به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، جشنواره کتابخوانی رضوی ازجمله برنامه‌های جشنواره بین‌المللی امام رضا‌(ع) است که حدود 20 سال از قدمت آن می‌گذرد. رشته کتابخوانی حدود 12 سال است به این جشنواره اضافه شده و پیش از واگذاری این جشنواره به نهاد کتابخانه‌های عمومی، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان البرز متولی برگزاری این جشنواره بوده است. بر اساس پیشنهاد بنیاد بین‌المللی امام رضا(ع) و پیگیری‌های علیرضا مختارپور، دبیر وقت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور از سال 95  نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور متولی برگزاری کشوری این جشنواره شد.
  
جشنواره کتابخوانی رضوی از دوره ششم به میزبانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و با همکاری بنیاد فرهنگی هنری بین‌المللی امام رضا‌(ع) و معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شده  و هدف آن ترویج فرهنگ منور رضوی، گسترش فرهنگ کتاب‌خوانی، شناسایی و معرفی کتاب‌های فاخر مرتبط با فرهنگ و سیره اهل‌بیت (ع) است. از دهمین دوره جشنواره کتابخوانی رضوی نیز بخش جنبی مرتبط با یکی از ائمه به این جشنواره افزوده شده است.
 
نگاهی به آمارهای دوره‌‌های پیشین نشان از موفقیت این نهاد در برگزاری این جشنواره کتابخوانی دارد. ششمین دوره این جشنواره با مشارکت بیش از ۲۳۵ هزار نفر، هفتمین دوره با مشارکت بیش از ۶۴۸ هزار نفر، هشتمین دوره با مشارکت بیش از ۵۵۸ هزار نفر، نهمین دوره با مشارکت بیش از یک میلیون و ۳۶۴ هزار نفر و دهمین دوره نیز با وجود مشکلات و چالش‌های شیوع بیماری کرونا در کشور و حذف بخش مکتوب، با مشارکت بیش از یک میلیون و 300 هزار نفر همراه بوده است.

افزایش تعداد شرکت‌کنندگان از 9 هزار نفر به بیش از یک میلیون نفر
در نخستین دوره جشنواره کتابخوانی رضوی، 9 هزار نفر شرکت کردند که از این میان 15 نفر غیرایرانی و 14 نفر از اهل تسنن بودند. در آن دوره از جشنواره 30 استان کشور شرکت داشتند و استان سیستان و بلوچستان  شرکت‌کننده‌ای نداشت درحالی‌که بعد از واگذاری این جشنواره به نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، به‌عنوان یک نهاد متخصص در حوزه کتاب و کتابخوانی، این جشنواره از نظر کمی و کیفی ارتقا پیدا کرد. به طوری‌که در یازدهمین دوره جشنواره کتابخوانی رضوی فقط  از استان سیستان و بلوچستان بیش از 13 هزار نفر در دو بخش خانوادگی و فردی در این جشنواره شرکت کردند. در آخرین دوره این جشنواره نیز بر اساس اظهارنظر مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی  کشور بیش از یک مییلون نفر در یازدهمین دوره جشنواره کتابخوانی رضوی شرکت کردند. 

سالمندان قشری که در جشنواره کتابخوانی رضوی کمررنگ هستند
جشنواره کتابخوانی رضوی در در رده‌های سنی کودک شامل 4تا 12 سال، نوجوان 13 تا 17 سال، جوان و بزرگسال، بالای 18 سال برگزار می‌شود. نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بعد از این‌که متولی برگزاری جشنواره کتابخوانی رضوی شد؛ چند تحول مهم در این جشنواره ایجاد کرد؛ اول جلب مشارکت میلیونی در یک مسابقه کتابخوانی در سطوح مختلف سنی بود، دوم اضافه کردن بخش الکترونیک و اینترنتی است که از دوره ششم و درست از زمان برگزاری این مسابقه از سوی نهاد صورت گرفت؛ این مزیت هم موجب جلب مشارکت بیشتر افراد در این جشنواره شد و سومین تغییر مهم نیز تفکیک گروه‌های سنی و اضافه کردن بخش کودک و نوجوان و به‌ویژه بخش خانوادگی به این مسابقات بود اما یک گروه سنی که شاید در جشنواره کتابخوانی رضوی کمتر به آن‌‌ها پرداخته شده است؛ سالمندان هستند. گروه‌هایی که شاید تنها سواد خواندن و نوشتن داشته باشند و در برخی موارد بی‌سواد باشند و حتی توان شرکت در جشنواره کتابخوانی رضوی به صورت مکتوب و مجازی را نداشته باشند. بهتر است برای شرکت آسان‌تر این گروه سنی در مسابقات فرهنگی ازجمله  جشنواره کتابخوانی رضوی تسهیلاتی قائل شد.
 
