به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) ششمین نشست از سلسله نشست‌های مجازی «دورنما» که به گفت‌وگو با اسلام پژوهان ایرانی خارج از کشور اختصاص دارد با موضوع «ایزوتسو؛ اسلام پژوهی و فلسفه شرقی» و با حضور بهمن ذکی‌پور، پژوهشگر فلسفه و ادیان تطبیقی دانشگاه میجی ژاپن برگزار شد.

ذکی پور در این مراسم طی سخنانی گفت: در اولین ترجمه قرآن که به زبان ژاپنی انجام شد، ساکاموتو که اولین مترجم قرآن به زبان ژاپنی بود وقتی به کلمه الله می‌رسد نمی‌داند چگونه الله را به زبان ژاپنی انتقال دهد و ناچارا کلمه کامی را به کار می‌گیرد و این ترجمه ماندگار می‌شود و الله برابر با کامی می‌شود. با این حال خود ایزوتسو در کتاب روش خواندن قرآن بحث جالبی دارد به نام «الله و کامی» و آنجا تاکید می‌کند این را بدانید کلمه کامی به هیچ وجه نمی‌تواند بار معنایی الله را به زبان ژاپنی انتقال دهد.

او ادامه داد: ما باز سر کلماتی مثل پیامبر هم مشکل داریم. در زبان ژاپنی از کلمه پیش‌گو و غیب‌گو برای اشاره به پیامبر استفاده می‌شود که دو شکل دارد؛ یکی اینکه پیش‌گو الآن هست و از آینده خبر می‌دهد، شکل دوم پیش‌گویی که در آینده خواهد بود. مسئله بعد در کلمه وحی است. وقتی ما درباره وحی صحبت می‌کنیم می‌گوییم وحی از طرف ملائکه الهام می‌شود ولی وقتی بودیسم را نگاه می‌کنیم، دقیقا رابطه معکوس است یعنی فرشته‌ای برای سیدارتا نیامد بلکه سیدارتا با تمرکزی که بر آگاهی خودش کرد از درون خودش روشن شد و آگاهی پیدا کرد و بودا شد. بنابراین نمی‌توانیم با نگاه سامی به ادیان ژاپنی نگاه کنیم.

به گفته او، ایزوتسو ‌از نظر تاریخی، سر پیچ تاریخی قرن بیستم متولد شد که تمام این اتفاقاتی که درباره آن صحبت خواهیم کرد به این آدم منتهی می‌شود. تا قرن هجدهم کلمه دین در زبان ژاپنی وجود نداشت. در زبان قدیم کلمه‌ای به صورت «دو» داریم که به معنای راه یا طریقت اشاره دارد. این «دو» پایه فرهنگ ژاپنی است. وقتی بودیسم به ژاپن آمد «بوتسو دو» نامیده می‌شد، یعنی باید راه بودا را طی کنیم تا به روشنایی برسیم. این راه، جای انتقاد و چندوچون کردن نیست، لذا نخستین متفکرانی که متون بودایی را می‌نوشتند نام خود را نمی‌نوشتند. پس تا قرن هجدهم کلمه‌ای برابر با دین در زبان ژاپنی وجود نداشت. در قرن هجدهم برای اولین‌بار وزیر آموزش و پرورش ژاپن از کلمه «ادیان متنوع» استفاده کرد و این کلمه را اختراع کرد.

ذکی پور با بیان اینکه در ادیان سامی برای اشاره به ادیان کلمه «ایسم» می‌آید عنوان کرد: ایسم حالت مکتب دارد، لذا در فرهنگی ژاپنی هم مجبور شدند از کلمه «کیو» استفاده کنند. کیو به معنای آموزه‌ است نه طریقت. این آموزه راه را برای کندوکاو در متون بودایی باز می‌کند و دیگر آیین بودایی طریقت و راه نیست بلکه متن تاریخی است که باید آن را جراحی کنیم. در همین فضا ژاپنی‌ها برای اولین بار با دین اسلام آشنا می‌شوند.

او با اشاره به اینکه ایزوتسو ‌در یک نقطه بکر تاریخی حضور دارد و این خیلی مهم است یادآور شد: من ابتدا زمینه تاریخی ورود اسلام به ژاپن را بگویم. ژاپنی‌ها و مسلمان‌ها از گذشته ارتباطاتی داشتند مثلا یکسری ملوان اندونزیایی که مسلمان بودند در کشتی‌های ژاپنی کار می‌کردند ولی در سال ۱۸۸۰ اولین برخورد جدی میان دنیای اسلام و ژاپن شکل می‌گیرد بدین ترتیب که ژاپنی‌ها یک نظامی را به دربار عثمانی می‌فرستند، یک سال بعد عثمانی هم یک فرستاده به ژاپن می‌فرستد ولی کشتی او غرق می‌شود لذا دولت ژاپن به منظور دلجویی هدایایی به خانواده آنها اهدا می‌کند و همراه آن یک خبرنگار به درباره عثمانی می‌رود تا این موضوع را گزارش کند ولی به دلایل سیاسی در دربار عثمانی می‌ماند و مسلمان می‌شود. بعد از آن یک ژاپنی دیگری به درباره عثمانی می‌رود و این دو نفر اولین مسلمانان ژاپن می‌شوند.

ذکی پور در ضمن ارائه بیوگرافی از ایزوتسو توضیح داد: آثار ایزوتسو در حوزه اسلام‌شناسی و قرآن‌پژوهی مشتمل بر سه رویکرد است. رویکرد اول، رویکرد زبان‌شناسانه است. دومین رویکرد این است که او فوق العاده تاریخی و بسته نگاه می‌کند. نکته سوم اینکه ایزوتسو ‌وامدار متون اسلامی است و سعی می‌کند خودش را در متون اسلامی بسته نگه دارد. این امر به رویکرد نخستین شرق‌شناسان اروپایی برمی‌گردد که درون‌دینی موضوعات را بررسی می‌کردند. در همین راستا، از جمله متون دینی که ایزوتسو ‌به آن توجه می‌کند آثار بازمانده عرب جاهلی و آثار متکلمان اسلامی به خصوص متکلمان سنی مذهب تمرکز است. این چکیده رویکرد ایزوتسو ‌است که مطالعات قرآن‌پژوهی او را در بر می‌گیرد.