به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مجمع الجزایر گولاگ کتابی سه جلدی است که توسط نویسنده و مورخ روسی الکساندر سولژنیتسین نوشته شده است. این کتاب اولین بار در سال ۱۹۷۳ در غرب منتشر شد و به سرعت به یک اثر برجسته در مورد سیستم اردوگاه‌های کار اجباری اتحاد جماهیر شوروی موسوم به گولاگ تبدیل شد.
سولژنیتسین که خود از سال ۱۹۴۵ تا ۱۹۵۳ در سیستم گولاگ زندانی بود، از تجربیات خود و همچنین شهادت سایر بازماندگان گولاگ استفاده کرد تا وحشت این سیستم را افشا کند. او دستگیری‌های خودسرانه، بازجویی‌های وحشیانه، کار اجباری و اعدام‌های دسته جمعی را که بخشی از زندگی روزمره در اردوگاه‌ها بود، ثبت کرد.
«مجمع‌الجزایر گولاگ» همچنین به بررسی زمینه اجتماعی گسترده‌تری می‌پردازد که در سیستم گولاگ اجازه وجود داشت، از جمله استفاده دولت شوروی از تبلیغات، سانسور و سرکوب برای حفظ کنترل بر شهروندانش. این کتاب به پرفروش‌ترین کتاب بین‌المللی تبدیل شد و یکی از مهمترین آثار غیرداستانی قرن بیستم محسوب می‌شود.
سولژنیتسین در سال ۱۹۷۰ جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرد، اما دولت شوروی به او اجازه نداد شخصاً این جایزه را بپذیرد. پس از انتشار «مجمع الجزایر گولاگ»، دولت سولژنیتسین را در سال ۱۹۷۴ از کشور اخراج کرد و او ۲۰ سال بعد را در تبعید گذراند. او در سال ۱۹۹۴ به روسیه بازگشت و در سال ۲۰۰۸ درگذشت.
«مجمع الجزایر گولاگ» فقط یک اثر تاریخی یا خاطرات نیست. همچنین یک اثر ادبی است. نوشته‌های سولژنیتسین اغلب شاعرانه و خاطره‌انگیز است، حتی زمانی که او بی‌رحمی زندگی در اردوگاه‌ها را توصیف می‌کند، از کنایه، طنز و کنایه برای افشای پوچی و بی‌رحمی نظام شوروی استفاده می‌کند.
کتاب در سه جلد تنظیم شده که جلد اول تاریخ و توسعه سیستم گولاگ، از پیدایش آن در اوایل اتحاد جماهیر شوروی تا اوج آن در دوران استالین را شرح می‌دهد، جلد دوم بر زندگی روزمره زندانیان در اردوگاه‌ها تمرکز دارد، از جمله شیوه‌های سازگاری آنها با محیط خشن خود و استراتژی‌هایی که برای زنده ماندن استفاده می‌کردند و جلد سوم آزادی سولژنیتسین از اردوگاه‌ها و مبارزات بعدی او با مقامات شوروی را شرح می‌دهد.
«مجمع الجزایر گولاگ» تأثیر عمیقی بر دیدگاه جهان نسبت به اتحاد جماهیر شوروی داشت. جنایات دولت شوروی را افشا کرد و روایت رسمی تاریخ شوروی را به چالش کشید. همچنین الهام بخش نسل جدیدی از مخالفان و فعالان حقوق بشر در اتحاد جماهیر شوروی و سراسر جهان بود.
این اثر با وجود اهمیتی که داشت، تا زمان فروپاشی رژیم شوروی در سال ۱۹۹۱ در اتحاد جماهیر شوروی ممنوع بود و امروزه به عنوان گواهی بر استقامت روح انسان در برابر ظلم و بی‌عدالتی به طور گسترده خوانده و مطالعه می‌شود.
«مجمع الجزایر گولاگ» علاوه بر تأثیری که بر درک جهان از اتحاد جماهیر شوروی داشت، تأثیر عمیقی بر زندگی خود سولژنیتسین نیز داشت. این کتاب مخفیانه نوشته شده بود و سولژنیتسین می‌دانست که در صورت کشف، ممکن است با عواقب شدیدی از جمله زندان یا حتی مرگ مواجه شود.
پس از انتشار این کتاب، سولژنیتسین به یک شهرت بین‌المللی و نماد مخالفت با ظلم شوروی تبدیل شد. با این حال، انتقاد صریح او از دولت شوروی نیز او را هدف انتقاد و آزار مقامات شوروی و روشنفکران غربی که با نظرات سیاسی او مخالف بودند، قرار داد.
در سال ۱۹۷۴، دولت شوروی سولژنیتسین را از کشور اخراج کرد و او دو دهه بعد را در تبعید، عمدتاً در سوئیس و ایالات متحده گذراند. در این مدت، او همچنان به نوشتن و سخنرانی علیه ظلم شوروی ادامه داد، اما به طور فزاینده‌ای نسبت به آنچه که به‌عنوان زوال اخلاقی و معنوی غرب می‌دانست، انتقاد کرد.
سولژنیتسین در سال ۱۹۹۴ پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به روسیه بازگشت. او همچنان به نوشتن و صحبت در مورد موضوعات مختلف سیاسی و اجتماعی، از جمله نیاز روسیه به ایجاد یک هویت ملی قوی و تعهد مجدد به ارزش‌های سنتی، ادامه داد. او در سال ۲۰۰۸ در سن ۸۹ سالگی درگذشت و میراثی به عنوان یکی از مهمترین نویسندگان و متفکران قرن بیستم از خود به جای گذاشت. این کتاب همچنین تأثیر عمیقی بر مطالعه توتالیتاریسم، حقوق بشر و ستم سیاسی داشته است.
بسیاری از محققان و فعالان از نوشته‌های سولژنیتسین الهام گرفته‌اند و از آثار او برای اطلاع‌رسانی به تحقیقات و حمایت‌های خود استفاده کرده‌اند. به ویژه، «مجمع‌الجزایر گولاگ» به عنوان منبع مهمی برای درک تأثیرات روانی و اجتماعی ستم سیاسی و همچنین نقش مقاومت و استقامت فردی در برابر قدرت دولتی ذکر شده است.
سولژنیتسین به واسطه این کتاب همچنین بر اهمیت مسئولیت و وجدان فردی در برابر قدرت دولتی تأکید کرد. او استدلال می‌کرد که هر فردی وظیفه دارد در برابر ظلم مقاومت کند و برای آنچه که به آن اعتقاد دارد بایستد، حتی اگر به معنای به خطر انداختن جان خود باشد. او معتقد بود که افراد این قدرت را دارند که جامعه را به سمت بهتر شدن تغییر دهند، اما به شرطی که مایل باشند در برابر بی‌عدالتی موضع بگیرند و برای خیر بزرگ‌تر فداکاری کنند.
نشر مرکز اخیراً چاپ دوم جلد دوم کتاب «مجمع‌الجزایر گولاگ» را با ترجمه احسان سنایی اردکانی در ۷۱۸ صفحه و با قیمت ۶۲۰ هزار تومان عرضه کرده است.
نظر شما