به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ در ابتدای این جلسه، مجری برنامه گفت: جلسه دوشنبه‌های کتاب با هدف کتاب و کتابخوانی، با رونمایی از تازه‌های نشر به همت معاونت اجتماعی و فرهنگی دانشجویی دانشگاه پیام‌نور و خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار می‌شود.

وی افزود: البته نامگذاری دوشنبه به معنای این نیست که هر دوشنبه این رویداد برگزار خواهد شد، بلکه برگزاری این برنامه هر بار با اطلاع قبلی همراه خواهد بود.

در ابتدای جلسه به سوابق علمی و روزمه علی فتحی آشتیانی، سرویراستار و گردآورنده اثر اشاره شد.

صفارنیا دیگر سخنران این جلسه گفت: با علی آشتیانی سابقه دوستی ۴۰ ساله دارم، کتاب حاضر، اثر ارزشمندی است که دانشگاه تهران آن را در سرفصل دروس دانشجویان مقطع دکتری قرار داده است و خوشحالم که دو ترم این کتاب را تدریس کرده‌ام.

وی افزود: فرهنگ در هر کشور با رویکرد متفاوتی شکل می‌گیرد، مثلاً در فرهنگ زنانه ژاپن، همسر شدن و خدمت‌رسانی به حاکمان از ارزش بالاتری در مقایسه با استقلال زنانه و حضور در مجامع بین المللی برخوردار است و همچنین در آلمان، اشتغال نوجوان ۱۶ ساله، مصداق عزت نفس فرهنگی است. این در حالی است که در ایران همین موضوع، مصداق بی‌پولی و کم بضاعتی است و یا اینکه معمولاً مردمان آسیا و شرق‌نشین‌ها تفکر کل نگر دارند و غربی‌ها تفکر جزء نگر دارند، همه این‌ها موضوع مطالعاتی حوزه روانشناسی فرهنگی است. اینکه در هر اقلیم و منطقه مردم آن منطقه شخصیت خود را بر اساس چه معیارهای ارزیابی می‌کنند؛ بر این داده‌ها تاثیرگذار است.

وی در ادامه اضافه کرد: در این کتاب پدیده‌های رفتاری در روانشناسی فرهنگی مورد بررسی قرار می‌گیرد و کتابی پیشگام در این زمینه است. نویسنده کتاب استاد دانشگاه بریتیش کلمبیا است و عنوان آن متن اصلی «روانشناسی اجتماعی و فرهنگی» است که در سال ۲۰۱۸ تالیف و تا سال ۲۰۱۹ در ۴ نوبت چاپ شد. در چاپ چهارم آن یک فصل با عنوان «رهبری، سازمان ها و نابرابری» به کتاب افزوده شد.

صفارنیا گفت: در ایران این کتاب با همت دکتر فتحی و همکاران ترجمه شد. در برگردان فارسی چهار فصل از کتاب به دلیل مسائل اخلاقی و … ترجمه نشده است. عنوان فصل‌های حذف شده عبارتند از؛ فیزیکال، اخلاق مذهب و برابری، روش پژوهش در روانشناسی فرهنگی و تکامل فرهنگی.

این استاد دانشگاه با اشاره به امتیازهای کتاب، افزود: کتاب ترجمه روان و ویراستاری خوبی دارد و جامع‌ترین و اصلی‌ترین کتاب در حوزه روانشناسی فرهنگی است. از ویژگی‌های دیگر اینکه مولف، این است که روانشناسی فرهنگی غرب را به بوته نقد می‌کشد و در مواجهه با امور رویکرد چند وجهی و کاربردی را اتخاذ کرده است.

او درباره معایب این کتاب، گفت: از عیب‌های کتاب مورد بحث، این است که نویسنده فرهنگ‌های غرب و شرق را در مقابل هم قرار داده است و در قسمت‌هایی فرهنگ آمریکای لاتین و خاورمیانه را نادیده گرفته است.

صفارنیا گفت: ما دو دسته کتاب داریم کتاب‌های قابل فهم و کتاب‌های غیرقابل فهم، دسته دوم کتاب‌های جدی‌تری هستند که برای دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری نوشته شده‌اند. کتاب مورد بحث امروز، برای دانشجویان ارشد و دکتری مناسب است. متن کتاب پیچیدگی خاصی دارد و ویراستاری خوب، نقش بسیار موثری در فهم کتاب دارد.

او ضمن برشمردن جذابیت‌های کتاب، عنوان کرد: کتاب دارای قسمت‌های چکیده، پرسش و پاسخ، لغتنامه و… است.

در ادامه جلسه خلاصه اثر خوانده شد که متن آن به شرح زیر است.

«روانشناسی فرهنگی حوزه‌ای از روانشناسی است که به بررسی تاثیر فرهنگ و فرایندهای روانشناختی از جمله تفکر و رفتار می‌پردازد. روانشناسی فرهنگی با روان شناسی میان فرهنگی متفاوت است. روانشناسی میان فرهنگی از فرهنگ به عنوان وسیله‌ای برای جهانی بودن فرایندهای روانشناختی استفاده می‌کند. ولی در روانشناسی فرهنگی، فرهنگ فرایندهای روانشناسی را شکل می‌دهد و تاثیرات چشمگیری بر تفکر و رفتار ما دارد. روانشناسی فرهنگی با هدف معرفی حوزه‌های موضوعی روانشناسی فرهنگی برای دانشجویان ترجمه شده است و به تفاوت و شباهت‌های فرهنگی در طیف وسیعی از شاخه‌های روانشناسی؛ اجتماعی، تحولی، شناختی، شخصیت، بالینی، زیست شناسی تکاملی و.. می‌پردازد و به عنوان منبع درسی برای دانشجویان و همه دانش‌پژوهان کشور که به دنبال جست‌وجوی مفاهیم و فرایندهای روانشناختی از دیدگاه فرهنگ هستند، موثر است.»

