سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب (ایبنا) - یونس عزیزی: حضور نوجوانان در هیئت‌ها و مجالس عزاداری در ایام محرم سبب می‌شود که آن‌ها با معارف عاشورایی و سیره و روش امام حسین(ع) و اهل بیت (علیهم‌السلام) آشنا شوند. آنها می‌توانند همزمان با ایام محرم و شهادت سرور و سالار شهیدان، امام حسین‌(ع) و اصحاب و یاران باوفای ایشان با مطالعه آثار منتشر شده در این حوزه میزان اطلاعات و معارف دینی خود را افزایش دهند. از طرف دیگر سهم مولفین و نویسنده‌ها در این موضوع بسیار مهم ارزیابی می‌شود. به‌نظر می‌رسد تولید کتاب با موضوع عاشورا و تبیین حوادث سال 61 هجری‌قمری در سطح مطلوب نباشد ازاین رو لازم است نویسنده‌ها توجه بیشتری برای تولید آثار تبیینی وقایع عاشورا برای گروه سنی نوجوان داشته باشند.

یکی از نویسنده‌هایی که برای این گروه سنی دست به قلم شده است علی شعیبی است. او کتابی تحت عنوان «مقتل حسینی نوجوان» نوشته است که در آن به تبیین و تحلیل وقایع عاشورا می‌پردازد.

-چه شد که به فکر نوشتن مقتل و بیان حوادث تاریخی برای نوجوان افتادید؟
 
همیشه دغدغه و علاقه نوشتن برای امام حسین(ع) را داشتم. هم به دلیل عشق و علاقه‌ای که به سیدالشهدا داشتم و هم به علت خلاهایی که به عنوان یک مبلغ در ارائه محتوای دینی به نوجوانان با تمام وجود حس می‌کردم.  از سوی دیگر، دستمان در رابطه با قیام عاشورا و تبیین چرایی وقوع آن برای نوجوانان خالی است. به نظرم در حال حاضر مهمترین بحث شناساندن امام حسین(ع) به نوجوانان است؛ چرا که بچه‌های ما از همان کودکی به لباس سیاه و فضای روضه مأنوس می‌شوند ولی خلأهایی وجود دارد و شبهاتی ایجاد می‌شود و بدون پاسخ می‌ماند.
 
سال‌ها هیئت رفته و می‌رویم و مراسم برگزار می‌کنیم، ولی نمی‌دانیم امام‌حسین(ع) چرا شهید شده است؛ نوجوان ما بیشتر از آنکه فلسفه عاشورا و کربلا را بدانند، وارد فضای روضه، سینه‌زنی و علم و کتل می‌شوند. البته این‌ها هم به عنوان شور حسینی لازم و ضروری است، خیلی هم خوب است، ولی اگر بدانیم چرا شیعیان ۱۴۰۰ سال سینه‌زنی و روضه‌خوانی می‌کنند معرفت و شناخت بیشتری به اهل‌بیت(ع) پیدا خواهیم کرد.
 
-گروه سنی نوجوان، یکی از گروه‌های حساس جامعه است. نیاز است برای تولید محتوای برای این طیف از جامعه، حساسیت بیشتری داشته باشیم و از منابع متقن استفاده کنیم. شما این دغدغه را در کتاب «مقتل حسینی نوجوان» داشتید؟
 
خب این دغدغه وجود داشت تا اینکه بالاخره توفیق شروع کار رو پیدا کردم. به خاطر حساسیت موضوع لازم بود با کارشناسان مختلفی مشورت کنم.  هم در باب محتوا و هم در باب نحوه ارائه. یکی از عزیزانی که توفیق مشورت با ایشان رو داشتم مرحوم حاج آقای راستگو بودند که در باب ظرایف نوشتن در باب غم‌نامه با ایشان مکالمه‌ای داشتم.

کتاب را در فرصت تعطیلی روزهای کرونایی در اسفند ۹۸ و فروردین ۹۹ نوشتم.  لازمه نوشتن این کتاب مراجعه به مقاتل مختلف از جمله لهوف، خوارزمی، نفس المهموم و الارشاد و دیگر کتب بود. بحمدالله بعد از جمع‌آوری اطلاعات اولیه کار خیلی زود پیش رفت و در مدت کمی کتاب نوشته شد.
 
