انگیزه و ایده اصلی کتاب از کجا آمد؟ لطفا توضیح مختصری از نحوه انجام کار بفرمایید.
دهه اول انقلاب اسلامی خیلی دهه پرشوری بوده؛ دهه‌ای بوده که ملت درگیر انقلاب و گروه‌های ضد انقلاب بودند و در کنار این‌ها زندگی عادی خود را داشتند و البته به‌صورت کامل در میدان بودند؛ یعنی معلم‌ها فقط معلمی نمی‌کردند به روستاهای مختلف می‌رفتند و گروه‌های تئاتر و سرود داشتند و دیوارهای شهر هنوز پر از دیوارنویسی‌های مردم است که یا علیه گروه‌های معارض یا درمورد انقلاب و شهدا می‌نوشتند و همین‌طور بانوانی که به‌عنوان معلم نهضت به روستاها برای سوادآموزی می‌رفتند.
درواقع ایام به ایام‌الله برمی‌گردد و می‌خواهد بگوید تمام روزهای دهه 60، ایام‌الله است و روز خداست، چون مردم در آن زمان، ظهور و بروز داشتند و با نگاه خدایی خود در صحنه‌های مختلف حضور می‌یافتند و همه ارگان‌ها وظیفه خود می‌دانستند که برای انقلاب اسلامی کار کنند. مثلا نیروهای جهاد سازندگی، علاوه بر اینکه به روستاها برای محرومیت‌زدایی می‌رفتند، گروه تئاتر نیز داشتند، از دیگر نهادها که آن دوران گروه تئاتر داشتند، سپاه و آموزش و پرورش بودند و کتاب ایام به این وقایع پرداخته است.
اگر بخواهم دسته‌بندی از کتاب ارائه کنم، این اثر، فعالیت‌های هنری، مربیان پرورشی و امور تربیتی، وقایع سیاسی و چهره‌های مطرحی که سبزه وار در دوران انقلاب داشته را معرفی کرده است، از جمله دکتر شریعتی، حمید سبزواری و شیخ عباسعلی اسلامی که مؤسس مدارس جامع تعلیمات اسلامی در سراسر کشور بوده است؛ یعنی هم نخبگان را معرفی کرده‌ایم و هم مردم را از طیف‌های مختلف از جمله معلم، روحانی و غیره در نظر گرفته‌ایم.
نوشتن کتاب به چه نحوی بود؟ شما خاطره به خاطره کامل پیاده می‌کردید یا نه، اتفاقات را روی تاریخ پیش می‌بردید؟
بخش های کتاب به‌هم پیوسته است، به آن صورت فصل‌بندی صورت نگرفته و درواقع پازل‌های جدا از هم است که در کنار هم تعریف شده‌اند و یک روایت مشخص را از دهه 60 به ما می‌دهند و به شناخت جامع و کامل می‌رسیم.
آنچه در این اثر گردآوری شده، گاهی بر اساس تاریخ شفاهی و گاهی هم یک یادداشت یا مقاله است و این ایام در دهه 60 تمام نمی‌شود. سعی کرده‌ایم بگوییم انقلاب اسلامی یک مفهومی است که از گذشته بوده و تا آینده ادامه خواهد داشت. ما ریشه‌ها و خاستگاه تشیع را در سبزوار با نهضت سربداران بررسی کردیم، همین‌طور مدارس علمیه که در سبزوار فراوان بوده و این شهر به‌عنوان اولین شهرها در کنار ری، ساوه و کاشان خاستگاه تشیع بوده تا زمانی که صفویه تشیع را به صورت رسمی اعلام می‌کند و همین‌طور پیش می‌رود تا به هنرمندی به اسم مؤمن می‌رسیم و کتاب این‌جا تمام می‌شود که این هنرمند با انگشت‌نگاری، چهره شهید مدافع حرم را طراحی می‌کند. درواقع با این کتاب می‌خواهیم بگوییم که مفهوم انقلاب اسلامی، سیری است که شروع شده و انتها ندارد.
چه ضرورتی باعث شد به این موضوع در قالب کتاب بپردازید؟
اولین قضیه می‌تواند تحریف باشد، چون از دهه 60 در فیلم‌های سینمایی و ادبیات داستانی و حتی برنامه شبکه‌های خارجی به‌عنوان دهه سیاه نام می‌برند. در حالی که شاید در حال حاضر امکانات بیشتر شده باشد، اما مظاهر انسانی کمرنگ شده است. درست است آن موقع جنگ بوده، اما انسان از تولد تا مرگ در حال جنگ است و مفهوم جنگیدن مهم است به‌گونه‌ای که در برابر مشکلات بی‌انگیزه نشویم، به عنوان مثال وقتی سیل و قحطی رخ می‌دهد، بایستیم و مبارزه کنیم.
