به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اصفهان، شهر کتاب بهاراصفهان همزمان با بزرگداشت روز فردوسی میزبان علاقه‌مندان به این حماسه‌سرای بزرگ در برنامه‌ای با عنوان «شاهنامه و جهان امروز ما» بود.

برنامه با شعری از فردوسی توسط محمد کراچیان آغاز شد. کراچیان، استاد دانشگاه، نقال و پژوهشگر شاهنامه؛ حکیم ابوالقاسم فردوسی را بزرگترین سراینده تاریخ بشری معرفی کرد و گفت: او کسی است که کتاب گران‌بهایی را برجای گذاشته که در فضایی که در آن بشر نفس می‌کشد، بی‌مانند است و نمونه‌ای برای آن نیست. آنهایی که مدعی داشتن آثار کهن تاریخی هستند، اقرار می‌کنند که شاهنامه اثری بی نظیر است.

در ادامه مجتبی حسینی عاشق‌آبادی فردوسی‌پژوه و استاد دانشگاه با طرح این سوال که شاهنامه در امروز به چه کار می‌آید، سخنان خود را آغاز کرد.

اهمیت درست‌خوانی شاهنامه و ارتباطات آن

او به اهمیت درست خوانی شاهنامه اشاره کرد و افزود: زمانی که صحبت از درست خوانی شاهنامه می‌شود، بخشی از آن به خواندن صحیح واژگان آن مربوط است گرچه شاهنامه چیزی فراتر از واژگان است، به بیان روشن‌تر درست خوانی شاهنامه یعنی چگونه می‌توانیم با شاهنامه ارتباط برقرار کنیم.

حسینی عاشق آبادی خواندن شاهنامه را بسته به رویکرد افراد متفاوت دانست و بیان کرد: بعضی اوقات شاهنامه را برای دوستان یا دورهمی‌ها می‌خوانیم و در برخی موارد از شاهنامه برای اجرا بهره می‌بریم بنابراین خواندن آن بسیار متفاوت است.

او انتخاب متون تصحیح شده شاهنامه را مهمترین پیش زمینه درست خوانی این کتاب عنوان کرد و گفت: نسخه دکتر کزازی و دکتر خالقی مطلق دو نسخه قابل استناد است، اگرچه نسخه خالقی مطلق کامل نیست و فاصله زمانی بسیاری با دوران زیست فردوسی دارد ضمن اینکه توسط فردی نوشته شده که اهل خراسان نیست.

او ادامه داد: بنابراین برای خواندن درست شاهنامه باید علائم و نکته‌های نگارشی، استفاده از رسم الخط برای کمک به روان خوانی و اعراب‌گذاری رعایت شود.

این فردوسی پژوه به تصحیح شاهنامه توسط فریدون جنیدی اشاره کرد و گفت: جنیدی با دیدگاه خود، نزدیک به ۳۰ سال برای تصحیح شاهنامه وقت صرف کرد در حالیکه بخشی از ابیات را حذف کرده است، این اثر نسخه‌ای است که با دیدگاه خود به ما نشان می‌دهد کدام متن مربوط به شاهنامه بوده و کدام نیست.

او تصحیح دکتر بهفر را کامل‌ترین نسخه برای شاهنامه عنوان کرد و ادامه داد: در این کتاب واژگان به جای اینکه دیباچه‌ای عظیم داشته باشد، هر شعر به تناسب خودش در کتاب قرار گرفته است.

حسینی عاشق آبادی نسخه استاد دبیرسیاقی، نسخه تک جلدی مسکو و شرح دکتر بهفر را بهترین نسخه‌های نگاشته شده شاهنامه معرفی کرد.

کراچیان در ادامه صحبت‌ها به تمرکز حکیم فردوسی بر کلمات و واژگان اشاره کرد و گفت: فردوسی خداوندگار سخن است، در انتخاب واژه بسیار حساس بوده است، به طور مثال در حکایت کیومرث در جای به سر گذاشتن دیهیم توسط او اشاره دارد، در حالیکه در حکایت هوشنگ از تاج به جای دیهیم استفاده می کند، این راه و رسم ادامه پیدا می کند تا در نهایت آیین تاجداری به جمشید می‌رسد.

