر روز تعداد زیادی برای پیگیری موضوع آسفالت در شورای شهر هستند و در این زمینه مطالبه‌گری می‌کنند؛ همچنین در زمینه فضای سبز هم مردم محله به شهرداری و شورای شهر مراجعه می‌کنند و مطالبات گروهی خود را به آنجا می‌برند.
جهرمی خاطرنشان کرد: اما درباره کتاب و کتابخوانی تنها سه مصوبه بود، چند نفر از مردم خودجوش به شورای شهر مراجعه می‌کنند و پیگیر موضوع کتاب و کتابخوانی می‌شوند، وقتی مطالبه از سوی مردم زیاد شود، نهادهای دولتی و حکومتی هم بیشتر توجه می‌کنند.
وی با اشاره به تاثیر نهادهای دولتی در ترویج کتاب گفت: نهادهای دولتی تنها نقش مهمی در فراهم آوردن زیرساخت‌ها در زمینه فرهنگ دارند در حالیکه نهادهای اجتماعی کمک زیادی در جهت ارتقا فرهنگ انجام می‌دهند آنها دغدغه‌مندانه، خلاقانه و دلسوز آن امور فرهنگی را پیش می‌برند.
جهرمی با با بیان اینکه در ایام عزاداری و محرم در سطح شهر موکب‌های پذیرایی خیلی زیاد هستند، تاکید کرد: این موضوع به نوعی پر رنگ است و آنقدر ما به نذری و پذیرایی از عزاداران می‌پردازیم که اگر کسی واقعاً با تفکرات ما آشنا نباشد موضوع را به طور کلی اشتباه برداشت خواهد کرد.
این فعال اجتماعی خاطرنشان کرد: یک پیشنهاد به شورای شهر ارائه دادم و آنها قول پیگیری دادند که در ماه محرم موکب کتاب در سطح شهر داشته باشیم تا کتاب‌های آیینی با موضوع عاشورا و … همراه با تخفیف عرضه شود؛ همچنین در کنار فروش کتاب میزهایی برای مشاوره باشد که درباره موضوع خاص و یا کتاب خاص توضیحاتی ارائه شود.
وی پرداختن به این موضوع را ارزشمند دانست و گفت: مطالبه رسانه‌ها در این زمینه کمک زیادی به توجه بیشتر و پرداختن شهرداری و شورای شهر، به موضوع ترویج کتاب خواهد کرد.
نقش فراموش‌شده شورای شهر در ترویج کتابخوانی؛ کتاب بخشی از هویت شهری است، نه یک کالای فانتزی
فرنوش حمیدپور، جامعه‌شناس و مدیرعامل موسسه جامعه‌نگاران برنا در کرمان نیز با تاکید بر نقش نهادهای شهری در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی گفت: کتاب و کتابخوانی نباید تنها در قالب چند مصوبه و نمایشگاه نمادین باقی بماند، بلکه باید به بخشی از زندگی شهری و سیاست‌گذاری‌های بلندمدت فرهنگی تبدیل شود.
این فعال حوزه شهری که دانش‌آموخته دکتری جامعه‌شناسی است، بر لزوم توجه جدی نهادهای شهری به مقوله کتابخوانی تاکید دارد.
او در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، نقش نهادهایی چون شورای شهر را نه صرفاً اجرایی و عمرانی، بلکه تسهیلگر و واسطه‌ای میان سبک زندگی شهری و نیازهای فرهنگی شهروندان می‌داند: نهادهای شهری مانند شورای شهر باید نقش تسهیلگر و واسطه‌ای ایفا کنند تا کیفیت زندگی شهری را ارتقا دهند.
به گفته‌ی وی، این نهادها می‌توانند پل ارتباطی میان زیست بومی و زیست مدرن امروز باشند.
حمیدپور با انتقاد از نگاه نمادین به مسئله کتاب تصریح کرد: وقتی درباره کتاب حرف می‌زنیم، نباید تنها به نمایشگاه‌ها، بن تخفیف یا بازدیدهای رسمی اکتفا کنیم.
او معتقد است که این اقدامات موقت هستند و تأثیر ماندگاری ندارند؛ مشکل این است که کتاب به عنوان یک کالای ضروری در زندگی شهری پذیرفته نشده است.
وی با بیان اینکه سیاست‌گذاری فرهنگی باید با مشارکت جامعه محلی و بر پایه نیازهای واقعی شهروندان انجام شود، گفت: ما نیازمند برنامه‌هایی هستیم که از دل شهروندان بجوشد، نه برنامه‌هایی از بالا به پایین.
وی تصریح کرد: کتابخوانی یک پروژه نیست؛ یک روند، یک الگوی فرهنگی بلندمدت است.
مدیرعامل جامعه‌نگاران برنا با اشاره به اینکه زیرساخت‌های فرهنگی در بسیاری از شهرها مغفول مانده است، افزود: ما چقدر در محله‌ها کافه‌کتاب داریم، چقدر شوراها برای راه‌اندازی پاتوق‌های کتاب همکاری می‌کنند و چقدر فرهنگ کتاب در طراحی شهری دیده شده؟
او با اشاره به تجربه کشورهایی با سرانه مطالعه بالا گفت: در هیچ جامعه‌ای کتابخوانی به‌صورت ذاتی شکل نگرفته؛ این فرهنگ با سیاست‌گذاری مداوم، حمایت‌های شهری و آوردن کتاب به فضای عمومی ساخته شده است.
حمیدپور پیشنهاداتی چون حمایت از نویسندگان بومی، برگزاری رویدادهای کتاب‌محور، ترویج کافه‌کتاب‌ها، ایجاد ایستگاه‌های پایدار مطالعه، و تدوین سیاست‌های فرهنگی واقعی و مشارکتی را از جمله اقداماتی دانست که شوراهای شهر می‌توانند برای توسعه فرهنگ کتابخوانی در پیش بگیرند.
نظر شما