-درباره «مقتل» توضیح کوتاهی بفرمایید.
 
مقتل یعنی محل قتل و در اصطلاح به بازگویی چگونگی به قتل رسیدن امامان اشاره دارد. جمع آن هم مَقاتل است. در میان مقتل‌ها، مقتل امام سوم شیعیان(ع) از همه مهم‌تر و بیشتر مورد توجه است. مقاتل امام‌حسین(ع) متعدد است. در روایات ما توصیه به مقتل‌خوانی شده است. من از مقاتل مختلف در این کتاب استفاده کرده‌ام. اما چرا نوجوان این داستان را باید بخواند؟ در این کتاب فقط مقتل ننوشتم، فلسفه عاشورا را نوشتم و به آن سیر داستانی و روایی دادم. به اعتقاد من درس‌های بزرگی در دانشگاه عاشورا و امام‌حسین(ع) وجود دارد.
 
-کتاب از 5 فصل تشکیل شده است. توضیحی درباره فصل‌های کتاب بفرمایید.
 
کتاب از پنج فصل تشکیل شده است. فصل نخست کتاب به تولد امام حسین(ع) اختصاص دارد. تولد ایشان یک تولد خارق‌العاده بوده و اتفاقات خاصی در آن رخ داده است. بنا بر روایات نقل شده، فرشتگانی در آن زمان نازل شدند و خداوند نیز دستوراتی داده است.
 
فصل دوم کتاب درباره کودکی امام‌حسین(ع) است که چه اتفاقاتی برایش افتاده و بعد وارد ریشه‌های واقعه کربلا شدیم که یزید چه کسی بود و پدرش که بود. چرا باید از یزید بگوییم؟ برای اینکه بدانیم امام‌حسین(ع) مقابل چه کسی قد علم کرد. چرا با یزید جنگید؟ چه فرقی می‌کرد که چه کسی به خلافت برسد؟ آیا جنگیدن و در مقابل یزید ایستادن برای زور و قدرت بود؟ این‌ها شبهاتی است که سال‌های سال با آن روبه‌رو بوده‌ایم. از سوی دیگر نسل نوجوان هم توسط برخی  اطلاعات غلط بمباران می‌شود،  خوب ما اول با اطلاعات درست از این همه شبهه‌زدایی کردیم، بعد تعریف کردیم که یک عده عهدشکن با یک عده انسان غیور که حاضرند هزار بار کشته بشوند اما تن به ذلت ندهند جنگیدند، اما همین تن به ذلت ندادن انسان‌های غیور موجب می‌شود آن‌ها پیروز میدان شوند.
 
فصل سوم «مقتل نوجوان» به ریشه‌های قیام حضرت سیدالشهدا(ع) اختصاص دارد. در این فصل به طور مفصل به چرایی وقوع این قیام از زمان پیامبر اکرم(ص) پرداختم و سعی کردم به این سؤالات پاسخ دهم که چه شد که یزید، یزید شد و چه شد که معاویه در عصر امام علی(ع) با وجود انتخاب جانشین از سوی رسول خدا(ص)، از حکومت کناره‌گیری نکرد و ...؛ تمامی این موضوعات در این فصل مورد بررسی قرار گرفته است.

سعی شده تا با زبانی ساده و خلاصه به تمام ریشه‌ها و علت‌های تاریخی واقعه عاشورا پرداخته شود؛ به طوری که مخاطب با خواندن این بخش به چکیده‌ای کامل از این ماجرا دست خواهد یافت. فصل سوم به این دلیل انتخاب شد که بتواند به پرسش‌های مخاطب نوجوان درباره چرایی وقوع حماسه عاشورا پاسخ دهد.
 
