به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) برگزاری بیست و چهار دوره از یک جشنواره شعر را که به نام دفاع مقدس مزین است را هم بایستی تحسین کرد و هم درباره مسائل مختلف مرتبط با آن به تأمل نشست. تحسین‌شدنی است، زیرا استمرار هر کار نیکی را، به‌ویژه اگر در حوزه فرهنگ، آن‌هم فرهنگ مقاومت باشد باید قدر دانست و متولیان و حامیانش را ستود.

همچنین این رویداد، رویدادی درخور توجه و تأمل است، زیرا فرصتی به شاعران حوزه ادبیات پایداری عرضه می‌کند تا نوشته‌ها و سروده‌های خودشان را در قیاس با دیگران محک بزنند و مصمم‌تر و آزموده‌تر در این مسیر گام بردارند. نیازی به گفتن نیست و تکرار مکررات است که ما به شاعران بسیار نیاز داریم، زیرا زبان شعر، زبان گویا و گیرایی است و می‌تواند به ابزار نیرومندی برای بیان بسیاری از مضامین و مفاهیم و ظرافت‌های فرهنگ مقاومت تبدیل شود.
 
کنگره شعر دفاع مقدس، بیست و چهار دوره برگزاری
امسال بیست و چهارمین دوره از کنگره سراسری شعر دفاع مقدس در حال برگزاری است. این رویداد ادبی و فرهنگی، در بحبوحه جنگ تحمیلی، در سال‌های پایانی دوران حماسه و ایثار شکل گرفت و بالید. البته نباید این نکته را از نظر دور داشت که شعر دفاع مقدس، از بطن شعر انقلاب اسلامی و در امتداد آن متولد شد. به روایت رضا اسماعیلی، که خودش از چهره‌های معتبر این حوزه است «با شروع جنگ، شاعران انقلاب با هوشمندی دریافتند که برای حفظ انقلاب و پاسداری از مرزهای میهن اسلامی، باید در سنگر قلم، هم‌دوش رزمندگان اسلام بجنگند و مردم را در این نبرد نابرابر یاری کنند... در آن روزهای خون و خطر و در فتنه‌خیز حادثه، بسیاری از شاعران انقلاب نیز در کسوت «شاعر ـ رزمنده»، برای حفظ انقلاب اسلامی و پاسداری از آرمان‌های شهیدان به خون خفته، هم‌دوش مردم به صحنه آمدند و هم‌صدا با آنان شعار «جنگ، جنگ تا پیروزی» سر دادند:
تا دشمن دین به جنگ‌مان می‌آید
از خوف و درنگ، ننگ‌مان می‌آید
فریاد بلند «جنگ تا پیروزی»
از حنجره تفنگ‌مان می‌آید
(شعر از سید حسن حسینی است).»
 
شعر دفاع مقدس که شکل گرفت و گام‌های ابتدایی و اولیه‌ رشد و بالندگی را برداشت، نیاز به محمل و محفلی برای ارایه آن نیز احساس شد. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بهترین گزینه برای پاسخ‌گویی به این نیاز بود و از این‌رو خود این نهاد کار تأسیس و اجرای آن را به عهده گرفت. به روایت مجید زهتاب، پیشنهاد برگزاری کنگره شعری شبیه به کنگره شعر دانشجویی در قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) مطرح شد. «غلامعلی رجایی، مسئول تبلیغات قرارگاه بود. او مرد بسیار شریف و خوبی است و من خاطرات خوبی از او دارم و از نیکانِ زمانِ جنگ است. رفتم پیش او و گفتم که من می‌توانم یک کنگره شعر جنگ راه بیندازم؛ البته اگر شما کمک کنید. گفت: چه جوری؟ و من هم برایش شرح دادم که ما از طرف قرارگاهِ خاتم‌الانبیاء فراخوانی به سراسر کشور می‌دهیم. شعرا آثارشان را می‌فرستند، ما داوری می‌کنیم و بعد شاعران را دعوت می‌کنیم تا شعرهایشان را در کنگره بخوانند.»
 
