به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مهرورزی خانواده به‌عنوان هسته اولیه و مهم‌ترین كانون زندگی انسان، دارای اهمیت ویژه‌ای در ساختن شخصیت است. چنانچه زن و مرد بتوانند براساس دستورات حیاتبخش اسلام، این هسته اولیه زندگی اجتماعی را سرشار از مهر و عطوفت و گرمی و شادابی کنند، سعادت دنیوی و اخروی خود و فرزندان‌شان را فراهم كرده‌اند.
دین مبین اسلام برای حفظ و زیباسازی و مهرورزی و استحكام بنیان خانواده اهمیت خاصی قائل شده است. در متن حاضر نگاهی به عوامل استحكام روابط خانوادگی از منظر قرآن كریم و احادیث ائمه اطهار(ع) شده است. من ءایته ان خلق لكم من انفسكم ازوجا لتسكنوا الیها و جعل بینكم موده و رحمه ان فی ذلك لایا ت لقوم یتفكرون؛ از نشانه‌های خداوند این است كه برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید تا به‌وسیله آنان آرامش و سكون یابید و در میان شما و همسرتان دوستی و مهربانی قرار داد. مطمئناً در این امر برای اهل اندیشه و تفكر، نشانه‌ها و عبرت‌هایی وجود دارد.» طبق این بینش قرآنی، خانواده نشانه‌ای از رحمت، عطوفت و حكمت اوست و شایسته است صفات رحمت و جمال حضرت پروردگار در یک خانواده سالم خودنمایی كند و در محیط آن نشانه‌ای از عدالت، رحمت، علم و حكمت، خداوند و سایر صفات الهی در آن به نوعی نمایان می‌شود.
بنابراین بنیان خانواده كه مهم‌ترین عامل در ساختار شخصیت افراد و جلوه‌ای از رحمانیت پروردگار است باید همواره همچون دژی مستحكم در برابر انحرافات، لغزش‌ها و آفات و آسیب‌های مهم اجتماعی تقویت شده و ارتباط اعضای آن براساس رحمت، مودت به ویژه رابطه قلبی و عاطفی میان زن و شوهر استحكام یابد. امروز آخرین روز از هفته کودک و به نام «کودک، خانواده، اخلاق و مهرورزی» نامگذاری شده است؛ از این رو، در این راستا با اکرم کشایی به عنوان شاعر کودکان و کارشناس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان گفت‌وگویی داشتیم و از او درباره نقش خانواده در مهرورزی کودک را پرسیدیم که در ادامه می‌خوانید:
تعریف شما از مهرورزی و به طور خاص مهرورزی والدین نسبت به کودکان چیست؟
مهرورزی نسبت به کودکان، چیزی بیش از بوسیدن، قربان صدقه رفتن و دستِ محبت بر سرآن‌ها کشیدن است. لازمه‌ی مهرورزی، برقراری یک ارتباط موثر و سپس عمق بخشیدن به رابطه است. ما معمولا یاد گرفته‌ایم با کودکان حرف بزنیم؛ اما در بسیاری از موارد یاد نگرفته‌ایم با آن‌ها خوب ارتباط برقرار کنیم. برای برقراری یک ارتباط موثر، گفتن و شنیدنِ توامان لازم است؛ بنابراین یکی از جنبه‌های مهرورزی به کودکان، گوش سپردن به حرف‌های آن‌هاست. احساسات مخربی مثل احساس ترس، خشم، گناه و ... از طریق صحبت کردن، کمرنگ می‌شود و امنیت خاطر بیشتری را برای فرد فراهم می‌کند. یکی از رنج‌های انسانی، رنجِ حاصل از بیان نکردن نیازها و سرکوبِ احساسات است؛ در حالی که ابراز وجود به آدمی، قدرت می‌بخشد.
به عنوان یک مادر، به نظر شما نقش خانواده در ابزار محبت و مهرورزی به کودکان چیست؟
در میان هیاهوی زندگی و مشغله‌های فراوان زندگی امروز، کمبود فرصت یکی از مشکلاتی است که معمولا افراد با آن مواجه هستند. با این وجود لازم است والدین از این اولویتِ مهم در زندگی یعنی موضوع مهرورزی به کودکان غافل نشوند. واضح است که اهمیت توجه به مسائل عاطفیِ فرزندان کم‌تر از مسائل معیشتی آن‌ها نیست. ضمنا در محیطی که کودکان زندگی می‌کنند، لازم است زبان زندگی، یک زبانِ بدون خشونت باشد. بنابراین قبل از موضوع ِ نحوه‌ی ارتباط والدین با کودک، این نحوه‌ی تعامل پدر و مادر و دیگر اعضای خانواده است که اهمیت دارد. چرا که وجود فضاهای ناراحت‌کننده و آسیب‌زا در یک خانواده، بیش از هرکس، کودکان را می‌آزارد.