کتاب در فصل چهارم وارد ماجرای کربلا شده است و فصل پنجم نیز به طرح احادیثی مبنی بر فضیلت گریه بر مصائب اهل‌بیت(ع) و امام حسین(ع) و فضیلت برگزاری مراسم عزاداری برای حضرت سیدالشهدا(ع) و سرودن شعر در رثای حضرت اختصاص دارد.
 
-محور کتاب شما، ارائه مقتل مناسب سن نوجوان بوده است. قاعدتا باید مطالب به حوادث کربلا اختصاص می‌یافت اما در فصل‌های اول و دوم رفته‌اید سراغ زندگی امام‌حسین(ع). چه ضرورتی احساس کردید که این دو فصل به زندگی سید‌الشهدا اختصاص یابد؟
 
پیش از طرح حوادث عاشورا، در فصل‌های اول و دوم به زندگی امام حسین(ع) و چرایی وقوع قیام ایشان پرداختیم. اگر مستقیم وارد مقتل می‌شدیم، هدف آن واقعه عظیم ذبح می‌شد. امام حسین (ع) آمد و شهید شد. که بود؟ چه شد؟ چرا شهید شد؟ اول باید تفاوت امام با یزید بیان می‌شد. باید یزید به بچه‌ها شناسانده می‌شد و جایگاه او را نسبت به امام روشن می‌کردیم. اگر این بحث مطرح نمی‌شد، علاوه بر اینکه پاسخی به سؤالات مخاطب داده نمی‌شد، سؤال‌های متعددی هم ممکن بود برای او ایجاد شود؛ از این جهت لازم بود که ریشه ماجرا نیز مطرح شود تا ذهن مخاطب آمادگی ورود به این واقعه را داشته باشد.
  
-کتاب با موضوع امام‌حسین برای کودکان و بزرگسالان نوشته شده است. سهم نوجوانان از این دست از آثار را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
 
چند اثر عاشورایی در سال‌های اخیر نوشته شده است که کارهای خوبی هم بوده‌اند. اما عمده این آثار برای گروه سنی کودک نوشته شده‌اند. سهم نوجوانان از این دست از آثار کمتر بوده است؛ و اگر هم بوده، صرف حالت روضه‌مانند یا داستان مختصر درباره شخصیت‌های مختلف واقعه کربلا مانند حضرت عباس(ع) یا حضرت رقیه(س) نوشته شده است. کارهایی در این زمینه نوشته شده است، اما فضای «مقتل نوجوان» با دیگر آثار نوشته شده در این رابطه متفاوت است.

تلاش شده هم به سه فضایی که پیش از این اشاره شد، بپردازد و هم حالت جامعی باشد و به سبک مقتل نوشته شده است. «مقتل حسینی نوجوان» تلاش کرده تا در کنار توجه به واقعه کربلا، به پیش از این واقعه و چرایی آن نیز بپردازد و به این سؤالات پاسخ دهد که چرا امام حسین(ع) به کربلا رفت؟ چرا این قیام شکل گرفت.
 
غیر از «مقتل حسینی نوجوان» من آثاری برای گروه سنی نوجوان نوشته ام. «اصول دین نوجوان» که تا کنون به چاپ هشتم رسیده و یا «پرسش و پاسخ مهدوی» که ۳۰ مرتبه تجدید چاپ شده است و ۲۰ کتاب دیگر که هر کدام تا کنون چندین مرتبه تجدید چاپ شده و بعضا به زبان عربی و ترکی استانبولی ترجمه شده اند.
 
-چقدر برای نگارش کتاب از منابع معتبر و دست اول استفاده کردید؟
 
10 صفحه فقط منابع در این اثر ذکر شده است. مقاتل معتبری مانند لهوف، ابومخنف، مقتل مقرم، نفس‌المهموم، بحارالانوار و ... از جمله منابع اصلی بودند که برای نگارش «مقتل نوجوان» مورد استقاده قرار گرفت. در کنار مقاتل از منابع حدیثی و... مانند اصول کافی و ... نیز استفاده شده است. از میان مطالب مطرح شده در این آثار، بخش‌هایی را مطرح کردیم که برای مخاطب نوجوان قابل هضم باشد.
   