فتحی آشتیانی دیگر سخنران این مراسم گفت: بحث روانشناسی فرهنگ در دنیا جدید و در کشور ما جدیدتر است توصیه می‌کنم که کتاب را بخوانید. من پس از پایان و اتمام کار، قبطه خوردم که چرا ما زودتر به این مفاهیم نرسیده و نپرداخته‌ایم.

وی افزود: معرفی کتاب را با چند سوال آغاز می‌کنم؛ با توجه به اینکه افراد دارای مغز مشترک هستند آیا در تمام دنیا تفکر در تمام دنیا و کل انسان ها شبیه به هم است؟ تجربه‌های متفاوت تا چه اندازه روی رفتار انسان‌ها تاثیرگزار است؟ آیا شواهد و مدارکی وجود دارد که به نشان دهد که پدیده‌های روانشناسی سراسری هستند؟ یا برعکس از نظر فرهنگی متفاوت و مغایر هستند؟ چگونه فرهنگ، تفکر ما را شکل می‌دهد؟ و اینکه چگونه شیوه‌های فرهنگ را به عنوان تفکر جهانی درک می‌کنیم؟ چرا درک تفاوت فرهنگی مهم است؟

آشتیانی گفت: این سوال‌ها پاسخ روشن و صریح ندارد اما برخی تفکرها و مواجهه‌ها در جهان به هم شبیه هستند؛ در حالی که برخی دیگر شدیداً متاثر از فرهنگ و شدیداً متفاوت هستند. ریچارد شودر، پدر روانشناسی فرهنگی جهان، معتقد است؛ ذهن ما تحت مجموعه‌ای از قوانین طبیعی و جهانی عمل می‌کند و مستقل از محتوا و زمینه است. یعنی ذهن مستقل از آنچه که می‌اندیشد، عمل می‌کند و این مسئله به تاثیر فرهنگ بر تفکر اشاره دارد. تفکر شامل محتوایی است که فرد درباره آن می‌اندیشد و این تفکر در مشارکت‌هایی است که فرد با فرهنگ دارد و با آن اقدام به اندیشیدن می‌کند. انسان موجودی فرهنگی و اجتماعی است. تفکرات ما در اطلاعات فرهنگی غوطه‌ور شده است و باعث معنادار شدن فرآیندهای روانشناختی ما می‌شوند و در نهایت فرهنگ‌ها به شکل‌های متفاوت بروز می‌کنند که قابل دسته‌بندی هستند مانند فرهنگ شرقی، اسلامی، مسیحی و … که فرآیندهای روانشناختی ما را شکل می‌دهند.

او در ادامه تصریح کرد: فرهنگ تاثیرات مهمی روی افکار و رفتار ما دارند، به همین دلیل همه افراد یکسان فکر نمی‌کنند و هر جغرافیایی خاصیت فرهنگی خودش را دارد، فرهنگی که تاثیرات مهم و چشمگیری بر تفکر دارد.

وی در ادامه افزود: چالش فرهنگ با موضوعات علمی همواره از موضوعات محل چالش ما بوده است و باید زودتر از این‌ها، این مباحث مطرح می‌شد. متاسفانه در این زمینه ما به خود و پژوهش‌هایمان ایمان نداریم و آن‌ها را جدی نمی‌گیریم و متوسل به آثار مطالعاتی و پژوهشی غرب می‌شویم، به نظرم باید داده‌ها و یافته‌های خود را وارد کتاب‌ها کنیم، با همین رویکرد من سعی کردم در کتاب‌هایی منتشر شده از سوی وزارت سمت داده‌ها و اطلاعات خودمان هم ثبت شود.

آشتیانی تصریح کرد: کتاب حاضر حاصل تحقیقات ما از بین کتاب‌های بسیار است که در کمتر از ۶ ماه با همکاری دوستان ترجمه شد. در این کتاب آمده؛ علم روانشناسی که حالا وجود دارد، غیر معمولی و عجیب است و به درد کسی نمی‌خورد و در نهایت به درد اجتماعات قلیل و خاص می‌خورد، مانند اجتماعات غربی تحصیلکرده، ثروتمند، صنعتی و دموکراتیک و حتی به درد آمریکایی‌ها نمی‌خورد. نویسنده در کتاب شاهد می‌آورد که اطلاعات آماری روانشناسی از جوامع خاص و افراد خاصی گرفته شده است و شامل اجتماعات همه‌گیر نیست. داده‌های کتاب از جامعه آماری محدود، مثلاً دانشجویان روانشناسی اخذ شده و یا حوزه روانشناسی از داده‌های آماری در آسیا محدود به چند کشور مانند ژاپن، کره و بعضاً چین است و از فرایندهای روانشناختی سایر کشورها در آن خبری نیست. پس این روانشناسی کاربردی نیست و بنا کردن نظریه‌ها بر اساس نتایج این تحقیقات قابل اعتنا نیست و احتمال خطا در آن زیاد است.

در پایان این جلسه از کتاب «روانشناسی فرهنگی» انتشارات سمت با سر ویراستاری دکتر فتحی آشتیانی رونمایی شد. این جلسه به همت معاونت دانشجویی فرهنگی دانشگاه پیام نور و خانه کتاب ادبیات ایران برگزار شد.