ارائه سوالات به صورت مکتوب در کتابخانه‌های عمومی و دریافت آن از طریق اعضای کتابخانه‌ها برای پدربزگ‌ها یا مادربزرگ‌ها یا توزیع پرسش‌‌نامه‌ها ازطریق نهادها یا ارگان‌های خاص مانند بهزیستی یا خانه سالمندان کهریزک می‌تواند این گروه را هم به قشر فعال کتابخوان جامعه تبدیل کند؛ البته این تسهیلات برای سالمندانی است که سواد خواندن و نوشتن دارند. 

خواندن کتاب به‌صورت تلفنی یکی دیگر از راهکارهایی است که کتابخانه‌های عمومی می‌توانند برای سالمندان بی‌سواد  و حتی با سواد انجام دهند تا آن‌ها نیز بتوانند در این مسابقات کتابخوانی مذهبی شرکت کنند. برگزاری جلسات کتابخوانی با محوریت منابع جشنواره کتابخوانی رضوی یا توزیع این منابع در نهضت‌های سواد‌آموزی و مدارس شبانه می‌تواند میزان مشارکت این گروه‌ها را تقویت کند.
 
تفکیک گروه‌های سنی و افزایش منابع جشنواره از 2 کتاب به 12 منبع
در پنج دوره گذشته که این جشنواره از سوی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان البرز برگزار می‌شد، صرفا یک کتاب یا نهایت دو کتاب برای شرکت همه گروه‌های سنی ( 10 سال به بالا) در نظر گرفته می‌شد؛ این کتاب‌ها نیز مرتبط با امام رضا‌(ع) بودند؛ اما از سال ٩٥ به بعد، هر ساله منابع مرتبط با سیره یکی از معصومین ازسوی نهاد کتابخانه‌های عمومی به کتاب‌های جشنواره اضافه شده است. 

نهاد کتابخانه‌‌های عمومی کشور در هفتمین دوره این جشنواره ۸ عنوان کتاب، در هشتمین دوره جشنواره کتابخوانی رضوی ۷ اثر، در نهمین دوره ۱۲ کتاب و در دهمین  دوره ۱۲ کتاب و در یازدهمین دوره جشنواره کتابخوانی رضوی 6 عنوان کتاب را به‌عنوان منبع جشنواره معرفی کرده است. فراز و فرود تعداد کتاب‌های معرفی شده از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی در طول 6 دوره جشنواره کتابخوانی رضوی نشان از کم بودن منبع  دریاره امام رضا (ع) و ائمه در کشور با وجود کار کارشناسی و تخصصی ازسوی این نهاد برای پیدا کردن منابع دارد.

واضح است که تعامل گسترده‌تر با ناشران کشور، سرمایه‌گذاری برای تولید آثار خوب با کمک نهاد‌های مختلف ازجمله دانشگاه ادیان و مذاهب، تعامل با نخبگان اهل تسنن همچنین ترغیب و تشویق نویسندگان و مترجمان، به تولید و ترجمه کتاب در این زمینه کمک خواهد کرد. ازسوی دیگر، ناشران با تولید کتاب‌های پربار و قابل اتکا می‌توانند جنبه علمی و پژوهشی این جشنواره را ارتقاء دهند.
 
درنظر گرفتن جایزه برای ناشرانی که منابع رضوی خوب تولید می‌کنند
به گفته مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در دوره یازدهم، جوایزی برای ناشران با هدف تولید منابع مرتبط با این جشنواره در نظر گرفته شده بود تا آنان نسبت به تولید اثر خوب در این زمینه ترغیب شوند؛ البته در این جشنواره ظاهرا هیچ ناشری جایزه‌ای دریافت نکرد و این مساله نشان می‌‌دهد ناشران باید در این زمینه بیشتر قعالیت کنند؛ زیرا بر‌اساس سخنان رمضانی در دوره‌ای که معاون توسعه کتاب و کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های رضوی بود؛ اعلام شده بود «برای معرفی منابع جشنواره‌ کتابخوانی رضوی، به‌ویژه در بخش اهل تسنن و دیگر ائمه معصومین، با کمبود اثر رو به‌رو هستیم و منابع خوب تولیدی دراین زمینه کم است.»

 به نظر می‌رسد با برگزاری جلسات هم‌اندیشی با ناشران کتاب‌های مذهبی یا ارائه تسهیلات برای ناشرانی که کتاب‌هایی از این دست تولید می‌کنند می‌توان تولید گتاب‌های تخصصی را ارتقا داد. حمایت از تبدیل پایان‌نامه‌های باکیفیت در زمینه امام رضا‌(ع) و ائمه معصومین هم می‌تواند گام موثری برای ارتقاء پژوهش‌های علمی در زمینه امام رضا‌(ع) باشد. برپایی نشست‌‌های بین‌المللی با حضور اندیشمندان داخلی و خارجی نیز سطح اقدامات پژوهشی و تولید کتاب در این زمینه را ارتقا می‌دهد. 