-ما محتوای اسلامی کم نداریم، آنچه ضروری به‌نظر می‌رسد نحوه ارائه مطالب به نوجوان امروز است. وظیفه نویسنده در این زمینه چیست؟
 
 معصوم(ع) می‌فرماید که اگر مردم ما را بشناسند، عاشق و محب ما می‌شوند. ما محتوا در این زمینه کم نداریم، تنها بخش سختی کار، نحوه رساندن این مطالب به مخاطب است؛ به خصوص اگر مخاطب کودک و نوجوان باشد. هنر نویسنده این است که با زبان قوم و زبان زمانه سخن بگوید.  زندگی و کلام اهل‌بیت در فطرت اثر می‌گذارد و تغییر زمانه مانع نیست فقط باید کلام متناسب شود.
 
-عاشورا ابعاد مختلفی دارد. هر نویسنده به فراخور موضوعی که انتخاب می‌کند به یکی از ابعاد عاشورا می‌پردازد. کتاب شما اما چند بعدی است و سعی کرده علاوه بر وجوه معرفتی به ابعاد عرفانی و حماسی عاشورا نیز بپردازد. در این‌باره توضیحاتی را بفرمایید.
 
همانطور که اشاره کردید، در این کتاب تلاش شده است در بخش‌های مختلف، به هر کدام از این محورها توجه شود. به عنوان نمونه، در بخش نخست و بخش آخر کتاب، کاملاً بُعد عرفانی حماسه عاشورا مد نظر قرار گرفته است.
 
بُعد حماسی و شور حسینی نیز در فصل‌های سوم و چهارم مد نظر قرار گرفته است. این بُعد در بخش‌هایی که به بیان دلاوری‌های اصحاب حضرت در واقعه عاشورا مانند دلاوری‌های حضرت قاسم(ع)، رشادت‌های حضرت علی اکبر(ع) و حضرت عباس(ع) و دیگر بزرگواران حاضر در میدان اختصاص دارد، نمود بیشتری دارد. سعی کردم تا در این بخش‌ها بُعد حماسه عاشورا برای مخاطب نوجوان واضح و روشن بیان شود؛ زیرا معمولاً نوجوانان از این دست از روایت‌ها استقبال می‌کنند.
 
در بخش‌های مختلف «مقتل حسینی نوجوان» نیز به بُعد دیگر حماسه عاشورا که همان معرفت‌افزایی است نیز مورد توجه قرار گرفته است. سعی کردم در بخش‌های مختلف کتاب به چرایی موضوعات بپردازم؛ مثلاً چرا امام حسین(ع) در فلان موقعیت این سخن را فرمودند؟... مثلاً در فصل‌های سوم و چهارم کتاب که از امام حسین(ع) می‌خواهند که با یزید بیعت کنند و ایشان نمی‌پذیرند و حرکت انقلابی خود را به سمت مدینه آغاز می‌کنند، این بُعد پررنگ‌تر است. در این بخش‌ها ما هم با بُعد شناختی و معرفتی درباره زندگی و قیام ایشان آشنا می‌شویم و هم گاه شاهد ابعاد حماسی مانند صلابت، شجاعت و ... هستیم.
 
-سخن با نویسندگان این حوزه دارید؟
 
سعی کنید با منابع دسته اول «قرآن»  و کتب اصلی شیعه ارتباط برقرار کنید. منابع ما اقیانوسی از معارف هستند. هم به ما ایده کار می‌دهند و هم محتوا را تامین می کنند.  پس خوب بخوانید و خوب بنویسید.
 
-و سخن پایانی؟
 
سوخت اگر نباشد شعله دوام نمی‌آورد.  آتش هم نباشد سوخت مشتعل نمی‌شود. برای حرارت هر دو نیازمند یکدیگرند. شور و شعور حسینی نیازمند و مکمل یکدیگرند. نه شناخت بدون شور و نه شور بی شعور دوامی ندارند از این رو با مطالعه و توجه به سخنان اندیشمندان شعور خود و اشک و عزا و سینه‌زنی شعور خود را نسبت به اهل‌بیت بالا ببریم.