تطبیق ابیات شاهنامه با فرایند زندگی بشر

او با اشاره به تطبیق ابیات شاهنامه با فرایند زندگی بشر در کره زمین، افزود: شاهنامه نقد گذشتگان و شرح دلاوری‌ها نیست، شاهنامه نسخه اصلی ابدی و اذلی ملتی است که جهان‌بینی ویژه خود را دارد.

او به خواندن متفاوت شاهنامه اشاره کرد و گفت: همه جای شاهنامه حماسه نیست، مرگ، درد، جنگ و نبرد و پشیمانی و هر مفهومی که با انسان در ارتباط باشد در شاهنامه وجود دارد.

کراچیان با تاکید بر خواندن شاهنامه، گفت: اگر به جای ایران فردوسی در کشور دیگری بود، ما خیلی بیشتر او را می‌شناختیم و حتی عکس او را در سر در خانه قرار می‌دادیم.

او فردوسی را زنده کننده زبان فارسی دانست و گفت: او زبانی را زنده کرد که هویت نبود بلکه یک ماهیت بود، فردوسی زبان فارسی را به عنوان زبان مبارزه معرفی کرد، آن هم در زمانیکه زبان تازی‌ها و ترک‌ها در بسیاری از کشورها غالب شده بود. به عبارتی اگر او نبود دیگر زبان فارسی وجود نداشت.

این استاد دانشگاه، با اشاره به زبان شاهنامه، گفت: در تمام جهان تنها کتابی که به زبان مادری خوانده می‌شود شاهنامه است، فردوسی تنها شاعری است که نقشه راه انسان بودن را نه به ایرانیان بلکه به تمام جهان نشان داد.

کراچیان با طرح این سوال که «چرا باید شاهنامه بخوانیم؟» از حاضران خواست تا در گفت‌وگو مشارکت کنند، یک نفر از حاضران گفت اگر شاهنامه نخوانیم از فرهنگ خودمان چیزی نمی فهمیم، دیگری گفت زمانی که شاهنامه نمی‌خوانی چیزی نمی‌دانی اما وقتی شاهنامه می‌خوانی دردمند می‌شوی؛ دیگری شاهنامه را هویت ایرانیان معرفی کرد و معتقد است اگر بخواهند هویت ایران را بگیرند آن هویت به یقین شاهنامه است. دیگری شاهنامه را بستر زندگی ایرانیان معرفی کرد که باید به آن عشق ورزید.

این بار نوبت کراچیان است که صحبت کند. او به اشعار میرزاده عشقی روشن فکر مدرن و نوشته‌های خالقی مطلق در ستایش فردوسی اشاره کرد و ادامه داد: با این وجود چرا برخی شاعران سر مخالفت با او را دارند، بارها در کلاس درس تکرار کردم که تمام شاعران پیش و پس از حکیم فردوسی را اگر در یک کفه ترازو قرار دهیم به یقین فردوسی در کفه دیگر ترازو قرار می‌گیرد.

این استاد دانشگاه افزود: بسیاری از شاعران در سفره هنر و فرهنگ او نشسته و وام دار فردوسی هستند، علاوه بر اینکه افرادی که فردوسی را نکوهش می‌کنند نیز با به کارگیری نامش او را ستایش می‌کنند.

او با مقایسه دیگرشاعران با فردوسی، گفت: فردوسی انسان را با هستی و چیستی روبرو می‌کند، شاهنامه خوان گسترده و بی‌پایانی است که هرکسی به نوبه خود می‌تواند از آن بهره‌مند شود. کیومرث، رستم، زال و سام و …بر اساس انسانیت عمل می‌کنند، به طورکلی مدرن ترین نگاه به انسان را می‌توان در شاهنامه پیدا کرد. فردوسی در جغرافیای خود جهانی را ساخت که از باد و باران گزند نمی‌بیند.

او همچنین با اشاره به کتاب عطاالله مهاجرانی گفت: مهاجرانی معتقد است شناخت فردوسی کارهر کسی نیست، فردوسی شناخت نمی‌خواهد بلکه دلدادگی و همدم می‌خواهد، حتی در کتاب آمده زمانیکه با شاهنامه رفاقت کردم دیدم چیزی به من می‌دهد که بسیار متفاوت ازچیزی است که به من داده شده است.

او ادامه داد: شاهنامه کتاب سختی نیست، اگر شاهنامه نخوانیم فرهنگ را با هزار عنوان از ما می‌گیرند، ستیز با شاهنامه ستیز با خرد و انسانیت است.