تولید بانک اطلاعاتی از کتاب‌های مرتبط با امام رضا‌(ع)
محمود‌رضا برازش، مدیرعامل بنیاد بین‌المللی فرهنگی و هنری امام رضا‌(ع)، به تازگی  از تهیه بانک جامع داده‌های حوزه‌های مختلف با موضوع امام رضا‌(ع) خبر داده و اعلام کرده: «1500 تا 2000 عنوان کتاب مرتبط با امام رضا (ع) در کشور وجود دارد.» تهیه  یک بانک اطلاعاتی از کتاب‌های مرتبط با امام رضا(ع) و حتی سایر معصومین موجب یکپارچگی منابع  تولید شده کشور در این زمینه می‌شود همچنین موجب خواهد شد، تولید آثار فاخر در این زمینه افزایش پیدا کند، البته این امر مهم فقط با حمایت‌های دولت و همکاری ناشران میسر می‌شود. 

ایجاد یک بانک اطلاعاتی از منابع کتابخانه‌های تخصصی در زمینه امام رضا‌(ع) با رعایت حق مولف و مترجم و ایجاد دسترسی به اعضا کتابخانه‌های تخصصی به این منابع می‌تواند راهگشا باشد؛ البته کتابخانه‌های آستان قدس اکنون عضو پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران هستند، اما دسترسی به همه منابع کتابخانه‌ای به دلیل رعایت حق مولف و مترجم ممکن نیست؛ به‌نظر می‌‌رسد امکان دسترسی با شرایط آسان‌‌تر می‌تواند راهگشا باشد. 

همچنین این بانک اطلاعاتی می‌تواند آثار خطی، سندهای تاریخی و منابع مکتوب علمی و پژوهشی تالیفی یا ترجمه را از سوی ناشران داخلی و خارجی را تهیه کنند و عرضه‌کننده این منابع به مخاطبان از طریق کتابخانه‌های تخصصی مانند کتابخانه تخصصی امام رضا‌(ع) در مشهد و قم در کشور شود. مکاتبه با کتابخانه‌های مهم دنیا برای دریافت اسکن سندها و آثار مرتبط با امام رضا(ع) هم می‌تواند بر غنای آثار این بانک اطلاعاتی بیفزاید. 

به‌روز‌رسانی منابع مرتبط با امام رضا (ع) در کتابخانه‌ها
محمد الهیاری،دبیر ششمین دوره جشنواره کتابخوانی رضوی سال 95  گفته بود: «820 عنوان کتاب با موضوع امام رضا‌(ع) در کتابخانه‌های عمومی کشور وجود دارد و اکنون باید دید چند کتاب مرتبط با منابع جشنواره کتابخوانی رضوی در کتابخانه‌های عمومی وجود دارد؟» ایا این تعداد با توجه به حضور میلیونی شرکت‌کنندگان در جشنواره کتابخوانی رضوی کافی است؟ البته نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور دو نسخه از هر منبع جشنواره را در هر دوره در اختیار کتابخانه‌های عمومی کشور قرار می‌‌‌‌‌‌دهد؛ این دسترسی برای اعضای کتابخانه‌ها و خانواده‌های آنان خوب است اما چه بهتر که نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی از طریق تعامل با کتابفروشان تلاش کند  این منابع در طول برگزاری جشنواره با تخفیف در اختیار مخاطبان قرار دهد تا کسانی که عضو کتابخانه نیستند نیز بتوانند این کتاب‌ها را با قیمت مناسب خریداری کنند.

به نظر می‌رسد کتابخانه‌های عمومی هم می‌توانند از طریق فهرست‌نویسی در قالب کتابشناسی (اسامی کتاب‌ها، نام مولف، موضوع و محتوا و فصل‌های کتاب) نام منابعی که در اختیار دارند را تهیه کنند تا کشور از منابع همه کتابخانه‌ها در این زمینه مطلع شود. در عین حال؛ این فهرست‌‌، نیازها و کمبودها را مشخص و از موازی کاری و تکرار، پیشگیری می‌کند و با یک برنامه‌ریزی بهتر می‌توان برای خرید، چاپ مجدد و حتی سفارش تالیف و ترجمه در این زمینه اقدام کرد.

به نظر می‌رسد مهم‌ترین مشکل نداشتن یک بانک اطلاعاتی دقیق از منابع مرتبط با امام رضا(ع) در کشور است و این مساله باید به تفکیک در کتابخانه‌های تخصصی و عمومی از طریق یک بانک اطلاعاتی منسجم ساماندهی شود. در مجموع تهیه فهرست کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های عمومی و تخصصی و همکاری با ناشران می‌تواند این جشنواره را تقویت کند.