سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) – رضا کریمی، مدرس دانشگاه و معاون اداره کل کتابخانه‌های عمومی کرمانشاه: کتاب «مراقبه‌های عاشورایی» از آیت الله سیدمحمدمهدی میرباقری و استادش مرحوم سید منیرالدین حسینی الهاشمی و کتاب «ضیافت بلا» شرح بر زیارت عاشورا نیز از آیت الله میرباقری است.

ایشان در هر دو کتاب با تکیه بر متن زیارت عاشورا علت وقوع حادثه کربلا را با یکی از بهترین تبیین‌ها توضیح می‌دهد.


 زیارت عاشورا از جنبه‌های مختلفی برای ما آموزنده است، سلام و ارتباط با امام(ع) و پنج تن اهل بیت و‌ دائمی خواستن آن، تقارن تولی و تبری، سلوک با مصیبت و بلا، طلب اتصال با امام منصور، برائت از جمیع ظلم‌های اساسی و تبعی بر امام، سلام بر علی بن الحسین و توجه بر اصحاب الحسین‌ و... همه اینها در کتاب ضیافت بلا مورد توجه است.

 آیت الله میرباقری تفاسیر ویژه‌ای از کلمات زیارت عاشورا دارد مثلاً اباعبدالله را به معنای پدر بندگان تفسیر می‌کند و نهایتا می‌گوید: «در زیارت عاشورا مراحل سلوک با بلای ولی خدا بیان شده است که تحلیل ایشان یکی از بهترین تبیین‌های عاشورا است، اما دلیل و نتیجه این سلوک چیست؟ ایشان تعبیر «شریک کردن در بلای خود» که عنايت امام به اصحاب خود است را به کار برده است.

وی معتقد است، توجه به مصیبت امام(ع) یک بصیرت حقیقی نسبت به جبهه حق و باطل به انسان می‌دهد که در کتاب ضیافت بلا، صفحه 126 قابل مشاهده است.
 
 علاوه بر این، اگر به تفکیک طلب اجر و طلب ثار دقت کنیم اثر اول را اجر می‌دانیم، ایشان به خوبی این روایت را نقل می‌کند که
«نَفَسُ المَهمومِ لِظُلمِنا تَسبیحٌ وَ هَمُّهُ لَنا عِبادَةٌ؛ امامصادق علیه السلام فرمود» به این معنا نفس کسى که بخاطر مظلومیت ما اندوهگین شود، تسبیح است و اندوهش براى ما، عبادت است.

البته باز هم باید دقیق‌تر بدانیم  که اجر مصیبت چیست و مرگ در مصیبت‌زدگی چه مطلوبیتی دارد که در زیارت ناحيه مقدسه درخواست شده است؟ چرا چیزی که لزوما انتقام خون حسین و مبارزه با ظلم نیست مطلوبیت دارد؟

اجر مصیبت در قرآن آمده و مهم‌ترین ارجاع قرآنی در زیارت عاشورا درباره مصیبت است که آیات سوره بقره را تداعی می کند: «وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِينَ»:۱۵۵. الَّذِينَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ۱۵۶. أُولئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ۱۵۷».
 
امام حسین(ع) انواع مصیبت‌های آیه ۱۵۵ سوره مذکور را دید و با گفتن «رضاً بقضائک و تسلیماً لأمرک» به آیه۱۵۶ عمل کرد و به فیض آیه۱۵۷ رسید.

ما هم بادعا در زیارت عاشورا می خواهیم همین مسیر را طی کنیم و به واسطه مصیبت زدگی امام در این فیض شریک شویم.

در فرازی از زیارت عاشورا بدون اشاره عینی به آیات، همانند نتیجه‌گیری قرآن می خواهیم تا در ازای صبر در مصیبت صلوات و رحمت و مغفرت دریافت کنیم: وَاَسْئَلُاللَّهَ بِحَقِّکمْ وَبِالشَّاْنِ الَّذى‏ لَکمْ عِنْدَهُ اَنْ يعْطِينى‏ بِمُصابى (اشاره به آیه۱۵۶)‏ بِکمْ اَفْضَلَ ما يعْطى‏ مُصاباً بِمُصيبَتِهِ مُصيبَةً ما اَعْظَمَها وَاَعْظَمَ رَزِيتَها فِى الْإِسْلامِ، وَفى‏ جَميعِ السَّمواتِ وَالْأَرْضِ، اَللّهُمَ‏ اجْعَلْنى‏ فى‏ مَقامى‏ هذا، مِمَّنْ تَنالُهُ مِنْک صَلَواتٌ وَرَحْمَةٌ وَمَغْفِرَةٌ (اشاره به آیه۱۵۷).
بِمُصابى‏ بِکمْ یعنی به دلیل مصیبت‌زدگی‌ام به خاطر شما، امام رضا(ع) می‌فرماید گریه بر هر چیز را به گریه بر حسین تبدیل کن «إن كُنتَ باكِيا لِشَيءٍ فَابكِ لِلحُسَينِ».

 دعای ندبه هم گریه را بر اساس نگرش توحیدی توضیح می‌دهد. شریک شدن در بلای امام را می‌توان با تعبیر جامع‌تر تبدیل بلای خود به بلای امام دانست.

شاید گریه بر حسین همان استرجاع خالص است و تبدیل گریه‌ها بر گریه بر حسین، عمل به استرجاع در مصیبت را آسان و خالص(افضل) می‌کند. پس گریه بر حسین فقط کسب ثواب نیست و معنای نیل به صلوات و رحمت مصیبت‌زدگی، ارتقای مصیبت خود به مصیبت اهل بیت(ع) است.

بعضی ثواب گریه بر اباعبدالله را مربوط به مبارزه سیاسی علیه بنی‌امیه دانسته‌اند. این تحلیل با شواهدی که اجر مصیبت‌زدگی را بیان می‌کنند سازگار نيست. علت ماندگاری و گستردگی شگفت عزای عاشورا پیوند آن با فراگیرترین ویژگی این سیاره رنج است. 

آیت‌الله میرباقری در صفحه 68 کتاب ضیافت بلا، گفته است که «ادعای لزوم شادی از اساس باطل است چون هرگز نمی‌توان با خنده از بلا بهره‌مند شد»، نقد ایشان از این‌جهت درست است که‌ انکار گریه غلط است ولی در شادی و سرور شهدای کربلا شکی نیست و نباید آن را پنهان کرد یا با گریه غیرقابل جمع دانست و همچنین در صفحه 70همین کتاب آورده، «کسی که چنین نگاهی دارد آن چه می‌بیند توهمات و تخیلات بیش نیست». عرفایی مانند مرحوم دولابی وسیدبن طاووس متوجه هر دو بعد غم و شادی عاشورا بودند.
 
در پایان بازهم به عنوان خلاصه تکرار می‌کنم که کتاب ضیافت بلا و مراقبه‌های عاشورایی یکی از بهترین توضیحات برای تحلیل و تبیین عزاداری عاشورا را ارائه می‌دهد و نقدهای قابلی بر برخی دیدگاه‌های نادرست در آن‌ها بیان شده است.