دیگرانی هم که می‌توانستند، هرکدام گوشه‌ای از کار را گرفتند و با همکاری بچه‌هایی که در تهران بودند اجرای چنین کنگره‌ای ممکن شد. سال 1365 نخستین دوره از کنگره شعر دفاع مقدس در خوزستان، در دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد و بزرگانی مثل قیصر امین‌پور و حمید سبزواری و ساعد باقری و بسیاری دیگر در آن حضور پیدا کردند. از آن زمان به بعد، این کنگره به نوعی به بزرگ‌ترین گردهمایی شاعران دلبسته آموزه‌های انقلاب و دفاع مقدس تبدیل شده است و در هر دوره از آن، شاهد حضور شاعرانی از سنین و نسل‌های مختلف در آن هستیم.
 
اما طبق گفته‌های برگزارکنندگان دوره بیست و چهارم، امسال نسبت به دوره‌های گذشته، به شاعران جوان‌تر و استعدادهای تازه توجه ویژه‌ای خواهد شد. به گفته حجت‌الاسلام محمدحسین انصاری‌نژاد، دبیر علمی این دوره «یکی از هدف‌های برگزاری بیست و چهارمین کنگره سراسری شعر دفاع مقدس و مقاومت کشف چهره‌های جدید و استعدادهای جوان در حوزه شعر دفاع مقدس است. قصد نداشتیم به‌گونه‌ای باشد که هر سال یکسری چهره‌های محدود در کنگره شرکت کنند و افراد مشخصی برنده جوایز شوند. برای همین در انتخاب آثار و داوران ملاک‌هایی را قرار دادیم. ضمن اینکه برای بخش داوری جوانگرایی را ملاک گرفتیم.»
 
شعر دفاع مقدس، مضامین سروده‌ها و محورهای کنگره
اشاره به این نکته ضروری است که هر شعری که به سال‌های جنگ تحمیلی بپردازد، الزاماً شعر دفاع مقدس نیست و میان «شعر دفاع مقدس» و «شعر جنگ» تفاوت‌های فاحشی، از نظر مضمون و معنا و نگاه شاعر وجود دارد. مرور آثار برگزیده دوره‌های قبلی کنگره شعر دفاع مقدس نشان می‌دهد که شاعران این حوزه معمولاً مضامینی مثل پاکی و مظلومیت شهدا و ایثارگران ما و نیز حق‌طلبی و عدالت‌خواهی آنان را دستمایه کارشان قرار می‌دهند. همچنین در بسیاری از سروده‌ها، کوشش شاعر در برقراری پیوند میان مفاهیم و مضامین عاشورایی با باورها و جهان‌بینی رزمندگان ما به‌وضوح دیده می‌شود. این کوشش چنان پررنگ است که به قول دکتر یوسف کرمی چمه «بخش عظیمی از محتوای شعر دفاع مقدس، آیینی است.»
 
به عبارت دیگر، عموم شاعران به درستی باور دارند که ریشه فرهنگ مقاومت ما به عاشورا برمی‌گردد و مجاهدت‌های رزمندگان ما در سال‌های دفاع مقدس (و زندگی جانبازان پس از آن) جلوه امروزی همان ایثار و حماسه‌ای است که به نام متبرک حضرت سیدالشهدا (ع) و یاران ایشان در کربلا شناخته می‌شود.
 
البته سروده‌هایی هم داریم که مضمون «حسرت گذشته» در آن‌ها بسیار پررنگ است. به این معنی که شاعر در شعرش به افول برخی ارزش‌ها طعنه می‌زند و کم‌توجهی به برخی مبانی فرهنگ پایداری – مثل خلوص و صداقت – را نکوهش می‌کند. از دفاع مقدس می‌گوید، اما به امروز نظر دارد و به دوری از آن سرچشمه پاک معترض می‌شود. در این دوره از کنگره شعر دفاع مقدس، این دسته از شعرها، ذیل عنوان شعر اجتماعی در بخش شعر عمومی دفاع مقدس جای می‌گیرند و در همین بخش داوری می‌شوند. اما شعرهایی که مضامین عاشورایی‌شان پررنگ است، در بخشی مجزا و مستقل با عنوان «شعر دفاع مقدس با بهره‌گیری از مضامین عاشورایی» دسته‌بندی می‌شوند. محورهای دیگری مثل «مقاومت بین‌الملل»، «جهاد تبیین»، «جنگ نرم»، «کودک و نوجوان» و «نقش زنان» نیز در بیست و چهارمین کنگره شعر دفاع مقدس تعریف شده است.