درواقع هدف مهم برای انتشار این کتاب، الگوسازی فعالیت‌های مؤثر و موفق فرهنگی سبزوار است که قابلیت تعمیم به کل کشور را دارد. این مجموعه از تجربیات موفق دهه شصت برای برون رفت از مشکلات و معضلات فرهنگی جامعه، بحران‌ها و کمبودهای امروزی مصداق و شاهد مثال آورده است. هدف دیگر، معرفی افراد انقلابی، اماکن تأثیرگذار انقلابی، جریان‌های سیاسی و فرهنگی سبزوار برای استفاده از ظرفیت‌ها و تجربیات موفق آن‌ها است. از مهمترین مزیت‌های اثرحاضر می‌توان به بومی و محلی بودن آن اشاره کرد. انسان‌های شاخص انقلاب اسلامی که در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کردند در لابه‌لای صفحات معرفی می‌شوند. شناسایی این افراد یا کانون‌های هدف در مسائل فرهنگی همان شناسایی ظرفیت‌ها است.
بخش عمده‌ای از این اثر شامل تصویرنگاری است، چگونه به این تصاویر دسترسی پیدا کردید؟
متأسفانه درمورد تصاویر، سندسوزی اتفاق می‌افتد، حتی آلبوم‌ها در خانه‌ها در حال از بین رفتن است. ما یک واحد آرشیو در نظر گرفته‌ایم و شروع به جمع‌آوری عکس‌ها و اسکن آن‌ها کرده‌ایم که همین ورق‌زدن عکس‌ها گویی شما را به جهان سبزوار آن موقع می‌برد.
با توجه به اینکه چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی گذشته، جمع‌آوری اطلاعات قطعا کار سختی بوده، در این زمینه با چه چالش‌هایی مواجه بودید؟
این اثر در قالب تاریخ شفاهی نگاشته شده و اغلب شامل گفتگو است، اما از منابع مکتوب و سندهای تاریخی هم که شامل عکس‌ها و منابع روزنامه‌ای بوده، بهره گرفته شده و بیشتر اوقات گفته‌ها را با منابع تطبیق داده‌ایم و برای راستی‌آزمایی گفتگوها با نقل قول افراد دیگر نیز مطابقت داده شده‌اند.
البته بیشتر محققان درگیر این چالش‌ها بودند و بیش از 10 سال نوشتن کتاب طول کشید. از جمله چالش‌ها این بود که خیلی‌ها پای کار نمی‌آمدند و گذر زمان هم باعث فراموشی شده بود و معضل دیگر این بود که خیلی از افراد را که خاطرات خوبی در دل داشتند دیگر در بین خود نداشتیم و بسیاری از سندها از بین رفته بودند.
خودتان به عنوان نویسنده کدام قسمت کتاب را بیشتر می‌پسندید؟
من چون علاقه به تئاتر دارم، تئاتر آن دهه را خیلی می‌پسندم. تئاتری که شاید از لحاظ فرمی قوی نبوده، اما همین‌که به شدت مردمی شده بوده، اقدام ارزشمندی به‌شمار می‌آید. درست است تعزیه را از دوران‌های دور داشته‌ایم، اما تئاتر به معنای مدرن در ایران از انتهای قاجار و زمان پهلوی شروع می‌شود که عموم مردم را جذب نمی‌کرده، اما تئاتر بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، شبیه یک سلاح می‌شود که افراد در مساجد و امور تربیتی با انگیزه خود نمایشنامه در موضوعات مختلف مثل استکبارستیزی، عدالت و شهادت تعریف می‌کنند و این کار در تبریز تا کرمانشاه و زاهدان رونق داشت.
یکی از محاسن دهه 60 این بوده که علاقه به فرهنگ در اکثر شهرها گسترش داشته است، مثلا تئاتر مدرسه و مسجد داشتیم، اما متأسفانه هنری که آمده بوده و هنر اسلامی شده بوده به محاق رفته و افرادی که آن دوره فعال بوده‌اند یا فوت کردند یا خانه‌نشین شده‌اند و متأسفانه به ظرفیت‌های انسانی دهه 60 بی‌توجهی می‌شود. تئاتر واقعا مفهوم مهمی در دهه 60 است. ما گروه‌های تئاتر داشتیم که در جبهه‌ها برنامه اجرا می‌کردند، حتی گروه تئاتر اسرای عراقی داشتیم و در همان دهه که بمباران بود، گروه تئاتری معروف به پناهگاه بوده که در پناهگاه‌ها تئاتر اجرا می‌کرده که مردم انگیزه پیدا کنند.
آیا در نظر دارید که درمورد شهرهای دیگر نیز این اقدام صورت پذیرد؟
این اقدام در مورد شهرهای دیگر نیز در حال اجراست، البته در قالب اطلس کار شده که از دوران پهلوی شروع می‌شود و به هر شهر با توجه به ظرفیت آن پرداخته خواهد شد. در حال حاضر اطلس شیراز، اصفهان و سبزوار در دست تألیف است و اطلس شیراز بزودی منتشر می‌شود.
نظر شما