سهیلا صلاحی‌مقدم، نویسنده، پژوهشگر ادبیات عرفانی و استاد بازنشسته دانشگاه الزهرا (س) در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با تاکید بر سابقه طولانی شعر رضوی در ادبیات فارسی و عربی عنوان کرد: امام رضا (ع) خود شاعر بوده‌اند و موضوع اشعارشان که در عیون اخبارالرضا آمده کتمان سر، بی‌وفایی دنیا و زودگذر بودن آن، بردباری و شناختن حق دیگران، ناگهانی بودن مرگ و توجه دادن دل با آمدن پیری و گذشتن جوانی، سکوت و نیز درخواست حسن عاقبت از خداوند است.
وی ادامه داد: از میان شاعران رضوی، دعبل خزاعی، ادیب و شاعر مشهور شیعی قرن دوم هجری قمری چنان علاقه و ارادتی به امام هشتم داشت که وصیت کرد آستین مبارک پیراهن امام رضا (ع) را که 50 سال با خود داشت در کفنش قرار دهند. شعر جاودانه دعبل، قصیده التائیه الکبری نام دارد که با بیت «تجاوین بالارنان و الزفرات/نوائح عجم اللفظ و النطقات» شروع می‌شود و در این قصیده تاکید دارد که راه قرب الهی فقط از طریق محبت رسول اکرم (ص) و اهل بیت او میسر است و در غیر این صورت، رهرو راه حق راهی به قرب او نخواهد داشت. تنها خاندان پاک پیامبر(ص) راهنمای این طریق سخت و پرپیچ و خم هستند. همچنین دعبل در قصیده رائیه به مدح و مرثیه امام رضا (ع) پرداخته است «اربع بطوس علی قبر زکی بها/ ان کنت تربع من دین علی وطر/ قبران فی طوس: خیرالخلق کلهم/ و قبر شر هم هذا من العبر(در طوس دو قبر است یکی از آن بهترین خلق امام رضا (ع) و دیگر متعلق به بدترین و این مایه عبرت است.»
صلاحی مقدم عنوان کرد: ابوهاشم، اسماعیل بن محمد معروف به سید حمیری از مشهور‌ترین شاعران شیعی بود که درباره امام رضا (ع) نیز شعر گفت و اشجع بن عمرو سلمی نیز از شاعران رضوی بوده که قصیده زیبا و محکمی به نام «عصما» دارد و در آن درباره شهادت امام رضا(ع) مرثیه سرایی کرده است« اقرأ السلام علی قبر بطوس ولا/ ثقرء السلام ولا النعمی علی طوس»(سلام مرا بر آن قبری که در طوس است بخوان ولی به شهر طوس سلام و دعای خیر مباد) «فقط صاحب قلوب المسلمین بها/ روع و افرخ فیها روع ابلیس» (چون نام طوس دل های مسلمانان را غمگین و بیتاب کرده ولی ابلیس را آسوده ساخته است).
وی افزود: ابونواس نیز شاعر مشهور قرن دوم هجری قمری بود که درباره امام رضا این گونه سروده «قیل لی انت او حد الناس فی/ کلّ کلام من المقال بدیه» (به من گفته شد که تو بی‌‌نظیر‌ترین کسی هستی که در کلام نغزگویی وجود دارد) «لک فی جوهر الکلام فنون/نیثر الدّر فی یدی مجتنیه» (در جوهر کلام فنون هنری وجود دارد که همچون مروارید در دست جمع‌کننده آن خواهد بود). عبدالله بن عیوب ملقب به جزینی، شاعر و ادیب، از فدائیان امام رضا(ع) در عزای آن حضرت اشعاری خطاب به امام جواد سرود با این مضمون که امام جواد (ع) پسر وصی پیامبر اکرم (ص) است پسر همین امام غریب و پدر سه امامی که پس از این خواهند آمد و تاکید بر اینکه دوازده امام برای هدایت تمام مردم جهان آمده‌اند و قرآن ایشان را تصدیق می‌کند. از دیگر شاعران رضوی که به زبان عربی در مدح امام هشتم شعر گفته‌اند، می‌توان به ابن مشیع مدنی، علی بن عبدالله خوافی، ابن حجاج، ابن حماد، ابن مکی نیلی، شمس‌الدین محفوط، اربلی، صاحب بن عباد و شیخ بهایی اشاره کرد.
اولین شعر فارسی رضوی را سنایی سرود
این استاد بازنشسته دانشگاه الزهرا (س) با بیان اینکه اولین شعر در مدح علی بن موسی الرضا(ع) به زبان فارسی را سنایی غزنوی شاعر قرن ششم سروده است، گفت: در ایران شاعران شیعی تا عصر تیموری در اقلیت بودند و از فاطمیان هم که در سده چهارم هجری قمری در شرق ایران نفوذی داشتند، انتظار ستایش از امام هشتم (ع) را نمی‌توان داشت چنانکه در دیوان ناصر خسرو نامی از امام رضا(ع) نیست. سنایی که از دوستداران آل علی (ع) بوده در دیوان خود قصیده‌ای در مدح امام رضا (ع) دارد که در مطلع آن آمده «این را حرمی است در خراسان/ دشوار تو را به محشر آسان/ از معجزه‌های شرع احمد (ص)/ از حجت‌های دین یزدان»
وی افزود: ابن یمین فریومدی از شاعران قرن هفتم هجری قمری، ابن حسام خوسفی و جامی، شاعران شاعر قرن نهم، بابا فغانی شیرازی، وحشی بافقی و فضولی بغدادی، شاعران قرن دهم، نظیری نیشابوری، شاعر قرن دهم و یازدهم، حزین لاهیجی و فتحعلی خان صبا از شاعران قرن دوازدهم، صباحی بیدگلی، شاعر قرن دوازدهم و سیزدهم، وصال شیرازی، شاعر قرن 12 و 13 هجری قمری، قاآنی، همای شیرازی، فواد کرمانی، ذوقی اصفهانی، کمپانی و سروش اصفهانی از شاعران قرن سیزدهم از دیگر شاعران رضوی هستند.
این پژوهشگر تاکید کرد: شعر رضوی در ادبیات فارسی و عربی، قدمت طولانی دارد. البته شاعران فارسی‌سرا تاکنون گوی سبقت را از شاعران عرب ربوده‌اند، چون در دوران معاصر، شاعران ایرانی اشعار متین و ناب برای امام رضا (ع) سروده‌اند و آن را تقدیم بارگاه ملکوتی آن امام همام کرده‌اند، در حالیکه در شعر معاصر عربی چنین گستردگی دیده نمی‌شود.
شنبه ۲۱ خرداد ۱۴۰۱ - ۱۵:۵۷
نظر شما