مهرورزی به کودکان در بلندمدت چه تاثیری دارد؟ بسیاری از تلخکامی‌های دوران کودکی در حافظه‌ی احساسی افراد باقی می‌ماند. «منِ درک نشده» و «منِ شنیده نشده» می‌تواند در آینده به «منِ پرخاشگر» یا «منِ بی‌توجه به دیگران» تبدیل شود. مساله آن‌قدر ظریف و حساس است که حتی واژه‌هایی که والدین در مورد کودکان و در گفت‌وگو با آن‌ها به کار می‌برند، می‌تواند نقش پنجره یا دیوار را در زندگی آینده‌ی آن‌ها داشته باشد! پنجره‌هایی برای پرواز و بال گشودن به سمت یک زندگی سالم و موفق یا دیوارهای بازدارنده‌ای که مثل یک مانع، مرتب گره‌های پیچیده‌ی ذهنی آن‌ها را در بزرگسالی پیچیده‌تر می‌کند! محبت و مهرورزی در کودکی، سنگ بنای زندگی عاطفی در آینده است و علاوه بر اینکه ثمراتش به خود کودک برمی‌گردد؛ به واسطه‌ی ارتباطات او با دیگران در اجتماع، این ثمرات، به افراد دیگر نیز برمی گردد. افزایش عزت‌نفس،کاهش اضطراب، قدرت تصمیم‌گیریِ درست، تاب‌آوری و ... از جمله‌ی این ثمرات است.
مهرورزی به کودکان چه تاثیری در پیشرفت تحصیلی آن‌ها می‌تواند داشته باشد؟
ارزشیابیِ مثبت شخص از ارزشمندیِ خویش را عزت‌نفس تعریف کرده‌اند و رشد عزت‌نفس را به شدت تحت تاثیر میزان رفتارهای احترام‌آمیز از سوی افراد مهم زندگی دانسته‌اند. یعنی مهرورزی که بنیان آن در کانون خانواده پی‌ریزی می‌شود با عزت‌نفس رابطه‌ی مستقیمی دارد. «استنلی کوپر اسمیت» که مطالعات و نظریاتش در حوزه‌ی عزت نفس دارای اهمیت است، معتقد است عزت نفسِ متوسط تاثیر معناداری بر پیشرفت تحصیلی ندارد؛ اما عزت‌نفس پایین، تاثیر بازدارنده‌ای بر پشتکار و عملکرد تحصیلی کودکان دارد.
به عنوان یک شاعر، تاثیر کتاب و ادبیات را بر مسائل عاطفی کودکان چطور می‌بینید؟
کتابِ خوب و ادبیات کودک و نوجوانِ خوب، مثل یک چراغ عمل می‌کند. گره بسیاری از ترس‌ها و نگرانی‌ها در دل ادبیات کودک باز می‌شود، کودکان از طریق شعر و داستان و شکل‌های دیگر این ادبیات، از احساسات مثبت و سازنده برخوردار می‌شوند و مهارت‌های لازم برای زندگی را می‌آموزند.
نقش فضای مجازی در تربیت کودک و فضای خانواده چیست؟
فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، بخش جدایی‌ناپذیر زندگی ما و فرزندان‌مان است. چرخ تکنولوژی را نمی‌توان متوقف کرد، همچنان پیش می‌رود و نیازهای جدید را با خود به وجود می‌آورد. فضای مجازی پیچیده‌تر از فضای واقعی است . فضایی همراه با خشونت است که گاهی راستی و ناراستی و هنجار و ناهنجاری در آن به هم آمیخته شده است. ما چه بخواهیم چه نخواهیم فضایی به نام فضای مجازی به وجود آمده، جاذبه و قدرت زیادی هم دارد. هم تاثیرات مثبتش را دیده‌ایم و هم تاثیرات منفی‌اش را. در این میان فکر می‌کنم حضور بیشترِ ادبیات کودک و نوجوان در این فضا می‌تواند همان نقش چراغ را داشته باشد.
استفاده از کمک‌های مشاور خانواده و کودک را برای ساختن فضای امن برای کودکان، تا چه حد ضروری می‌دانید؟
همیشه نادانسته‌های ما از کودکان به مراتب بیشتر از دانسته‌های ماست. ما گاهی در وجود کودکان، یک بزرگسال را جست‌وجو می‌کنیم، گاهی نیز کاملا برعکس، آن‌ها را در درک مسائل و اتفاقات، بسیار ناتوان می‌بینیم. لذا آن چه می‌دانیم، گاهی تصورات اشتباهی است که خود آموخته‌ایم یا دیگران به ما القا کرده‌اند، بنابراین در بعضی از موارد به بیراهه می‌رویم؛ اما بهره گرفتن از دانش روانشناسی و همفکری با مشاوران خانواده و کودک، بخشی از زوایای تاریک ذهن ما نسبت به کودکان و نوجوانان را روشن می‌کند.
جمعه ۲۲ مهر ۱۴۰۱ - ۱۷:۲۰
نظر شما